Mark 14
1 It was now two days before the Passover and the feast of Unleavened Bread, and the High Priests and Scribes were bent on finding how to seize Him by stratagem and put Him to death.
Tveim dögum síðar hófst páskahátíðin – en þá neyta Gyðingar ekki brauðs með súru geri. Æðstu prestarnir og aðrir leiðtogar þjóðarinnar voru enn að leita að tækifæri til að handtaka Jesú svo lítið bæri á og lífláta hann.
2 But they said, "Not on the Festival-day, for fear there should be a riot among the people."
„En það er útilokað á páskahátíðinni, “sögðu þeir, „því þá færi allt í bál og brand.“
3 Now when He was at Bethany, in the house of Simon the Leper, while He was at table, there came a woman with a jar of pure, sweet-scented ointment very costly: she broke the jar and poured the ointment over His head.
Jesús var um þessar mundir staddur í Betaníu, heima hjá Símoni holdsveika. Meðan þeir voru að borða kvöldverð, kom kona inn með fallega flösku með dýrri ilmolíu. Hún braut innsiglið af flöskunni og hellti innihaldinu yfir höfuð Jesú.
4 But there were some who said indignantly among themselves, "Why has the ointment been thus wasted?
Sumir, sem þarna voru, hneyksluðust á þessari „sóun“eins og þeir kölluðu það. „Hvað á þetta að þýða, “tautuðu þeir. „Hún hefði getað selt ilmolíuna fyrir stórfé og gefið það fátækum.“
5 For that ointment might have been sold for fifteen pounds or more, and the money have been given to the poor." And they were exceedingly angry with her.
6 But Jesus said, "Leave her alone: why are you troubling her? She has done a most gracious act towards me.
„Látið hana í friði, “sagði Jesús. „Af hverju gagnrýnið þið hana fyrir gott verk?
7 For you always have the poor among you, and whenever you choose you can do acts of kindness to them; but me you have not always.
Fátæka hafið þið ávallt hjá ykkur og þeim getið þið liðsinnt hvenær sem þið viljið, en mig hafið þið ekki ávallt.
8 What she could she did: she has perfumed my body in preparation for my burial.
Hún gerði það sem hún gat og hún hefur smurt líkama minn fyrir fram til greftrunar.
9 And I solemnly tell you that wherever in the whole world the Good News shall be proclaimed, this which she has done shall also be told in remembrance of her."
Ég segi ykkur satt: Hvar sem fagnaðarerindið verður boðað í þessum heimi, mun þess getið sem hún gerði og það lofað.“
10 But Judas Iscariot, already mentioned as one of the Twelve, went to the High Priests to betray Jesus to them.
Þegar hér var komið, fór Júdas Ískaríot til æðstu prestanna, staðráðinn í að svíkja Jesú í hendur þeirra.
11 They gladly listened to his proposal, and promised to give him a sum of money. So he looked out for an opportunity to betray Him.
Þegar þeim varð ljóst erindi Júdasar, lifnaði yfir þeim og þeir hétu honum launum. Eftir það leitaði Júdas að hentugu tækifæri til að svíkja Jesú.
12 On the first day of the feast of Unleavened Bread--the day for killing the Passover lamb--His disciples asked Him, "Where shall we go and prepare for you to eat the Passover?"
Á fyrsta degi páskahátíðarinnar, þegar lömbunum var slátrað, spurðu lærisveinar Jesú hann hvar hann ætlaði að neyta páskamáltíðarinnar.
13 So He sent two of His disciples with instructions, saying, "Go into the city, and you will meet a man carrying a pitcher of water: follow him,
Þá sendi hann tvo þeirra til Jerúsalem til að undirbúa máltíðina. „Þegar þið komið inn í borgina, “sagði hann, „munuð þið sjá mann koma á móti ykkur með vatnskrús. Fylgið honum eftir.
14 and whatever house he enters, tell the master of the house, 'The Rabbi asks, Where is my room where I can eat the Passover with my disciples?'
Þar sem hann fer inn í hús, skuluð þið segja við húsráðandann: „Meistari okkar sendi okkur til að líta á herbergið, sem þú ætlaðir okkur til að neyta páskamáltíðarinnar í.“
15 Then he will himself show you a large room upstairs, ready furnished: there make preparation for us."
Þá mun hann fara með ykkur upp á loft og inn í stórt herbergi, búið þægindum. Þar skuluð þið undirbúa kvöldmáltíð okkar.“
16 So the disciples went out and came to the city, and found everything just as He had told them; and they got the Passover ready.
Lærisveinarnir tveir fóru því til borgarinnar og fundu allt eins og Jesús hafði sagt og undirbjuggu hátíðarverðinn.
