Proverbs 6
1 My son, if thou art surety for thy friend, if thou hast struck thy hand with a stranger,
Akong anak, kung gigahin nimo ang imong salapi ingon nga bayad sa utang sa imong silingan, kung nagsaad ka alang sa utang sa usa ka tawo nga wala nimo mailhi,
2 Thou art snared with the words of thy mouth, thou art taken with the words of thy mouth.
imong gilit-ag ang imong kaugalingon pinaagi sa imong saad ug nabihag ka pinaagi sa mga pulong sa imong baba.
3 Do this now, my son, and deliver thyself, when thou art come into the hand of thy friend; go, humble thyself, and plead with thy friend.
Kung nabihag ka pinaagi sa imong mga pulong, akong anak, buhata kini ug luwasa ang imong kaugalingon, sanglit nahulog ka man sa kamot sa imong silingan; lakaw ug ipaubos ang imong kaugalingon ug isulti ang imong kahimtang ngadto sa imong silingan.
4 Give not sleep to thy eyes, nor slumber to thy eyelids.
Ayaw pakatulga ang imong mga mata ug ayaw papahulaya ang imong mga pilok.
5 Deliver thyself as a roe from the hand of the hunter, and as a bird from the hand of the fowler.
Luwasa ang imong kaugalingon sama sa lagsaw gikan sa kamot sa mangangayam, sama sa langgam gikan sa kamot sa mangangayam ug langgam.
6 Go to the ant, thou sluggard; consider her ways, and be wise:
Tan-awa ang hulmigas, ikaw nga tawong tapulan, hunahunaa ang iyang mga pamaagi, ug pagmanggialamon.
7 Which having no guide, overseer, or ruler,
Kini walay pangulo, opisyal, o magmamando,
8 Provideth her food in the summer, and gathereth her food in the harvest.
apan nag-andam kini ug pagkaon sa ting-init ug sa panahon sa ting-ani nagtigom kini kung unsay kaonon.
9 How long wilt thou sleep, O sluggard? when wilt thou arise out of thy sleep?
Hangtod kanus-a ka matulog, ikaw nga tawong tapulan? Kanus-a ka man mobangon sa imong pagkatulog?
10 Yet a little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to sleep:
“Diyutay nga pagkatulog, diyutay nga pagpahulay, gamay nga pagtiklop sa mga kamot aron sa pagpahulay”—
11 So shall thy poverty come as one that travelleth, and thy want as an armed man.
ug ang imong kakabos moabot sama sa kawatan ug ang imong panginahanglanon sama sa armadong sundalo.
12 A worthless person, a wicked man, walketh with a perverse mouth.
Ang walay hinungdan nga tawo—ang daotang tawo—nagkinabuhi pinaagi sa pagkabaliko sa iyang sinultihan,
13 He winketh with his eyes, he speaketh with his feet, he teacheth with his fingers;
nagapangidhat ang iyang mga mata, nagasinyas gamit ang iyang mga tiil ug nagatudlo gamit ang iyang mga tudlo.
14 Perverseness is in his heart, he deviseth mischief continually; he soweth discord.
Nagplano siya ug daotan uban sa iyang malinlahong kasingkasing; kanunay siyang nagabuhat ug kasamok.
15 Therefore shall his calamity come suddenly; suddenly shall he be broken without remedy.
Busa sa kalit modangat kaniya ang iyang kalisdanan; sa diyutay nga panahon mabuak siya nga walay kaayohan.
16 These six things doth the LORD hate: yea, seven are an abomination to him:
Adunay unom ka mga butang nga gidumtan ni Yahweh, pito nga malaw-ay alang kaniya.
