Proverbs 24
1 Be not thou envious against evil men, neither desire to be with them.
Saanmo nga ap-apalan dagiti dakes, wenno saanmo a tarigagayan ti makikadua kadakuada,
2 For their heart studieth destruction, and their lips talk of mischief.
gapu ta agpangpanggep dagiti pusoda kadagiti rinaranggas, ken agibagbaga dagiti bibigda iti maipanggep iti riribuk.
3 Through wisdom is a house built; and by understanding it is established:
Babaen iti kinasirib, adda maipatakder a balay, ken babaen iti pannakaawat, naipasdek daytoy.
4 And by knowledge shall the chambers be filled with all precious and pleasant riches.
Babaen iti pannakaammo, napunno dagiti siled kadagiti agkakapateg ken agkakapintas a kinabaknang.
5 A wise man [is] strong; and a man of knowledge increaseth strength.
Paneknekan ti masirib a tao a napigsa isuna, ken nasaysayaat ti tao nga addaan iti pannakaammo ngem iti tao a napigsa,
6 For by wise counsel thou shalt make thy war: and in multitude of counselors [there is] safety.
ta babaen kadagiti nainsiriban a wagas ket mapagballigiam ti pannakigubatmo, ken adda balligi babaen kadagiti adu a mammagbaga.
7 Wisdom [is] too high for a fool: he openeth not his mouth in the gate.
Ti kinasirib ket nangato unay para iti maag, saanna nga ilukat ti ngiwatna kadagiti ruangan.
8 He that deviseth to do evil shall be called a mischievous person.
Adda maysa a tao nga agpangpanggep nga agaramid iti dakes-nalaing nga agaramid iti linuloko ti iyaw-awag kenkuana dagiti tattao.
9 The thought of foolishness [is] sin: and the scorner [is] an abomination to men.
Ti minamaag a panggep ket basol, ken um-umsien dagiti tattao ti mananglais.
10 [If] thou faintest in the day of adversity, thy strength [is] small.
No ipakpakitam ti kinatakrutmo iti aldaw ti riribuk, nakapuyka ngarud.
11 If thou forbearest to deliver [them that are] drawn to death, and [those that are] ready to be slain;
Ispalem dagiti maipanpanaw maiyap-apan iti ipapatay, ken tenglem dagiti agibar-ibar nga agturong iti pannakatayda.
12 If thou sayest, Behold, we knew it not; doth not he that pondereth the heart consider [it]? and he that keepeth thy soul, doth [not] he know [it]? and will [not] he render to [every] man according to his works?
No ibagam, “Awan ammomi maipanggep iti daytoy.” Saan kadi nga ammo ti Mangtimtimbang iti puso ti ibagbagam? Ken saan kadi nga ammo daytoy ti Mangsalsalaknib iti biagmo? Ken saan kadi nga itedto ti Dios no ania ti maikari iti tunggal maysa?
13 My son, eat thou honey, because [it is] good; and the honey-comb, [which is] sweet to thy taste:
Anakko, manganka iti diro gapu ta nasayaat daytoy, gapu ta ti tedted ti diro ket nasam-it iti panagramanmo.
14 So [shall] the knowledge of wisdom [be] to thy soul: when thou hast found [it], then there shall be a reward, and thy expectation shall not be cut off.
Kasta met ti kinasirib para iti kararuam- no birukem daytoy, addanto masakbayan ken saanto a mapukaw ti namnamam.
15 Lay not wait, O wicked [man], against the dwelling of the righteous; destroy not his resting-place:
Saanka nga aglemmeng nga aguray a kas kadagiti nadangkes a tattao a mangdarup iti balay dagiti agar-aramid iti nalinteg. Saanmo a dadaelen ti pagtaenganna!
16 For a just [man] falleth seven times, and riseth again: but the wicked shall fall into mischief.
Ta no matuang a maminpito ti tao nga agar-aramid ti nalinteg, bumangonto manen isuna, ngem dagiti nadangkes ket parmeken ti didigra.
