Proverbs 14
1 Every wise woman buildeth her house: but the foolish plucketh it down with her hands.
Ang maalamong babaye motukod sa iyang panimalay, apan gubaon kini sa buangbuang nga babaye pinaagi sa iyang mga kamot.
2 He that walketh in his uprightness feareth the LORD: but [he that is] perverse in his ways despiseth him.
Ang tawong naglakaw sa pakamatarong adunay kahadlok kang Yahweh, apan ang tawo nga dili matinud-anaon sa iyang mga dalan nagsalikway kaniya.
3 In the mouth of the foolish [is] a rod of pride: but the lips of the wise shall preserve them.
Gikan sa baba sa buangbuang mogawas ang salingsing sa iyang garbo, apan ang ngabil sa maalamon magtipig kanila.
4 Where no oxen [are], the crib [is] clean: but much increase [is] by the strength of the ox.
Kung walay mga baka ang pasungan hinlo, apan ang kadagaya sa pananom moabot pinaagi sa kusog sa baka.
5 A faithful witness will not lie: but a false witness will utter lies.
Ang matinud-anon nga saksi dili mamakak, apan ang mini nga saksi mobuga ug mga bakak.
6 A scorner seeketh wisdom, and [findeth it] not: but knowledge [is] easy to him that understandeth.
Ang mayubiton mangita sa kaalam ug walay makaplagan, apan ang kahibalo sayon lang moabot ngadto sa tawong adunay panabot.
7 Go from the presence of a foolish man, when thou perceivest not [in him] the lips of knowledge.
Palayo sa tawong buangbuang, kay dili ka makakaplag ug kahibalo sa iyang mga ngabil.
8 The wisdom of the prudent [is] to understand his way: but the folly of fools [is] deceit.
Ang kaalam sa tawong maampingon mao ang pagsabot sa iyang kaugalingong dalan, apan ang kabuang sa mga buangbuang mao ang pagpanglimbong.
9 Fools make a mock at sin: but among the righteous [there is] favor.
Mayubiton ang mga buangbuang kung ang halad sa sala ihalad, apan taliwala sa matarong ang pabor gipaambit.
10 The heart knoweth its own bitterness; and a stranger doth not intermeddle with its joy.
Nasayod ang kasingkasing sa iyang kaugalingong kapaitan ug walay langyaw nga moambit sa kalipay niini.
11 The house of the wicked shall be overthrown: but the tabernacle of the upright shall flourish.
Ang balay sa tawong daotan magun-ob, apan ang barongbarong sa tawong matarong malig-on.
12 There is a way which seemeth right to a man, but the end of it [are] the ways of death.
Adunay dalan nga daw matarong alang sa usa ka tawo, apan sa kataposan niini mopadulong sa kamatayon.
13 Even in laughter the heart is sorrowful; and the end of that mirth [is] heaviness.
Ang kasingkasing makahimo sa pagkatawa apan anaa gihapon sa kasakitan ug ang kalipay mosangpot sa kasub-anan.
14 The backslider in heart shall be filled with his own ways: and a good man [shall be satisfied] from himself.
Ang tawong dili matinud-anon makaangkon kung unsa ang angay sa iyang mga dalan, apan ang maayong tawo makaangkon kung unsay ang iyaha.
15 The simple believeth every word: but the prudent man looketh well to his going.
Ang tawo nga wala gitudlo-an motuo sa bisan unsang butang, apan ang tawo nga maampingon maghunahuna sa iyang mga lakang.
16 A wise [man] feareth, and departeth from evil: but the fool rageth, and is confident.
Ang tawo nga maalamon mahadlokon ug mopalayo sa daotan, apan ang buangbuang mosalikway gayod sa pagpasidaan.
17 [He that is] soon angry dealeth foolishly: and a man of wicked devices is hated.
Ang tawong dali ra masuko nagabuhat sa buangbuang nga mga butang, ug gikasilagan ang tawong naglaraw ug daotan.
18 The simple inherit folly: but the prudent are crowned with knowledge.
Ang yano nga tawo makapanunod sa pagkabuangbuang, apan ang maalamon nga mga tawo napalibotan sa kahibalo.
