Proverbs 14
1 Every wise woman builds her house, but the foolish one tears it down with her own hands.
Һәр бир дана аял өз аилисини ават қилар; Ахмақ аял аилисини өз қоли билән вәйран қилар.
2 He who walks in his uprightness fears the LORD, but he who is perverse in his ways despises him.
Дуруслуқ йолида маңидиған киши Пәрвәрдигардин қорқар; Қиңғир йолда маңған киши [Худани] көзгә илмас.
3 The fool’s talk brings a rod to his back, but the lips of the wise protect them.
Ахмақниң тәкәббур ағзи өзигә таяқ болар; Ақиланиниң ләвлири өзини қоғдар.
4 Where no oxen are, the crib is clean, but much increase is by the strength of the ox.
Улақ болмиса, еғил пак-пакиз турар; Бирақ өкүзниң күчи болғандила [саңға] ашлиқ толар.
5 A truthful witness will not lie, but a false witness pours out lies.
Ишәшлик гувачи ялған ейтмас; Сахта гувачи ялған гәпни нәпәстәк тинар.
6 A scoffer seeks wisdom, and doesn’t find it, but knowledge comes easily to a discerning person.
Һакавурлар даналиқ издәп тапалмас; Бирақ йорутулған адәмгә билим елиш асанға чүшәр.
7 Stay away from a foolish man, for you won’t find knowledge on his lips.
Бирәвниң ағзида билим йоқлуғини билип йәткәндә, Униңдин өзүңни нери тарт.
8 The wisdom of the prudent is to think about his way, but the folly of fools is deceit.
Әқил-парасәтлик кишиниң даналиғи өз йолини ойлиништидур; Ахмақларниң әқилсизлиги болса өзлириниң алдинишидур.
9 Fools mock at making atonement for sins, but amongst the upright there is good will.
Ахмақлар болса «итаәтсизлик қурбанлиғи»ни көзгә илмайду, Һәққанийлар арисида болса илтипат тепилар.
10 The heart knows its own bitterness and joy; he will not share these with a stranger.
Көңүлдики дәрдни пәқәт өзила көтирәләр; Көңүлдики хушлуққиму башқилар шерик болалмас.
11 The house of the wicked will be overthrown, but the tent of the upright will flourish.
Яманниң өйи өрүлүп чүшәр; Һәққаний адәмниң чедири гүллинип кетәр.
12 There is a way which seems right to a man, but in the end it leads to death.
Адәм балисиға тоғридәк көрүнидиған бир йол бар, Лекин ақивити һалакәткә баридиған йоллардур.
13 Even in laughter the heart may be sorrowful, and mirth may end in heaviness.
Оюн-күлкә болса қәлбтики ғәм-қайғуни япар, Хошаллиқ өтүп кәткәндә, ғәм-қайғу йәнила қалар.
14 The unfaithful will be repaid for his own ways; likewise a good man will be rewarded for his ways.
Тоғра йолдин бурулуп янған адәм һаман өз йолидин тояр; Яхши адәм өз ишидин қанаәтлинәр.
15 A simple man believes everything, but the prudent man carefully considers his ways.
Саддилар һәммә гәпкә ишинип кетәр; Лекин пәм-парасәтлик киши һәр бир қәдәмни авайлап басар.
16 A wise man fears and shuns evil, but the fool is hot headed and reckless.
Дана адәм еһтиятчан болуп аваричиликтин нери кетәр; Ахмақ һакавурлуқ қилип, өзигә ишинип алдиға маңар.
17 He who is quick to become angry will commit folly, and a crafty man is hated.
Териккәк ахмақлиқ қилар; Нәйрәңваз адәм нәпрәткә учрар.
18 The simple inherit folly, but the prudent are crowned with knowledge.
Саддилар ахмақлиққа варислиқ қилар; Пәм-парасәтликләр билимни өз таҗи қилар.
19 The evil bow down before the good, and the wicked at the gates of the righteous.
Яманлар яхшиларниң алдида егиләр; Қәбиһләр һәққанийниң дәрвазилири алдида [баш урар].
20 The poor person is shunned even by his own neighbour, but the rich person has many friends.
Намрат киши һәтта өз йеқиниғиму яман көрүнәр. Байниң дости болса көптур.
21 He who despises his neighbour sins, but he who has pity on the poor is blessed.
Йеқинини пәс көргән гунакардур; Лекин мискинләргә рәһим қилған бәрикәт тапар.
22 Don’t they go astray who plot evil? But love and faithfulness belong to those who plan good.
Яманлиқ ойлиғанлар йолдин адашқанлардин әмәсму? Бирақ яхшилиқ ойлиғанлар рәһим-шәпқәт, һәқиқәт-садиқлиққа муйәссәр болар.
23 In all hard work there is profit, but the talk of the lips leads only to poverty.
Һәммә меһнәттин пайда чиқар; Бирақ қуруқ параңлар адәмни муһтаҗлиқта қалдурар.
24 The crown of the wise is their riches, but the folly of fools crowns them with folly.
Ақиланиләр үчүн байлиқлар бир таҗдур; Ахмақларниң наданлиғидин пәқәт йәнә шу наданлиқла чиқар.
25 A truthful witness saves souls, but a false witness is deceitful.
Һәққаний гувалиқ бәргүчи кишиләрниң һаятини қутқузар; Ялған-явидақ сөзләйдиған [гувачи] ялған гәпни нәпәстәк тинар.
26 In the fear of the LORD is a secure fortress, and he will be a refuge for his children.
Пәрвәрдигардин қорқидиғанниң күчлүк йөләнчүки бар, Униң балилириму һимайигә егә болар.
27 The fear of the LORD is a fountain of life, turning people from the snares of death.
Пәрвәрдигардин қорқуш һаятниң булиқидур; У кишини әҗәллик қапқанлардин қутқузар.
28 In the multitude of people is the king’s glory, but in the lack of people is the destruction of the prince.
Падишаһниң шан-шәриви пухрасиниң көплигидиндур; Пухрасиниң кәмлиги әмирниң һалакитидур.
29 He who is slow to anger has great understanding, but he who has a quick temper displays folly.
Еғир-бесиқ киши интайин ақил кишидур; Чечилғақ ахмақлиқни улуқлар.
30 The life of the body is a heart at peace, but envy rots the bones.
Хатирҗәм көңүл тәнниң сақлиғидур; Һәсрәт чекиш болса сүйәкләрни чиритар.
31 He who oppresses the poor shows contempt for his Maker, but he who is kind to the needy honours him.
Мискинни бозәк қилғучи — Пәрвәрдигарға һақарәт қилғучидур; Һаҗәтмәнләргә шапаәт қилиш Уни һөрмәтлигәнликтур.
32 The wicked is brought down in his calamity, but in death, the righteous has a refuge.
Яман өз яманлиғи ичидә жиқитилар; Һәққаний адәм һәтта сәкратта ятқандиму хатирҗәм болар.
33 Wisdom rests in the heart of one who has understanding, and is even made known in the inward part of fools.
Йорутулған кишиниң көңлидә даналиқ ятар; Бирақ ахмақниң көңлидикиси ашкарә болмай қалмас.
34 Righteousness exalts a nation, but sin is a disgrace to any people.
Һәққанийәт һәр қайси әлни жуқури көтирәр; Гуна һәр қандақ милләтни номусқа қалдурар.
35 The king’s favour is towards a servant who deals wisely, but his wrath is towards one who causes shame.
Падишаһниң илтипати әқиллиқ хизмәткарниң бешиға чүшәр; Бирақ униң ғәзиви номуста қалдурғучи уятсиз хизмәткариниң бешиға чүшәр.