17 When it was evening, He came with the Twelve.
Um kvöldið kom Jesús ásamt lærisveinunum.
18 And while they were at table Jesus said, "I solemnly tell you that one of you will betray me--one who is eating with me."
Þegar þeir voru sestir við borðið sagði Jesús: „Ég segi ykkur satt: Einn ykkar mun svíkja mig, einn ykkar, sem hér sitjið og borðið með mér.“
19 They were filled with sorrow, and began asking Him, one by one, "Not I, is it?"
Lærisveinunum brá mjög við þessi orð og mikil spenna lá í loftinu. „Er það ég?“spurðu þeir einn af öðrum.
20 "It is one of the Twelve," He replied; "he who is dipping his fingers in the dish with me.
„Já, það er einn ykkar tólf, sem nú borðið hér með mér, “svaraði Jesús.
21 For the Son of Man is going His way as it is written about Him; but alas for the man by whom the Son of Man is betrayed! It had been a happy thing for that man, had he never been born."
„Ég verð að deyja eins og spámennirnir sögðu fyrir, en mikil er ógæfa þess sem mig svíkur. Betra væri að hann hefði aldrei fæðst.“
22 Also during the meal He took a Passover biscuit, blessed it, and broke it. He then gave it to them, saying, "Take this, it is my body."
Meðan á máltíðinni stóð tók Jesús brauð, og þakkaði Guði. Hann braut það í bita, rétti þeim og sagði: „Borðið þetta – það er líkami minn.“
23 Then He took the cup, gave thanks, and handed it to them, and they all of them drank from it.
Síðan tók hann bikar með víni, þakkaði og rétti þeim og þeir drukku allir af honum.
24 "This is my blood," He said, "which is to be poured out on behalf of many--the blood which makes the Covenant sure.
Síðan sagði hann: „Þetta er blóð mitt, sem úthellt er fyrir marga. Það er innsigli hins nýja sáttmála milli Guðs og manna.
25 I solemnly tell you that never again will I taste the produce of the vine till I shall drink the new wine in the Kingdom of God."
Ég segi ykkur satt að ég mun ekki bragða vín fyrr en ég drekk nýja vínið í guðsríki.“
26 After singing a hymn, they went out to the Mount of Olives.
Síðan sungu þeir sálm og að því búnu fóru þeir út til Olíufjallsins.
27 Then said Jesus to them, "All of you are about to stumble and fall, for it is written, 'I will strike down the Shepherd, and the sheep will be scattered in all directions.'
„Þið munuð allir yfirgefa mig, “sagði Jesús, „því Guðs orð segir: „Ég mun slá hirðinn og hjörðin mun tvístrast.“
28 But after I have risen to life again I will go before you into Galilee."
En eftir að ég er risinn upp frá dauðum, mun ég fara til Galíleu og hitta ykkur þar.“
29 "All may stumble and fall," said Peter, "yet I never will."
Þá sagði Pétur: „Ég mun aldrei yfirgefa þig, hvað sem hinir gera.“
30 "I solemnly tell you," replied Jesus, "that to-day--this night--before the cock crows twice, you yourself will three times disown me."
„Pétur, “sagði Jesús, „áður en haninn hefur galað tvisvar í fyrramálið muntu þrisvar afneita mér.“
31 "Even if I must die with you," declared Peter again and again, "I will never disown you." In like manner protested also all the disciples.
„Nei!“hrópaði Pétur. „Ég mun aldrei afneita þér, jafnvel þótt ég ætti að deyja með þér.“Og allir hinir tóku í sama streng.
32 So they came to a place called Gethsemane. There He said to His disciples, "Sit down here till I have prayed."
Þeir komu í garð sem heitir Getsemane og þar sagði Jesús við lærisveinana: „Setjist hérna og bíðið meðan ég fer og biðst fyrir.“
33 Then He took with Him Peter and James and John, and began to be full of terror and distress,
Síðan gekk hann lengra ásamt Pétri, Jakobi og Jóhannesi. Þá varð hann angistarfullur og tók að skjálfa.
34 and He said to them, "My heart is oppressed with anguish to the very point of death: wait here and keep awake."
Hann sagði við þá: „Ég er hryggur og fullur örvæntingar á stund dauðans – bíðið hér og vakið með mér.“
35 Going forward a short distance He threw Himself upon His face and prayed repeatedly that, if it was possible, He might be spared that time of agony;
Hann gekk spölkorn lengra, féll til jarðar og bað þess að sú hræðilega stund, sem biði hans, rynni aldrei upp, ef unnt væri.
36 and He said, "Abba! my Father! all things are possible for Thee: take this cup of suffering away from me: and yet not what I desire, but what Thou desirest."
