Luke 12
1 In the mean time, when there was gathered an innumerable multitude of people, so that they trod one upon another, he began to say to his disciples first of all, Beware ye of the leaven of the Pharisees, which is hypocrisy.
Sa maong higayon, sa nagkatigum ang linibo sa mga panon sa katawhan nga tungod niana nagkatumbanay sila ang usa sa usa, si Jesus misugod sa pagsulti ngadto una sa iyang mga tinun-an, "Likayi ninyo ang igpapatubo sa mga Fariseo, nga mao ang pagkamaut.
2 For there is nothing covered, that shall not be revealed; neither hid, that shall not be known.
Walay tinabonan nga dili pagaukban, o tinagoan nga dili mahibaloan.
3 Therefore, whatever ye have spoken in darkness, shall be heard in the light; and that which ye have spoken in the ear in closets, shall be proclaimed upon the house-tops.
Ang inyong gipamulong diha sa ngitngit madungog ra unya diha sa hayag; ug ang inyong gihunghong sulod sa mga lawak nga tinakpan, kini igamantala ra unya diha sa ibabaw sa mga atop.
4 And I say to you, my friends, Be not afraid of them that kill the body, and after that have no more that they can do.
"Ingnon ko kamo, mga higala ko, ayaw ninyo kalisangi sila nga mopatay sa lawas, ug tapus niana wala nay lain pa nga arang nila mahimo.
5 But I will forewarn you whom ye shall fear: Fear him, who after he hath killed, hath power to cast into hell; yes, I say to you, Fear him. (Geenna g1067)
Apan pasidan-an ko kamo kon kinsay angay ninyong kahadlokan: kahadloki ninyo siya nga, tapus siya makapatay, may gahum sa pagtambog ngadto sa infierno, oo, ingnon ko kamo, siya ang kahadloki ninyo! (Geenna g1067)
6 Are not five sparrows sold for two farthings, and not one of them is forgotten before God?
Dili ba ang lima ka gagmayng langgam ginabaligya man ug duha ka daku lamang? Ngani walay usa kanila nga mahikalimtan sa atubangan sa Dios.
7 But even the very hairs of your head are all numbered. Fear not therefore: ye are of more value than many sparrows.
Bisan gani ang mga buhok sa inyong ulo naisip na ang tanan. Ayaw kamo kahadlok, kay kamo labaw pa ug bili kay sa daghang mga gagmayng langgam.
8 Also I say to you, Whoever shall confess me before men, him will the Son of man also confess before the angels of God.
"Ug sultihan ko kamo, nga ang tanang moila kanako sa atubangan sa mga tawo pagailhon usab sa Anak sa Tawo sa atubangan sa mga manolunda sa Dios;
9 But he that denieth me before men, shall be denied before the angels of God.
apan ang dili moila kanako sa atubangan sa mga tawo dili pagailhon sa atubangan sa mga manolunda sa Dios.
10 And whoever shall speak a word against the Son of man, it shall be forgiven him: but to him that blasphemeth against the Holy Spirit, it shall not be forgiven.
Ug ang matag-usa nga magasultig batok sa Anak sa Tawo, siya mapasaylo; apan ang magapasipalag sulti batok sa Espiritu Santo, siya dili gayud pasayloon.
11 And when they bring you to the synagogues, and [before] magistrates, and powers, be not solicitous how or what thing ye shall answer, or what ye shall say:
Ug sa diha nga pagataralon na kamo sa atubangan sa mga sinagoga ug sa mga punoan ug sa mga magbubuot, ayaw kamo pagkalibog kon unsaon o unsay inyong igatubag, o unsay inyong igasulti;
12 For the Holy Spirit will teach you in the same hour what ye ought to say.
kay ang Espiritu Santo magatudlo ra kaninyo niadtong taknaa kon unsay kinahanglan inyong igasulti."
13 And one of the company said to him, Master, speak to my brother, that he divide the inheritance with me.
Ug dihay usa ka tawo sa panon nga miingon kaniya, "Magtutudlo, sultihi ra ang akong igsoong lalaki nga bahinan niya ako sa kabilin."
14 And he said to him, Man, who made me a judge, or a divider over you?
Apan si Jesus mitubag kaniya, "Oy, tawo, kinsa bay naghimo kanako nga maghuhukom o magbabahin sa inyong kabtangan?"
15 And he said to them, Take heed, and beware of covetousness: for a man's life consisteth not in the abundance of the things which he possesseth.