17 A proud look, a lying tongue, and hands that shed innocent blood,
Ang mga mata sa mapahitas-ong tawo, ang dila nga nagapamakak, mga kamot nga nagpaawas sa dugo sa mga tawong walay sala,
18 An heart that deviseth wicked imaginations, feet that are swift in running to mischief,
ang kasingkasing nga mobuhat ug daotang mga laraw, mga tiil nga dali lang modagan sa pagbuhat ug daotan,
19 A false witness that speaketh lies, and him that soweth discord among brethren.
ang saksi nga nagabuga ug mga bakak ug ang tawo nga nagtanom ug kasamok taliwala sa managsoon.
20 My son, keep thy father’s commandment, and forsake not the law of thy mother:
Akong anak, tumana ang mando sa imong amahan ug ayaw isalikway ang gitudlo sa imong inahan.
21 Bind them continually upon thy heart, and tie them about thy neck.
Kanunay kining ihigot diha sa imong kasingkasing; ihigot kini sa imong liog.
22 When thou goest, it shall lead thee; when thou sleepest, it shall keep thee; and when thou awakest, it shall talk with thee.
Kung maglakaw ka, mogiya kini kanimo; kung matulog ka, mobantay kini kanimo; ug kung magmata ka, motudlo kini kanimo.
23 For the commandment is a lamp; and the law is light; and reproofs of instruction are the way of life:
Kay ang mga pagmando mao ang lampara, ug ang pagtudlo mao ang kahayag; ang pagbadlong sa pagpanton mao ang dalan sa kinabuhi.
24 To keep thee from the evil woman, from the flattery of the tongue of an adulteress woman.
Ipahilayo ka niini gikan sa daotang babaye, gikan sa malumo nga mga pulong sa mananapaw.
25 Lust not after her beauty in thy heart; neither let her take thee with her eyelids.
Ayaw kaibog diha sa imong kasingkasing sa iyang kaanyag ug ayaw itugot nga madani ka sa iyang mga pilok.
26 For by means of an harlot a man is brought to a piece of bread: and the adulteress will hunt for the precious life.
Ang pakigdulog sa babayeng gabaligya ug dungog nagkantidad lamang sa usa ka tinapay, apan ang asawa sa uban maoy hinungdan nga kawad-an ka sa imong kinabuhi.
27 Can a man take fire in his bosom, and his clothes not be burned?
Makahimo ba sa pagdala ug kalayo ang tawo sa iyang dughan nga dili masunog ang iyang bisti?
28 Can one go upon hot coals, and his feet not be burned?
Makahimo ba sa paglakaw sa baga ang tawo nga dili mapaso ang iyang mga tiil?
29 So he that goeth in to his neighbour’s wife; whoever toucheth her shall not be innocent.
Mao usab ang tawo nga modulog sa asawa sa iyang silingan; ang tawo nga modulog kaniya pagasilotan gayod.
30 Men do not despise a thief, if he stealeth to satisfy his soul when he is hungry;
Ang mga tawo dili motamay sa kawatan kung mangawat kini aron sa pagtagbaw sa iyang panginahanglan sa dihang gutom kini.
31 But if he is found, he shall restore sevenfold; he shall give all the substance of his house.
Apan kung masakpan siya, magbayad gayod siya sa makapito ka pilo sa kung unsa ang iyang gikawat; kinahanglan iyang ihatag ang tanan nga adunay bili diha sa iyang panimalay.
32 But whoever committeth adultery with a woman lacketh understanding: he that doeth it destroyeth his own soul.
Ang tawo nga nanapaw walay panabot; ang tawo nga mobuhat niini naglaglag sa iyang kaugalingon.
33 A wound and dishonour shall he get; and his reproach shall not be wiped away.
Mga samad ug kaulawan mao ang angay kaniya ug ang iyang kaulawan dili mawala.
34 For jealousy is the rage of a man: therefore he will not spare in the day of vengeance.
Kay ang pangabugho makapasuko pag-ayo sa usa ka lalaki; dili siya magpakita ug kaluoy kung manimalos siya.
35 He will not regard any ransom; neither will he rest content, though thou givest many gifts.
Dili siya modawat ug bayad ug dili siya mahaylo, bisan ug hatagan nimo siya ug daghang gasa.