„Faðir, “sagði hann, „allt er þér mögulegt. Taktu þennan þjáningarbikar frá mér, en verði samt þinn vilji en ekki minn.“
37 Then He came and found them asleep, and He said to Peter, "Simon, are you asleep? Had you not strength to keep awake a single hour?
Síðan gekk hann þangað sem lærisveinarnir þrír voru og fann þá sofandi. „Símon!“sagði hann. „Ertu sofandi? Gastu ekki einu sinni vakað með mér eina stund?
38 Be wakeful, all of you, and keep on praying, that you may not come into temptation: the spirit is right willing, but the body is frail."
Vakið og biðjið til þess að þið fallið ekki í freistni. Þótt andinn sé fús, er holdið veikt.“
39 He again went away and prayed, using the very same words.
Síðan fór hann aftur frá þeim og bað sömu bænar.
40 When He returned He again found them asleep, for they were very tired; and they knew not how to answer Him.
Eftir það kom hann til þeirra og fann þá enn sofandi. Þeir voru mjög þreyttir og vissu ekki hvað þeir áttu að segja.
41 A third time He came, and then He said, "Sleep on and rest. Enough! the hour has come. Even now they are betraying the Son of Man into the hands of sinful men.
Í þriðja skipti kom hann til þeirra og sagði: „Sofið þið enn og hvílist? Nú er ekki tími til að sofa! Ég hef verið svikinn í hendur vondra manna.
42 Rouse yourselves, let us be going: my betrayer is close at hand."
Standið upp, við verðum að fara! Sjáið! Svikari minn er að koma!“
43 Immediately, while He was still speaking, Judas, one of the Twelve, came and with him a crowd of men armed with swords and cudgels, sent by the High Priests and Scribes and Elders.
Áður en hann hafði sleppt orðinu, kom Júdas (einn af lærisveinum hans) með hóp manna vopnaða sverðum og kylfum. Menn þessa höfðu æðstu prestarnir og aðrir leiðtogar þjóðarinnar sent.
44 Now the betrayer had arranged a signal with them. "The one I kiss," he said, "is the man: lay hold of him, and take him safely away."
Júdas hafði sagt við þá: „Handtakið þann sem ég heilsa. Það verður auðvelt að ná honum.“
45 So he came, and going straight to Jesus he said, "Rabbi!" and kissed Him with seeming affection;
Jafnskjótt og þeir komu, gekk Júdas til Jesú og sagði glaðlega: „Meistari!“og kyssti hann.
46 whereupon they laid hands on Him and held Him firmly.
Og þeir lögðu hendur á Jesú og tóku hann.
47 But one of those who stood by drew his sword and struck a blow at the High Priest's servant, cutting off his ear.
Einhver brá sverði á loft og hjó til þjóns æðsta prestsins og sneið af honum eyrað.
48 "Have you come out," said Jesus, "with swords and cudgels to arrest me, as if you had to fight with a robber?
Jesús sagði við hópinn: „Er ég þá hættulegur ræningi? Þið komið alvopnaðir til að handtaka mig.
49 Day after day I used to be among you in the Temple teaching, and you never seized me. But this is happening in order that the Scriptures may be fulfilled.'
Af hverju tókuð þið mig ekki í musterinu? Þar kenndi ég á hverjum degi! En svona á þetta reyndar að fara, til þess að spádómarnir um mig rætist.“
50 Then His friends all forsook Him and fled.
Meðan Jesús var að tala, yfirgáfu allir lærisveinarnir hann og flýðu.
51 One youth indeed did follow Him, wearing only a linen cloth round his bare body. Of him they laid hold,
Og hópurinn lagði af stað með Jesú. En ungur maður, klæddur náttslopp einum saman, kom í humátt á eftir og þegar mennirnir ætluðu að grípa hann, rifnaði sloppurinn og hann flýði nakinn.
52 but he left the linen cloth in their hands and fled without it.
53 So they led Jesus away to the High Priest, and with him there assembled all the High Priests, Elders, and Scribes.
Nú var farið með Jesú til hallar æðsta prestsins og þar söfnuðust fljótlega saman allir æðstu prestarnir og aðrir leiðtogar.
54 Peter followed Jesus at a distance, as far as the outer court of the High Priest's palace. But there he remained sitting among the officers, and warming himself by the fire.
Pétur kom langt á eftir og smeygði sér, svo lítið bar á, inn fyrir hliðið við bústað æðsta prestsins og settist við eldinn í garðinum ásamt þjónunum sem þar voru.