Ug siya miingon kanila, "Magmatngon kamo, ug likayi ninyo ang tanang dagway sa kadalo, kay ang kinabuhi sa tawo wala diha sa kadagaya sa iyang mga katigayonan."
16 And he spoke a parable to them, saying, The ground of a certain rich man brought forth plentifully:
Ug iyang gisuginlan silag usa ka sambingay, nga nag-ingon, "Ang yuta sa usa ka tawong dato mihatag ug daghang abut.
17 And he thought within himself, saying, What shall I do, because I have no room where to deposit my fruits?
Ug namalandong siya sa iyang kaugalingon nga nag-ingon, `Unsa may akong buhaton, kay wala man akoy katipigan sa akong mga abut?'
18 And he said, This will I do: I will pull down my barns, and build greater; and there will I deposit all my fruits and my goods.
Ug siya miingon, `Ang akong buhaton mao kini: akong gubaon ang akong mga bodiga, ug tukoron ko ang labi pang dagku; ug sulod niini tipigan ko ang akong tanang abut ug mga kabtangan.
19 And I will say to my soul, Soul, thou hast abundance of goods laid up for many years; take thy ease, eat, drink, [and] be merry.
Ug unya magaingon ako sa akong kalag, Kalag, gikatagan-an na ikawg ubay-ubayng bahandi alang sa daghang katuigan; pumahulay ka, kumaon ka, uminom ka, ug magsadya ka.'
20 But God said to him, [Thou] fool, this night thy soul shall be required of thee: then whose shall those things be which thou hast provided?
Apan ang Dios miingon kaniya, `Oy, boang! Karong gabhiona ang imong kalag pagakuhaon gikan kanimo; ug kinsa na may makapanag-iya sa mga butang nga imong gitagana?'
21 So [is] he that layeth up treasure for himself, and is not rich towards God.
Maingon niana ang nagatigum ug mga bahandi alang sa iyang kaugalingon, apan dili bahandianon ngadto sa Dios."
22 And he said to his disciples, Therefore I say to you, Be not anxious for your life, what ye shall eat; neither for the body, what ye shall put on.
Ug siya miingon sa iyang mga tinun-an, "Busa ingnon ko kamo, ayaw na kamo pagkabalaka bahin sa inyong kinabuhi, kon unsay inyong kan-on, o bahin sa inyong lawas, kon unsay inyong ibisti.
23 The life is more than food, and the body [is more] than raiment.
Kay ang kinabuhi labaw pa kay sa kalan-on, ug ang lawas labaw pa kay sa bisti.
24 Consider the ravens: for they neither sow nor reap: which neither have store-house, nor barn; and God feedeth them: How much more are ye better than the fowls?
Palandunga ninyo ang mga uwak: wala sila magpugas ni mag-ani, wala silay tipiganan ni dapa; ang Dios mao ang nagapakaon kanila. Pagkalabaw pa gayud ninyog bili kay sa mga langgam!
25 And which of you by solicitude can add to his stature one cubit?
Ug kinsa man kaninyoy makadugang ug usa ka takna sa gitas-on sa iyang kinabuhi pinaagi sa pagkabalaka?
26 If ye then are not able to do that thing which is least, why are ye anxious for the rest?
Ug kon kamo dili makahimo sa ingon ka gamayng butang, nganong magkabalaka pa man kamo bahin sa ubang mga butang?
27 Consider the lilies how they grow: They toil not, they spin not; and yet I say to you, that Solomon in all his glory was not arrayed like one of these.
Palandunga ninyo ang mga lirio, giunsa nila sa pagtubo; wala sila magbudlay ni magkalinyas; ngani, suginlan ko kamo, nga bisan pa si Salomon sa tibuok niyang katahuman wala gani makabisti maingon sa usa kanila.
28 If then God so clothe the grass, which is to-day in the field, and to-morrow is cast into the oven; how much more [will he clothe] you, O ye of little faith?
Ug kon sa ingon gibistihan sa Dios ang mga tanum nga karon buhi pa diha sa kaumahan ug ugma igasalibay na ngadto sa hudno, unsa ka labaw pa nga kamo iyang pagabistihan, O mga tawo nga diyutayg pagsalig?
29 And seek ye not what ye shall eat, or what ye shall drink, neither be ye of doubtful mind.
Ug ayaw ninyo pangitaa ang inyong pagakan-on ug pagaimnon, ug ayaw na kamo pagkabalaka sa hunahuna.
30 For all these things do the nations of the world seek after: and your Father knoweth that ye have need of these things.
