Proverbs 21
1 The king's heart [is] in the hand of the LORD, [as] the rivers of water: he turneth it whithersoever he will.
Ang kasingkasing sa hari usa ka nagadagayday nga tubig diha sa kamot ni Yahweh; gipasimang niya kini sa bisan asa niya gusto.
2 Every way of a man [is] right in his own eyes: but the LORD pondereth the hearts.
Ang tagsatagsa ka pamaagi sa tawo matarong sa iyang kaugalingon nga mga mata, apan si Yahweh ang magatimbangtimbang sa mga kasingkasing.
3 To do justice and judgment [is] more acceptable to the LORD than sacrifice.
Ang pagbuhat sa pagkamatarong ug pagkamakiangayon labi pang dawaton ni Yahweh kay sa halad.
4 A high look, and a proud heart, [and] the plowing of the wicked, [is] sin.
Ang mapahitas-on nga mga mata ug mapasigarbohon nga kasingkasing— ang suga sa daotan— mga sala.
5 The thoughts of the diligent [tend] only to plenteousness; but of every one [that is] hasty only to want.
Ang mga laraw sa makugihon mogiya lamang ngadto sa pagkamauswagon, apan ang tagsatagsa nga nagabuhat nga madalidalion mosangko lamang sa kawalad-on.
6 The getting of treasures by a lying tongue [is] a vanity tossed to and fro by them that seek death.
Ang pagbaton ug mga bahandi pinaagi sa bakakon nga dila usa ka lumalabayng inalisngaw nga aso ug usa ka lit-ag nga makapatay.
7 The robbery of the wicked shall destroy them; because they refuse to do judgment.
Ang kabangis sa daotan mao ang moguyod kanila palayo, kay nagdumili man sila sa pagbuhat sa katarong.
8 The way of man [is] froward and strange: but [as for] the pure, his work [is] right.
Baliko ang dalan sa tawong sad-an, apan siya nga putli nagabuhat ug matarong.
9 [It is] better to dwell in a corner of the house-top, than with a brawling woman in a wide house.
Mas maayo pa nga mopuyo sa lawak sa ibabaw sa balay kaysa mopuyo sa balay uban ang asawa nga malalison.
10 The soul of the wicked desireth evil: his neighbor findeth no favor in his eyes.
Ang pangpagana sa daotan nangita sa pagkadaotan; walay kaluoy nga makit-an sa iyang mga silingan diha sa iyang mga mata.
11 When the scorner is punished, the simple is made wise: and when the wise is instructed, he receiveth knowledge.
Sa dihang masilotan na ang matamayon, ang walay alamag mahimong maalamon, ug sa dihang pahamatngonan ang maalamon nga tawo, madugangan ang iyang kahibalo.
12 The righteous [man] wisely considereth the house of the wicked: [but God] overthroweth the wicked for [their] wickedness.
Siya nga nagabuhat ug matarong nagabantay sa balay sa daotan; iyang ipasukamod ang daotan ngadto sa pagkagun-ob.
13 Whoever stoppeth his ears at the cry of the poor, he also shall cry himself, but shall not be heard.
Siya nga magasampong sa iyang mga igdulungog sa mga pagtuaw sa mga kabos, magatuaw usab siya, apan dili siya patalinghogan.
14 A gift in secret pacifieth anger: and a reward in the bosom, strong wrath.
Makapahupay sa kasuko ang gasa sa tago ug makapahupay sa hilabihan nga kaligutgot ang gasa sa tago.
15 [It is] joy to the just to do judgment: but destruction [shall be] to the workers of iniquity.
Sa dihang mapahamtang na ang katarong, magdala kini ug kalipay ngadto sa tawo nga nagabuhat sa matarong, apan magdala kini ug kalisang sa nagabuhat ug daotan.
16 The man that wandereth out of the way of understanding shall remain in the congregation of the dead.
Siya nga nahisalaag gikan sa dalan sa panabot, magapahulay siya ngadto sa tigomanan sa mga patay.
17 He that loveth pleasure [shall be] a poor man: he that loveth wine and oil shall not be rich.
Bisan kinsa nga nahigugma sa kahilayan mahimo nga kabos; siya nga nahigugma sa bino ug lana dili maadunahan.
18 The wicked [shall be] a ransom for the righteous, and the transgressor for the upright.
Ang daotan nga tawo maoy lukat alang sa nagabuhat ug matarong, ug ang maluibon maoy lukat alang sa matinud-anon.
19 [It is] better to dwell in the wilderness, than with a contentious and an angry woman.
Mas maayo pang magpuyo sa kamingawan kay sa uban ang babaye nga tigpasiugda ug kasamok ug hilabihan ka bagulbolan.
20 [There is] a treasure to be desired, and oil in the dwelling of the wise; but a foolish man spendeth it up.
Adunay bililhon nga bahandi ug lana sa panimalay sa manggialamon, apan usik-usikan lamang kini sa tawong buangbuang.
21 He that followeth after righteousness and mercy findeth life, righteousness, and honor.
Siya nga nagabuhat ug matarong ug manggiluluy-on— kining tawhana makakaplag ug kinabuhi, pagkamatarong, ug kadungganan.
22 A wise [man] scaleth the city of the mighty, and casteth down the strength of its confidence.
Ang tawong maalamon makakatkat sa siyudad sa mga bantogan, ug mapokan niya ang mga salipdanan nga diin ilang gisaligan.
23 Whoever keepeth his mouth and his tongue keepeth his soul from troubles.
Bisan kinsa nga magabantay sa iyang baba ug sa iyang dila magapahilayo sa iyang kaugalingon sa kasamok.
24 Proud [and] haughty scorner [is] his name, who dealeth in proud wrath.
Ang mapahitas-on ug mapasigarbohon nga tawo— “Matamayon” ang iyang ngalan— nagabuhat uban ang mapalabilabihon nga garbo.
25 The desire of the slothful killeth him; for his hands refuse to labor.
Ang tinguha sa tapolan makapatay kaniya, kay ang iyang mga kamot nagadumili sa pagtrabaho.
26 He coveteth greedily all the day long: but the righteous giveth and spareth not.
Sa tibuok adlaw nagatinguha ug nagatinguha pa gayod siya, apan siya nga nagabuhat ug matarong nagahatag ug wala nagatihiktihik.
27 The sacrifice of the wicked [is] abomination: how much more, [when] he bringeth it with a wicked mind?
Dulomtanan ang halad sa tawong daotan; mas dulomtanan pa gayod kini kung dad-on niya kini uban sa daotan nga mga tinguha.
28 A false witness shall perish: but the man that heareth speaketh constantly.
Mahanaw ang bakakon nga saksi, apan siya nga nagapatalinghog magasulti sa tanang panahon.
29 A wicked man hardeneth his face: but [as for] the upright, he directeth his way.
Ang usa ka tawong daotan magapagahi sa iyang panagway, apan ang tawong matinud-anon masaligon mahitungod sa iyang mga paagi.
30 [There is] no wisdom nor understanding nor counsel against the LORD.
Wala gayoy kaalam, wala gayoy panabot, ug wala gayoy tambag nga makabarog batok kang Yahweh.
31 The horse [is] prepared against the day of battle: but safety [is] from the LORD.
Giandam ang kabayo alang sa adlaw sa pagpakiggubat, apan ang kadaogan iya lamang kang Yahweh.