55 Meanwhile the High Priests and the entire Sanhedrin were endeavouring to get evidence against Jesus in order to put Him to death, but could find none;
Inni í húsinu reyndi hæstiréttur Gyðinga að finna einhverja sök á hendur Jesú, sem nægja mundi til dauðadóms, en árangurslaust.
56 for though many gave false testimony against Him, their statements did not tally.
Fjöldi falsvitna gaf sig fram, en framburði þeirra bar ekki saman.
57 Then some came forward as witnesses and falsely declared,
Loksins stóðu upp nokkrir menn og báru lognar sakir á Jesú.
58 "We have heard him say, 'I will pull down this Sanctuary built by human hands, and three days afterwards I will erect another built without hands.'"
Þeir sögðu: „Við heyrðum hann segja: „Ég mun rífa niður þetta musteri sem byggt er af mannahöndum og byggja annað á þrem dögum, án þess að hönd komi þar nærri“.“
59 But not even in this shape was their testimony consistent.
En ekki bar þeim heldur saman um þetta.
60 At last the High Priest stood up, and advancing into the midst of them all, asked Jesus, "Have you no answer to make? What is the meaning of all this that these witnesses allege against you?"
Þá reis æðsti presturinn upp og spurði Jesú frammi fyrir réttinum: „Þú svarar engu. Hvað viltu segja þér til varnar?“
61 But He remained silent, and gave no reply. A second time the High Priest questioned Him. "Are you the Christ, the Son of the Blessed One?" he said.
Jesús svaraði honum ekki einu orði. Þá spurði æðsti presturinn: „Ert þú Kristur, sonur Guðs?“
62 "I am," replied Jesus, "and you and others will see the Son of Man sitting at the right hand of the divine Power, and coming amid the clouds of the sky."
Jesús svaraði: „Já, það er ég og þú munt sjá mig sitja við hægri hönd Guðs og birtast öllum mönnum í skýjum himinsins.“
63 Rending his garments the High Priest exclaimed, "What need have we of witnesses after that?
Þá reif æðsti presturinn föt sín og hrópaði: „Þurfum við framar vitnanna við! Þið heyrðuð sjálfir guðlastið. Hvað finnst ykkur?“Og þeir dæmdu hann til dauða einum rómi.
64 You all heard his impious words. What is your judgement?" Then with one voice they condemned Him as deserving of death.
65 Thereupon some began to spit on Him, and to blindfold Him, while striking Him with their fists and crying, "Prove that you are a prophet." The officers too struck Him with open hands as they took Him in charge.
Nokkrir viðstaddra tóku að hrækja á Jesú, héldu fyrir augu hans og slógu hann í andlitið. „Spámaður!“æptu þeir hæðnislega, „hver sló þig núna?“Jafnvel verðirnir slógu hann, þegar þeir leiddu hann burt.
66 Now while Peter was below in the quadrangle, one of the High Priest's maidservants came,
Meðan þetta gerðist var Pétur niðri í garðinum. Ein þjónustustúlka æðsta prestsins tók þá eftir honum, þar sem hann var að ylja sér við eldinn. Hún veitti honum nánari athygli og sagði síðan: „Þú varst áreiðanlega með Jesú frá Nasaret.“
67 and seeing Peter warming himself she looked at him and said, "You also were with Jesus, the Nazarene."
68 But he denied it, and said, "I don't know--I don't understand--What do you mean?" And then he went out into the outer court. Just then a cock crowed.
Pétur neitaði og sagði: „Ég skil ekki hvað þú átt við!“Síðan færði hann sig nær hliðinu. Þá gól haninn!
69 Again the maidservant saw him, and again began to say to the people standing by, "He is one of them."
Eftir stundarkorn kom stúlkan aftur auga á Pétur og sagði við nærstadda: „Þarna er hann! Þarna er þessi lærisveinn Jesú.“
70 A second time he repeatedly denied it. Soon afterwards the bystanders again accused Peter, saying, "You are surely one of them, for you too are a Galilaean."
En hann neitaði aftur. Stuttu síðar sögðu aðrir, sem stóðu umhverfis eldinn, við Pétur: „Þú ert líka einn af þeim, því þú ert frá Galíleu.“
71 But he broke out into curses and oaths, declaring, "I know nothing of the man you are talking about."
Þá tók hann að blóta og formæla og sagði: „Ég þekki alls ekki þennan mann!“
72 No sooner had he spoken than a cock crowed for the second time, and Peter recollected the words of Jesus, "Before the cock crows twice, you will three times disown me." And as he thought of it, he wept aloud.
Þá gól haninn í annað sinn. Og Pétur minntist orða Jesú: „Áður en haninn galar tvisvar, muntu þrisvar afneita mér.“Þá brast Pétur í grát.
