Proverbs 25
1 These also are proverbs of Solomon, which the men of Hezekiah king of Judah copied out.
To również są przysłowia Salomona, które przepisali mężowie Ezechiasza, króla Judy.
2 It is the glory of God to conceal a thing, but the glory of kings is to search out a matter.
Chwałą Boga jest sprawę taić, ale chwałą królów – dociekać sprawy.
3 As the heavens for height, and the earth for depth, so the hearts of kings are unsearchable.
Wysokość niebios i głębia ziemi, i serca królów są niezbadane.
4 Take away the dross from the silver, and material comes out for the refiner.
Usuń żużel ze srebra, a wyjdzie naczynie dla złotnika.
5 Take away the wicked from the king’s presence, and his throne will be established in righteousness.
Usuń niegodziwego sprzed króla, a jego tron umocni się w sprawiedliwości.
6 Don’t exalt yourself in the presence of the king, or claim a place amongst great men;
Nie wywyższaj się przed królem i nie stawaj na miejscu wielkich;
7 for it is better that it be said to you, “Come up here,” than that you should be put lower in the presence of the prince, whom your eyes have seen.
Bo lepiej, żeby ci powiedziano: Podejdź tu, niż żeby cię poniżono przed księciem, którego twoje oczy widziały.
8 Don’t be hasty in bringing charges to court. What will you do in the end when your neighbour shames you?
Nie spiesz się do kłótni, bo na końcu [nie będziesz wiedział], co zrobić, gdy cię zawstydzi twój bliźni.
9 Debate your case with your neighbour, and don’t betray the confidence of another,
Załatw sprawę ze swoim bliźnim i nie zdradzaj tajemnicy drugiemu;
10 lest one who hears it put you to shame, and your bad reputation never depart.
By ten, który słucha, nie zawstydził cię, a twoja niesława nie przylgnęła do ciebie.
11 A word fitly spoken is like apples of gold in settings of silver.
Odpowiednio wypowiedziane słowo [jest jak] złote jabłko w srebrnych rzeźbach.
12 As an earring of gold, and an ornament of fine gold, so is a wise reprover to an obedient ear.
Jak złoty kolczyk i klejnot ze szczerego złota tak jest dla uszu posłusznego ten, który mądrze strofuje.
13 As the cold of snow in the time of harvest, so is a faithful messenger to those who send him; for he refreshes the soul of his masters.
Czym chłód śniegu w czasie żniwa, [tym] wierny posłaniec dla tych, którzy go posyłają, bo pokrzepia dusze swych panów.
14 As clouds and wind without rain, so is he who boasts of gifts deceptively.
Człowiek, który się chlubi zmyślonym darem, jest jak chmury i wiatr bez deszczu.
15 By patience a ruler is persuaded. A soft tongue breaks the bone.
Cierpliwością można przekonać władcę, a łagodny język łamie kości.
16 Have you found honey? Eat as much as is sufficient for you, lest you eat too much, and vomit it.
Czy znalazłeś miód? Zjedz tyle, ile trzeba, byś objadłszy się, nie zwrócił go.
17 Let your foot be seldom in your neighbour’s house, lest he be weary of you, and hate you.
Oddal nogę od domu bliźniego, by nie miał cię dość i cię nie znienawidził.
18 A man who gives false testimony against his neighbour is like a club, a sword, or a sharp arrow.
Kto mówi fałszywe świadectwo przeciw swemu bliźniemu, [jest] młotem i mieczem, i ostrą strzałą.
19 Confidence in someone unfaithful in time of trouble is like a bad tooth or a lame foot.
Ufność w człowieka niewiernego w dniu ucisku jest [jak] złamany ząb i zwichnięta noga.
20 As one who takes away a garment in cold weather, or vinegar on soda, so is one who sings songs to a heavy heart.
[Jak] ten, kto zabiera odzienie w czasie zimy i jak ocet na saletrze taki [jest ten], kto śpiewa pieśni smutnemu sercu.
21 If your enemy is hungry, give him food to eat. If he is thirsty, give him water to drink;
Jeśli twój nieprzyjaciel jest głodny, nakarm go chlebem, a jeśli jest spragniony, napój go wodą;
22 for you will heap coals of fire on his head, and the LORD will reward you.
Bo zgarniesz rozżarzone węgle na jego głowę, a PAN cię nagrodzi.
23 The north wind produces rain; so a backbiting tongue brings an angry face.
[Jak] północny wiatr przepędza deszcz, tak gniewna twarz [przepędza] plotkarski język.
24 It is better to dwell in the corner of the housetop than to share a house with a contentious woman.
Lepiej mieszkać w kącie pod dachem niż z kłótliwą żoną w przestronnym domu.
25 Like cold water to a thirsty soul, so is good news from a far country.
[Jak] zimna woda dla pragnącej duszy, [tak] dobra wieść z dalekiej ziemi.
26 Like a muddied spring and a polluted well, so is a righteous man who gives way before the wicked.
[Jak] zmącone źródło i zepsuty zdrój, [tak] sprawiedliwy, który upada przed niegodziwym.
27 It is not good to eat much honey, nor is it honourable to seek one’s own honour.
Niedobrze jest jeść za dużo miodu, a szukanie własnej chwały nie jest chwałą.
28 Like a city that is broken down and without walls is a man whose spirit is without restraint.
Człowiek, który nie panuje nad swoim duchem, jest [jak] miasto zburzone [i] bez muru.
