Proverbs 24
1 Don’t be envious of evil men, neither desire to be with them;
Nie naśladuj ludzi złych, ani żądaj przebywać z nimi;
2 for their hearts plot violence and their lips talk about mischief.
Albowiem serce ich myśli o drapiestwie, a wargi ich mówią o uciśnieniu.
3 Through wisdom a house is built; by understanding it is established;
Mądrością bywa dom zbudowany, a roztropnością umocniony.
4 by knowledge the rooms are filled with all rare and beautiful treasure.
Zaiste przez umiejętność komory napełnione bywają wszelakiemi bogactwami kosztownemi i wdzięcznemi.
5 A wise man has great power. A knowledgeable man increases strength,
Człowiek mądry mocny jest, a mąż umiejętny przydaje siły.
6 for by wise guidance you wage your war, and victory is in many advisors.
Albowiem przez mądrą radę zwiedziesz bitwę, a wybawienie przez mnóstwo radców mieć będziesz.
7 Wisdom is too high for a fool. He doesn’t open his mouth in the gate.
Wysokie są głupiemu mądrości; w bramie nie otworzy ust swoich.
8 One who plots to do evil will be called a schemer.
Kto myśli źle czynić, tego złośliwym zwać będą.
9 The schemes of folly are sin. The mocker is detested by men.
Zła myśl głupiego jest grzechem, a pośmiewca jest obrzydliwością ludzką.
10 If you falter in the time of trouble, your strength is small.
Jeźli będziesz gnuśnym, tedy w dzień ucisku słaba będzie siła twoja.
11 Rescue those who are being led away to death! Indeed, hold back those who are staggering to the slaughter!
Wybawiaj pojmanych na śmierć; a od tych, którzy idą na stracenie, nie odwracaj się.
12 If you say, “Behold, we didn’t know this,” doesn’t he who weighs the hearts consider it? He who keeps your soul, doesn’t he know it? Shall he not render to every man according to his work?
Jeźli rzeczesz: Otośmy o tem nie wiedzieli; izali ten, który waży serca, nie rozumie? a ten, który strzeże duszy twojej, nie rozezna? i nie odda człowiekowi według uczynków jego?
13 My son, eat honey, for it is good, the droppings of the honeycomb, which are sweet to your taste;
Jedz miód, synu mój! bo dobry, i plastr słodki podniebieniu twemu;
14 so you shall know wisdom to be to your soul. If you have found it, then there will be a reward: Your hope will not be cut off.
Tak umiejętność mądrości duszy twojej, jeźliże ją znajdziesz; onać będzie nagrodą, a nadzieja twoja nie będzie wycięta.
15 Don’t lay in wait, wicked man, against the habitation of the righteous. Don’t destroy his resting place;
Nie czyń zasadzki, niezbożniku! na przybytek sprawiedliwego, a nie przeszkadzaj odpocznieniu jego.
16 for a righteous man falls seven times and rises up again, but the wicked are overthrown by calamity.
Bo choć siedm kroć upada sprawiedliwy, przecie zaś powstaje; ale niezbożni wpadną w nieszczęście.
17 Don’t rejoice when your enemy falls. Don’t let your heart be glad when he is overthrown,
Gdy upadnie nieprzyjaciel twój, nie ciesz się; i gdy się potknie, niech się nie raduje serce twoje;
18 lest Yahweh see it, and it displease him, and he turn away his wrath from him.
Aby snać nie ujrzał Pan, a nie podobałoby się to w oczach jego, i odwróciłby od niego gniew swój na cię.
19 Don’t fret yourself because of evildoers, neither be envious of the wicked;
Nie gniewaj się dla złośników, ani się udawaj za niepobożnymi;
20 for there will be no reward to the evil man. The lamp of the wicked will be snuffed out.
Boć nie weźmie złośnik nagrody; pochodnia niepobożnych zgaśnie.
21 My son, fear Yahweh and the king. Don’t join those who are rebellious,
Synu mój! bój się Pana i króla, a z niestatecznymi nie mięszaj się;
22 for their calamity will rise suddenly. Who knows what destruction may come from them both?
Boć znagła powstanie zginienie ich, a upadek obydwóch któż wie?
23 These also are sayings of the wise: To show partiality in judgment is not good.
I toć też mądrym należy: wzgląd mieć na osobę u sądu, nie dobra.
24 He who says to the wicked, “You are righteous,” peoples will curse him, and nations will abhor him—
Tego, który mówi niepobożnemu; Jesteś sprawiedliwy, będą ludzie przeklinać, a narody się nim brzydzić będą.
25 but it will go well with those who convict the guilty, and a rich blessing will come on them.
Ale którzy go karzą, szczęśliwi będą, a przyjdzie na nich błogosławieństwo każdego dobrego.
26 An honest answer is like a kiss on the lips.
Pocałują wargi tego, co mówi słowa prawdziwe.
27 Prepare your work outside, and get your fields ready. Afterwards, build your house.
Rozrządź na polu robotę twoję, a sprawuj pilnie rolę swoję; a potem będziesz budował dom twój.
28 Don’t be a witness against your neighbor without cause. Don’t deceive with your lips.
Nie bądź świadkiem lekkomyślnym przeciw bliźniemu swemu, ani czyń łagodnych namów wargami swemi.
29 Don’t say, “I will do to him as he has done to me; I will repay the man according to his work.”
Nie mów: Jako mi uczynił, tak mu uczynię; oddam mężowi temu według uczynku jego.
30 I went by the field of the sluggard, by the vineyard of the man void of understanding.
Szedłem przez pole męża leniwego a przez winnicę człowieka głupiego;
31 Behold, it was all grown over with thorns. Its surface was covered with nettles, and its stone wall was broken down.
A oto porosła wszędzie ostem; pokrzywy wszystko pokryły, a płot kamienny jej rozwalił się.
32 Then I saw, and considered well. I saw, and received instruction:
Co ja ujrzawszy złożyłem to do serca mego, a widząc to wziąłem to ku przestrodze.
33 a little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to sleep,
Trochę się prześpisz, trochę podrzemiesz, trochę złożysz ręce, abyś odpoczywał;
34 so your poverty will come as a robber and your want as an armed man.
A wtem ubóstwo twoje przyjdzie jako podróżny, a niedostatek twój jako mąż zbrojny.
