Proverbs 30
1 The words of Agur son of Jakeh—the utterance: This man declared to Ithiel, to Ithiel and Ucal:
Słowa Agura, syna Jake, proroctwo tego człowieka do Itiela, do Itiela i Ukala.
2 Surely I am more like an animal than any human and I do not have the understanding of a human being.
Zaprawdę jestem najgłupszym z ludzi i nie mam ludzkiego rozumu.
3 I have not learned wisdom, nor do I have knowledge of the Holy One.
Ani nie nauczyłem się mądrości, ani nie mam wiedzy o tym, co święty.
4 Who has gone up to heaven and come down? Who has gathered up the wind in the hollow of his hands? Who has gathered up the waters in a cloak? Who has established all the ends of the earth? What is his name, and what is the name of his son? Surely you know!
Któż wstąpił do nieba i zstąpił? Któż zebrał wiatr w swoje garście? Któż zgarnął wody do [swej] szaty? Któż utwierdził wszystkie krańce ziemi? Jakie [jest] jego imię? A jakie [jest] imię jego syna? Czy wiesz?
5 Every word of God is tested; he is a shield to those who take refuge in him.
Każde słowo Boga jest czyste; on [jest] tarczą dla tych, którzy mu ufają.
6 Do not add to his words, or he will discipline you, and you will be proved to be a liar.
Nie dodawaj nic do jego słów, aby cię nie strofował i abyś nie okazał się kłamcą.
7 Two things I ask of you, do not withhold them from me before I die:
Proszę cię o dwie rzeczy; nie odmawiaj mi [ich], zanim umrę.
8 Put vanity and lies far away from me. Give me neither poverty nor riches, just give me the food I need.
Oddal ode mnie marność i słowo kłamliwe; nie dawaj mi ani ubóstwa, ani bogactwa; żyw mnie odpowiednim dla mnie pokarmem;
9 For if I have too much, I might deny you and say, “Who is Yahweh?” Or if I become poor, I might steal and profane the name of my God.
Abym będąc syty, nie zaparł się [ciebie] i nie mówił: Kim jest PAN? Albo zubożawszy, nie kradł i nie brał imienia mego Boga [nadaremnie].
10 Do not slander a slave before his master, or he will curse you and you will be held guilty.
Nie oczerniaj sługi przed jego panem, aby ci nie złorzeczył i byś nie okazał się winny.
11 There is a generation that curses their father and does not bless their mother.
[Jest] pokolenie, które złorzeczy swemu ojcu i nie błogosławi swojej matce.
12 There is a generation that is pure in their own eyes, and yet they are not washed of their filth.
[Jest] pokolenie, które we własnych oczach jest czyste, lecz nie jest obmyte ze swego plugastwa.
13 There is a generation whose eyes are raised up, and how high are their eyelids lifted up!
[Jest] pokolenie, którego oczy są wyniosłe i powieki wzniesione.
14 There is a generation whose teeth are swords, and their jawbones are like knives, so they may devour the poor from the earth and the needy from among humanity.
[Jest] pokolenie, którego zęby [są jak] miecze, a zęby trzonowe [jak] noże, by pożreć ubogich na ziemi i nędzarzy spośród ludzi.
15 The leech has two daughters: “Give and give” they cry. There are three things that are never satisfied, four that never say, “Enough”:
Pijawka ma dwie córki, [które mówią]: Daj, daj. Trzy są rzeczy, które nie mogą się nasycić; cztery, które nie mówią: Dość.
16 Sheol; the barren womb; land that is never satisfied with water; and the fire that never says, “Enough!” (Sheol h7585)
Grób, niepłodne łono, ziemia niesyta wody i ogień, [który] nie mówi: Dość. (Sheol h7585)
17 The eye that mocks a father and scorns obedience to a mother, his eyes will be pecked out by the ravens of the valley, and he will be eaten by the vultures.
Oko, [które] wyśmiewa ojca i gardzi posłuszeństwem matce, wydziobią kruki [nad] potokami i wyjedzą orlęta.
18 There are three things that are too wonderful for me, four that I do not understand:
Trzy [są] rzeczy dla mnie zbyt zdumiewające, czterech nie znam:
19 the way of an eagle in the sky; the way of a snake on a rock; the way of a ship in the heart of the sea; and the way of a man with a young woman.
Drogi orła w powietrzu, drogi węża na skale, drogi okrętu na środku morza i drogi mężczyzny z młodą kobietą.
20 This is the way of an adulteress: she eats and she wipes her mouth and says, “I have done nothing wrong.”
Taka [jest] droga kobiety cudzołożnej: je i obciera swoje usta, i mówi: Nie zrobiłam nic złego.
21 Under three things the earth trembles, and under four it cannot bear up:
Pod trzema rzeczami drży ziemia, czterech nie może znieść:
22 a slave when he becomes king; a fool when he is filled with food;
Sługi, kiedy panuje, głupca, kiedy syci się chlebem;
23 a hated woman when she marries; and a maid when she takes the place of her mistress.
Obmierzłej [kobiety], kiedy wychodzi za mąż, [i] służącej, kiedy dziedziczy po swojej pani.
24 Four things on earth are small and yet they are very wise:
Cztery są rzeczy najmniejsze na ziemi, jednak mędrsze nad mędrców:
25 the ants are creatures that are not strong, but they prepare their food in the summer;
Mrówki, lud słaby, a jednak w lecie przygotowują pokarm;
26 the rock badgers are not mighty creatures, but they make their homes in the rocks.
Króliki, lud słaby, a jednak budują swój dom w skale;
27 Locusts have no king, but all of them march in rank.
Szarańcze nie mają króla, a jednak wszystkie wyruszają chmarą;
28 As for the lizard, you can hold it in your two hands, yet they are found in kings' palaces.
Pająk pracuje rękoma, a bywa w pałacach królewskich.
29 There are three things that are stately in their stride and four that are stately in how they walk:
Trzy są rzeczy, które poruszają się wspaniale, cztery kroczą dostojnie:
30 a lion, strongest among wild animals— it does not turn away from anything;
Lew, najsilniejszy wśród zwierząt, który przed nikim nie ustępuje;
31 a strutting rooster; a goat; and a king whose soldiers are beside him.
Chart i kozioł, i król, przeciw któremu nikt nie powstaje.
32 If you have been foolish, exalting yourself, or if you have been devising evil— put your hand over your mouth.
Jeśli głupio postąpiłeś, wynosząc się, albo jeśli pomyślałeś źle, [połóż] rękę na ustach.
33 As churning milk makes butter and as one's nose will produce blood if it is twisted, so deeds done in anger produce conflict.
Jak ubijanie mleka daje masło i wycieranie nosa wywołuje krew, tak kto wzbudza gniew, wszczyna kłótnię.