17 Rejoice not when thy enemy falleth, and let not thy heart be glad when he stumbleth:
Saanka nga agrambak no marigrigatan ti kabusormo, ken saan koma nga aragsak ta pusom no maitublak isuna,
18 Lest the LORD see [it], and it displease him, and he turn away his wrath from him.
ta no saan ket makita ni Yahweh ken amangan no saannaka a kanunongan gapu iti dayta ket saannan a kapungtot dayta a tao.
19 Fret not thyself because of evil [men], neither be thou envious at the wicked;
Saanka nga agdanag gapu kadagiti agar-aramid kadagiti dakes a banbanag, ken saanmo nga apalan dagiti nadangkes a tattao,
20 For there shall be no reward to the evil [man]; the candle of the wicked shall be extinguished.
ta awan masakbayan ti dakes a tao, ken arigna a maiddepto ti lampara ti nadangkes.
21 My son, fear thou the LORD and the king: [and] meddle not with them that are given to change:
Agbutengka kenni Yahweh, ken agbutengka iti ari, anakko; saanka a makikadua kadagiti mangsuksukir kadakuada,
22 For their calamity shall rise suddenly; and who knoweth the ruin of them both?
ta giddatonto a dumteng ti didigrada ket siasino ti makaammo iti kadakkel ti pannakadadael a dumteng manipud kadakuada?
23 These [things] also [belong] to the wise. [It is] not good to have respect of persons in judgment.
Dagitoy ket sasao met laeng dagiti masirib. No maipapan iti linteg, saan a nasayaat no adda panangidumduma iti panangukom.
24 He that saith to the wicked, Thou [art] righteous; him shall the people curse, nations shall abhor him:
Siasinoman a mangibaga iti nagbasol, “Sika ti husto,” ket ilunodto dagiti tattao ken guraento dagiti nasion.
25 But to them that rebuke [him] shall be delight, and a good blessing shall come upon them.
Ngem maaddaanto iti kasta unay a ragsak dagiti mangtubngar kadagiti nadangkes, ken addanto dumteng kadakuada a sagsagut a nasasayaat.
26 [Every man] shall kiss [his] lips that giveth a right answer.
Ti mangmangted iti pudno a sungbat ket arigna a mangmangted iti agek iti bibig.
27 Prepare thy work without, and make it fit for thyself in the field; and afterwards build thy house.
Aramidem ti trabahom iti ruar, samo isagana ti talon; kalpasan dayta, ipatakdermon ti balaymo.
28 Be not a witness against thy neighbor without cause; and deceive [not] with thy lips.
Saanka nga agsaksi iti maibusor iti kaarubam nga awan ti gapgapuna, ken saanka a mangallilaw babaen kadagiti bibigmo.
29 Say not, I will do so to him as he hath done to me: I will render to the man according to his work.
Saanmo nga ibaga, “Aramidekto kenkuana ti inaramidna kaniak; pagbayadekto isuna iti inaramidna.”
30 I went by the field of the slothful, and by the vineyard of the man void of understanding;
Nagnaak iti talon ti tao a sadut, limmabasak iti kaubasan ti tao nga awan ammona.
31 And lo, it was all grown over with thorns, [and] nettles had covered the face of it, and its stone wall was broken down.
Nagtubtuboanen dagiti sisiit ti talonna, naabbonganen ti daga kadagiti siitan a mula, ken narban ti bato nga aladna.
32 Then I saw, [and] considered [it] well: I looked upon [it], [and] received instruction.
Kalpasanna, nakitak ket pinanunotko; kimmitaak ket nakasursuroak.
33 [Yet] a little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to sleep:
Maturog pay bassit, iridep pay bassit, idalikepkep pay biit tapno makainana-
34 So shall thy poverty come [as] one that traveleth; and thy want as an armed man.
ket dumteng kenka ti kinapanglaw a kas iti agtatakaw, ken dumteng kenka dagiti panagkasapulam a kasla dagitoy ket nakaarmas a soldado.