Kay ang tanang mga nasud sa kalibutan nagapangita niining mga butanga, ug ang inyong Amahan nasayud nga kamo nagakinahanglan niini.
31 But rather seek ye the kingdom of God, and all these things shall be added to you.
Apan mao hinooy pangitaa ninyo ang iyang gingharian, ug unya kining mga butanga igadugang ra kaninyo.
32 Fear not, little flock; for it is your Father's good pleasure to give you the kingdom.
"Ayaw na kamo pagkahadlok, gamayng panon, kay gikahimut-an sa inyong Amahan ang paghatag kaninyo sa gingharian.
33 Sell what ye have, and give alms: provide yourselves bags which become not old, a treasure in the heavens that faileth not, where no thief approacheth, neither moth corrupteth.
Ipamaligya ang inyong kabtangan, ug panglimos kamo; tagan-i ang inyong kaugalingon ug mga puntil nga walay pagkasan-ot, sa bahandi nga walay pagkahurot didto sa langit diin walay kawatan nga makaduol ug walay tangkob nga magakotkot.
34 For where your treasure is, there will your heart be also.
Kay hain gani ang inyong bahandi, atua usab didto ang inyong kasingkasing.
35 Let your loins be girt, and [your] lights burning;
"Baksi ang inyong mga hawak ug pasigaa ang inyong mga suga,
36 And ye yourselves like men that wait for their lord, when he shall return from the wedding; that, when he cometh and knocketh, they may open to him immediately.
ug magpakasama kamo sa mga tawo nga nagapaabut sa ilang agalon sa iyang pagpauli gikan sa kombira sa kasal, aron inig-abut ug inigtuktok niya siya ilang kaablihan dihadiha.
37 Blessed [are] those servants, whom the lord when he cometh shall find watching: verily I say to you, that he will gird himself, and make them to sit down to eat, and will come forth and serve them.
Bulahan kadtong mga ulipona nga inig-abut sa agalon iyang mahiabtan nga managtukaw; sa pagkatinuod, magaingon ako kaninyo, nga magbakus siya sa iyang kaugalingon, ug iyang agdahon sila sa pagpanglingkod tambong sa kananan, ug moduol siya sa pagsilbi kanila.
38 And if he shall come in the second watch, or come in the third watch, and find [them] so, blessed are those servants.
Kon moabut siya sa ikaduhang tukaw, o sa ikatulong tukaw, ug iyang makaplagan sila sa ingon, bulahan ang maong mga ulipon!
39 And this know, that if the master of the house knew at what hour the thief would come, he would watch, and not suffer his house to be broken through.
Apan hibaloi ninyo kini, nga kon ang pangulo sa panimalay nasayud pa unsang taknaa ang iabut sa kawatan, magtukaw unta siya ug dili niya tugotan nga pagasak-on ang iyang balay.
40 Be ye therefore ready also: for the Son of man cometh at an hour when ye think not.
Kamo usab kinahanglan mangandam, kay ang Anak sa Tawo moabut sa takna nga wala ninyo huna-hunaa."
41 Then Peter said to him, Lord, speakest thou this parable to us, or even to all?
Ug si Pedro miingon, "Ginoo, gisugilon mo ba kining sambingaya alang kanamo o alang ba sa tanan?"
42 And the Lord said, Who then is that faithful and wise steward, whom [his] lord shall make ruler over his household, to give [them their] portion of provisions in due season?
Ug ang Ginoo mitubag, "Nan, kinsa ba ang kasaligan ug manggialamon nga piniyalan nga igatudlo sa iyang agalon sa pagdumala sa iyang panimalay, sa paghatag kanila sa ilang bahin sa pagkaon sa hustong panahon?
43 Blessed [is] that servant, whom his lord when he cometh shall find so doing.
Bulahan kadtong ulipona nga sa pag-abut sa iyang agalon mahiabtan nga magabuhat sa ingon.
44 In truth I say to you, that he will make him ruler over all that he hath.
Sa pagkatinuod, magaingon ako kaninyo, nga siya igatudlo niya sa pagdumala sa iyang tanang katigayonan.
45 But if that servant shall say in his heart, My lord delayeth his coming; and shall begin to beat the men-servants, and maidens, and to eat and drink, and to be drunken?
