< Proverbs 30 >
1 The words of Agur son of Jakeh—the utterance: This man declared to Ithiel, to Ithiel and Ucal:
Ang mga salita ni Agur na anak ni Jache; ang sanggunian. Sinabi ng lalake kay Ithiel, kay Ithiel, at kay Ucal:
2 Surely I am more like an animal than any human and I do not have the understanding of a human being.
Tunay na ako'y hangal kay sa kaninoman, at walang kaunawaan ng isang tao:
3 I have not learned wisdom, nor do I have knowledge of the Holy One.
At hindi ako natuto ng karunungan, ni mayroon man ako ng kaalaman ng Banal.
4 Who has gone up to heaven and come down? Who has gathered up the wind in the hollow of his hands? Who has gathered up the waters in a cloak? Who has established all the ends of the earth? What is his name, and what is the name of his son? Surely you know!
Sino ang sumampa sa langit, at bumaba? Sino ang pumisan ng hangin sa kaniyang mga dakot? Sinong nagtali ng tubig sa kaniyang kasuutan? Sinong nagtatag ng lahat ng mga wakas ng lupa? Ano ang kaniyang pangalan, at ano ang pangalan ng kaniyang anak kung iyong nalalaman?
5 Every word of God is tested; he is a shield to those who take refuge in him.
Bawa't salita ng Dios ay subok: siya'y kalasag sa kanila, na nanganganlong sa kaniya.
6 Do not add to his words, or he will discipline you, and you will be proved to be a liar.
Huwag kang magdagdag sa kaniyang mga salita, baka kaniyang sawayin ka, at masunduan kang sinungaling.
7 Two things I ask of you, do not withhold them from me before I die:
Dalawang bagay ang hiniling ko sa iyo; huwag mong ipagkait sa akin bago ako mamatay.
8 Put vanity and lies far away from me. Give me neither poverty nor riches, just give me the food I need.
Ilayo mo sa akin ang walang kabuluhan at ang mga kasinungalingan: huwag mo akong bigyan ng kahit karalitaan o kayamanan man; pakanin mo ako ng pagkain na kailangan ko:
9 For if I have too much, I might deny you and say, “Who is Yahweh?” Or if I become poor, I might steal and profane the name of my God.
Baka ako'y mabusog, at magkaila sa iyo, at magsabi, sino ang Panginoon? O baka ako'y maging dukha, at magnakaw ako, at gumamit ng paglapastangan sa pangalan ng aking Dios.
10 Do not slander a slave before his master, or he will curse you and you will be held guilty.
Huwag mong pawikaan ang alipin sa kaniyang panginoon, baka ka tungayawin niya, at ikaw ay maging salarin.
11 There is a generation that curses their father and does not bless their mother.
May lahi na tumutungayaw sa kanilang ama. At hindi pinagpapala ang kanilang ina.
12 There is a generation that is pure in their own eyes, and yet they are not washed of their filth.
May lahi na malinis sa harap ng kanilang sariling mga mata, at gayon man ay hindi hugas sa kanilang karumihan.
13 There is a generation whose eyes are raised up, and how high are their eyelids lifted up!
May lahi, Oh pagka mapagmataas ng kanilang mga mata! At ang kanilang mga talukap-mata ay nangakataas.
14 There is a generation whose teeth are swords, and their jawbones are like knives, so they may devour the poor from the earth and the needy from among humanity.
May lahi na ang mga ngipin ay parang mga tabak, at ang kanilang mga bagang ay parang mga sundang, upang lamunin ang dukha mula sa lupa, at ang mapagkailangan sa gitna ng mga tao.
15 The leech has two daughters: “Give and give” they cry. There are three things that are never satisfied, four that never say, “Enough”:
Ang linga ay may dalawang anak, na sumisigaw, bigyan mo, bigyan mo. May tatlong bagay na kailan man ay hindi nasisiyahan, Oo, apat na hindi nagsasabi, siya na:
16 Sheol; the barren womb; land that is never satisfied with water; and the fire that never says, “Enough!” (Sheol )
Ang Sheol; at ang baog na bahay-bata; ang lupa na hindi napapatiranguhaw ng tubig; at ang apoy na hindi nagsasabi, siya na. (Sheol )
17 The eye that mocks a father and scorns obedience to a mother, his eyes will be pecked out by the ravens of the valley, and he will be eaten by the vultures.