19 The evil bow before the good; and the wicked at the gates of the righteous.
Kadtong mga daotan moyukbo sa atubangan niadtong matarong ug kadtong mga daotan moyukbo sa mga ganghaan sa mga matarong.
20 The poor is hated even by his own neighbor: but the rich [hath] many friends.
Ang tawong kabos dumtan bisan sa iyang mga kauban, apan ang tawong adunahan daghan ug mga higala.
21 He that despiseth his neighbor sinneth: but he that hath mercy on the poor, happy [is] he.
Ang tawong nagtamay sa iyang silingan nakasala, apan ang tawong nagpakita ug kaluoy sa mga kabos malipayon.
22 Do they not err that devise evil? but mercy and truth [shall be] to them that devise good.
Dili ba kadtong naglaraw ug daotan mahisalaag man? Apan kadtong nagplano sa pagbuhat ug maayo makadawat sa pagkamatinud-anon sa kasabotan ug pagkamasaligan.
23 In all labor there is profit: but the talk of the lips [tendeth] only to penury.
Uban sa tanang kakugi moabot ang ganansiya, apan kung kanunay lamang panagsultihanay, mogiya kini sa pagkakabos.
24 The crown of the wise [is] their riches: [but] the foolishness of fools [is] folly.
Ang korona sa tawong maalamon mao ang ilang bahandi, apan ang pagkabuangbuang sa mga buangbuang magdala lamang kanila sa dugang kabuang.
25 A true witness delivereth souls: but a deceitful [witness] speaketh lies.
Ang matinud-anon nga saksi moluwas sa mga kinabuhi, apan ang mini nga saksi mobuga ug mga bakak.
26 In the fear of the LORD [is] strong confidence: and his children shall have a place of refuge.
Kung ang usa ka tawo adunay kahadlok kang Yahweh, siya usab adunay hilabihang pagsalig kaniya; kining mga butanga sama sa lig-ong dapit nga mapanalipdan sa mga anak nianing tawhana.
27 The fear of the LORD [is] a fountain of life, to depart from the snares of death.
Ang kahadlok kang Yahweh maoy tuboran sa kinabuhi, aron nga motalikod ang tawo gikan sa lit-ag sa kamatayon.
28 In the multitude of people [is] the king's honor: but in the want of people [is] the destruction of the prince.
Ang himaya sa hari makita diha sa kadaghan sa iyang katawhan, apan kung walay mga tawo ang prinsipe magguba.
29 [He that is] slow to wrath [is] of great understanding: but [he that is] hasty of spirit exalteth folly.
Ang tawong mapailubon adunay dakong panabot, apan ang tawong dali ra masuko motuboy sa pagkabuangbuang.
30 A sound heart [is] the life of the flesh: but envy the rottenness of the bones.
Ang malinawon nga kasingkasing mao ang kinabuhi sa lawas, apan ang kasina modunot sa kabukogan.
31 He that oppresseth the poor reproacheth his Maker: but he that honoreth him hath mercy on the poor.
Ang tawong nagdaogdaog sa mga kabos nagatunglo sa iyang Magbubuhat, apan ang tawong nagpakita ug kaluoy sa nanginahanglan nagpasidungog kaniya.
32 The wicked is driven away in his wickedness: but the righteous hath hope in his death.
Ang tawong daotan malaglag pinaagi sa iyang daotang mga binuhatan, apan ang tawong matarong adunay dalangpanan bisan diha sa kamatayon.
33 Wisdom resteth in the heart of him that hath understanding: but [that which is] in the midst of fools is made known.
Ang kaalam anaa sa kasingkasing sa adunay panabot, apan bisan sa taliwala sa mga buangbuang gipaila niya ang iyang kaugalingon.
34 Righteousness exalteth a nation: but sin [is] a reproach to any people.
Ang pagbuhat kung unsa ang matarong motuboy sa nasod, apan ang sala kaulawan sa kang bisan kinsa.
35 The king's favor [is] towards a wise servant: but his wrath is [against] him that causeth shame.
Ang kaluoy sa hari anaa sa sulugoon nga nagmaampingon, apan ang iyang kasuko alang sa tawo nga nagpakaulaw.