Apan kon ang maong ulipon magaingon sa iyang kaugalingon, `Madugay pang mopauli kadtong akong agalon,' ug unya mosugod siya sa pagpamospos sa mga ulipong lalaki ug babaye, ug sa pagkaon ug pag-inom ug paghuboghubog,
46 The lord of that servant will come in a day when he looketh not for [him], and at an hour when he is not aware, and will cut him asunder, and will appoint him his portion with the unbelievers.
ang agalon sa maong ulipon moabut ra sa adlaw nga wala siya magpaabut kaniya ug sa takna nga wala niya hibaloi, ug iyang pagasilotan siya ug ibutang niya ipon sa mga dili kasaligan.
47 And that servant who knew his lord's will, and prepared not [himself], neither did according to his will, shall be beaten with many [stripes].
Ug ang ulipon nga nasayud sa pagbuot sa iyang agalon, apan wala mangandam o wala magbuhat sumala sa iyang pagbuot, mahiagum sa hilabihan nga pagbunal.
48 But he that knew not, and committed things worthy of stripes, shall be beaten with few [stripes]. For to whomsoever much is given, of him shall much be required: and to whom men have committed much, from him they will ask the more.
Apan siya nga wala masayud niini, ug nagbuhat sa angay sa bunal, mahiagum sa diyotay nga pagbunal. Ang matag-usa nga gikahatagan ug daghan, pagapangayoan ug daghan; ug kaniya nga sa mga tawo gikapiyalan ug daghan, kinahanglanon nila ang labaw pa.
49 I am come to send fire on the earth, and what will I, if it is already kindled?
"Ako mianhi aron sa pag-itsa ug kalayo nganhi sa yuta, maayo pa unta kon nahaling na kini!
50 But I have a baptism to be baptized with; and how am I straitened till it shall be accomplished!
Ako adunay bautismo nga kanako igabautismo; ug hilabihan ang kaguol ko hangtud mamatuman kini!
51 Suppose ye that I am come to give peace on earth? I tell you, No; but rather division:
Nagdahum ba kamo nga mianhi ako aron sa paghatag ug pagdinaitay dinhi sa yuta? Sultihan ko kamo, dili pagdinaitay kondili pagbahinbahin.
52 For from henceforth there will be five in one house divided, three against two, and two against three.
Kay sukad karon sa usa ka balay adunay lima nga mabahin, tulo batok sa duha ug duha batok sa tulo;
53 The father will be divided against the son, and the son against the father; the mother against the daughter, and the daughter against the mother; the mother-in-law against her daughter-in-law, and the daughter-in-law against her mother-in-law.
mabahin sila, ang amahan batok sa anak nga lalaki ug ang anak nga lalaki batok sa amahan, ug ang inahan batok sa anak nga babaye ug ang anak nga babaye batok sa iyang inahan, ang ugangang babaye batok sa iyang binalaye ug ang binalaye batok sa iyang ugangang babaye."
54 And he said also to the people, When ye see a cloud rising in the west, immediately ye say, There cometh a shower; and so it is.
Ug siya miingon usab sa mga panon sa katawhan, "Inigkakita ninyog dag-om nga muotbo sa kasadpan, kamo moingon dihadiha, `Adunay ulan nga taliabut'; ug kini mahitabo tuod.
55 And when [ye perceive] the south wind blowing, ye say, There will be heat; and it cometh to pass.
Ug inigkakita ninyo sa habagat nga mohuros, kamo moingon, `Moabut ang mag-aligiting nga kainit'; ug kini mahitabo tuod.
56 [Ye] hypocrites, ye can discern the face of the sky, and of the earth; but how is it, that ye do not discern this time?
Mga maut! Makamao tuod kamong mohubad sa dagway sa kayutaan ug sa kalangitan; apan nganong dili man kamo makamaong mohubad sa kapanahonan karon?
57 And why even of yourselves judge ye not what is right?
"Ug nganong dili man kamo sa inyong bahin mao ang magahukom kon unsa ang matarung?
58 When thou goest with thy adversary to the magistrate, [as thou art] in the way, give diligence that thou mayest be delivered from him; lest he draw thee before the judge, and the judge deliver thee to the officer, and the officer cast thee into prison.
Sa magakuyog pa ikaw sa imong magsusumbong paingon sa atubangan sa punoan, paningkamoti ang pagpakighusay kaniya diha sa dalan, kay tingali unya hinoon mataral ikaw niya ngadto sa maghuhukom, ug ang maghuhukom magatugyan kanimo ngadto sa sirip, ug ang sirip magabanlud kanimo sa bilanggoan.
59 I tell thee, thou shalt not depart thence, till thou hast paid the very last mite.
Suginlan ko ikaw, nga dili ka na gayud unya makagawas hangtud kabayran mo na ang katapusang diyot."