Ang mata na tumutuya sa kaniyang ama, at humahamak ng pagsunod sa kaniyang ina, tutukain ito ng mga uwak sa libis, at kakanin ito ng mga inakay na aguila.
18 There are three things that are too wonderful for me, four that I do not understand:
May tatlong bagay na totoong kagilagilalas sa akin, Oo, apat na hindi ko nalalaman:
19 the way of an eagle in the sky; the way of a snake on a rock; the way of a ship in the heart of the sea; and the way of a man with a young woman.
Ang lipad ng aguila sa hangin; ang usad ng ahas sa ibabaw ng mga bato; ang lutang ng sasakyan sa gitna ng dagat; at ang lakad ng lalake na kasama ng isang dalaga.
20 This is the way of an adulteress: she eats and she wipes her mouth and says, “I have done nothing wrong.”
Gayon ang lakad ng mangangalunyang babae; siya'y kumakain, at nagpapahid ng kaniyang bibig, at nagsasabi, hindi ako gumawa ng kasamaan.
21 Under three things the earth trembles, and under four it cannot bear up:
Sa tatlong bagay ay nanginginig ang lupa, at sa apat na hindi niya madala:
22 a slave when he becomes king; a fool when he is filled with food;
Sa isang alipin, pagka naghahari; at sa isang mangmang, pagka nabubusog ng pagkain;
23 a hated woman when she marries; and a maid when she takes the place of her mistress.
Sa isang babaing nakayayamot, pagka nagaasawa; at sa isang aliping babae, na nagmamana sa kaniyang panginoong babae.
24 Four things on earth are small and yet they are very wise:
May apat na bagay na maliit sa lupa, nguni't lubhang mga pantas:
25 the ants are creatures that are not strong, but they prepare their food in the summer;
Ang mga langgam ay bayang hindi matibay, gayon ma'y nagiimbak ng kanilang pagkain sa taginit;
26 the rock badgers are not mighty creatures, but they make their homes in the rocks.
Ang mga koneho ay hayop na mahina, gayon ma'y nagsisigawa sila ng kanilang mga bahay sa malalaking bato;
27 Locusts have no king, but all of them march in rank.
Ang mga balang ay walang hari, gayon ma'y lumalabas silang lahat na pulupulutong;
28 As for the lizard, you can hold it in your two hands, yet they are found in kings' palaces.
Ang butiki ay tumatangan ng kaniyang mga kamay, gayon ma'y nasa mga bahay ng mga hari siya.
29 There are three things that are stately in their stride and four that are stately in how they walk:
May tatlong bagay na maganda sa kanilang lakad, Oo, apat na mainam sa lakad:
30 a lion, strongest among wild animals— it does not turn away from anything;
Ang leon na pinaka matapang sa mga hayop, at hindi humihiwalay ng dahil sa kanino man;
31 a strutting rooster; a goat; and a king whose soldiers are beside him.
Ang asong matulin; ang kambing na lalake rin naman: at ang hari na hindi malalabanan.
32 If you have been foolish, exalting yourself, or if you have been devising evil— put your hand over your mouth.
Kung ikaw ay gumagawa ng kamangmangan sa pagmamataas, o kung ikaw ay umisip ng kasamaan, ilagay mo ang iyong kamay sa iyong bibig.
33 As churning milk makes butter and as one's nose will produce blood if it is twisted, so deeds done in anger produce conflict.
Sapagka't sa pagbati sa gatas ay naglalabas ng mantekilya, at sa pagsungalngal sa ilong ay lumalabas ang dugo: Gayon ang pamumungkahi sa poot ay naglalabas ng kaalitan.