Proverbs 30

1 The words of Agur son of Jakeh—the utterance: This man declared to Ithiel, to Ithiel and Ucal:

سخنان آگور پسر یاکه، شامل این پیام است: خدایا، خسته‌ام؛ ای خدا، خسته و درمانده‌ام.

2 Surely I am more like an animal than any human and I do not have the understanding of a human being.

من نادان‌ترینِ آدمیان هستم و عاری از شعور بشری.

3 I have not learned wisdom, nor do I have knowledge of the Holy One.

حکمتی در من نیست و شناختی از خدا ندارم.

4 Who has gone up to heaven and come down? Who has gathered up the wind in the hollow of his hands? Who has gathered up the waters in a cloak? Who has established all the ends of the earth? What is his name, and what is the name of his son? Surely you know!

آن کیست که آسمان و زمین را زیر پا می‌گذارد؟ آن کیست که باد را در دست خود نگه می‌دارد و آبها را در ردای خود می‌پیچد؟ آن کیست که حدود زمین را برقرار کرده است؟ نامش چیست و پسرش چه نام دارد؟ اگر می‌دانی بگو!

5 Every word of God is tested; he is a shield to those who take refuge in him.

سخنان خدا تمام پاک و مبراست. او مانند یک سپر از تمام کسانی که به او پناه می‌برند محافظت می‌کند.

6 Do not add to his words, or he will discipline you, and you will be proved to be a liar.

به سخنان او چیزی اضافه نکن، مبادا تو را توبیخ نماید و تو دروغگو قلمداد شوی.

7 Two things I ask of you, do not withhold them from me before I die:

ای خدا، قبل از آنکه بمیرم دو چیز از تو می‌طلبم:

8 Put vanity and lies far away from me. Give me neither poverty nor riches, just give me the food I need.

مرا از دروغ گفتن حفظ کن و مرا نه تهیدست بگردان و نه ثروتمند، بلکه روزی مرا به من بده؛

9 For if I have too much, I might deny you and say, “Who is Yahweh?” Or if I become poor, I might steal and profane the name of my God.

چون اگر ثروتمند شوم ممکن است تو را انکار کنم و بگویم: «خداوند کیست؟» و اگر تهیدست گردم امکان دارد دزدی کنم و نام تو را بی‌حرمت نمایم.

10 Do not slander a slave before his master, or he will curse you and you will be held guilty.

هرگز از کسی نزد کارفرمایش بدگویی نکن، مبادا به نفرین او گرفتار شوی.

11 There is a generation that curses their father and does not bless their mother.

هستند کسانی که پدر و مادر خود را نفرین می‌کنند.

12 There is a generation that is pure in their own eyes, and yet they are not washed of their filth.

هستند کسانی که خود را پاک می‌دانند در حالی که به گناه آلوده‌اند.

13 There is a generation whose eyes are raised up, and how high are their eyelids lifted up!

هستند کسانی که از نگاهشان کبر و غرور می‌بارد،

14 There is a generation whose teeth are swords, and their jawbones are like knives, so they may devour the poor from the earth and the needy from among humanity.

هستند کسانی که دندانهای خود را تیز می‌کنند تا به جان مردم فقیر بیفتند و آنها را ببلعند.

15 The leech has two daughters: “Give and give” they cry. There are three things that are never satisfied, four that never say, “Enough”:

زالو را دو دختر است که فریاد می‌کشند: «بده! بده!» سه چیز هست که هرگز سیر نمی‌شوند، بلکه چهار چیز، که نمی‌گویند: «بس است!»:

16 Sheol; the barren womb; land that is never satisfied with water; and the fire that never says, “Enough!” (Sheol h7585)

دنیای مردگان، رحم نازا، زمین بی‌آب، آتش مشتعل. (Sheol h7585)

17 The eye that mocks a father and scorns obedience to a mother, his eyes will be pecked out by the ravens of the valley, and he will be eaten by the vultures.

کسی که پدر خود را مسخره کند و مادرش را تحقیر نماید، کلاغها چشمانش را از کاسه در می‌آورند و لاشخورها بدنش را می‌خورند.

18 There are three things that are too wonderful for me, four that I do not understand:

سه چیز برای من بسیار عجیبند، بلکه چهار چیز که من آنها را نمی‌فهمم:

19 the way of an eagle in the sky; the way of a snake on a rock; the way of a ship in the heart of the sea; and the way of a man with a young woman.

پرواز عقاب در آسمان، خزیدن مار روی صخره، عبور کشتی از دریا، و راهِ مرد با دختر جوان.

20 This is the way of an adulteress: she eats and she wipes her mouth and says, “I have done nothing wrong.”

همچنین است راه زن بدکاره که می‌خورَد و دهانش را پاک می‌کند و می‌گوید: «کار بدی نکردم.»

21 Under three things the earth trembles, and under four it cannot bear up:

سه چیز است که زمین را می‌لرزاند، بلکه چهار چیز که زمین تاب تحملش را ندارد:

22 a slave when he becomes king; a fool when he is filled with food;

برده‌ای که پادشاه شود، احمقی که سیر و توانگر گردد،

23 a hated woman when she marries; and a maid when she takes the place of her mistress.

زن بداخلاقی که شوهر کرده باشد، و کنیزی که جای بانوی خود را بگیرد.

24 Four things on earth are small and yet they are very wise:

چهار چیز است بر زمین که بسیار کوچک اما بی‌اندازه دانا هستند:

25 the ants are creatures that are not strong, but they prepare their food in the summer;

مورچه‌ها که ضعیف هستند ولی برای زمستان خوراک ذخیره می‌کنند،

26 the rock badgers are not mighty creatures, but they make their homes in the rocks.

گورکنها که ناتوانند اما در میان صخره‌ها برای خود لانه می‌سازند،

27 Locusts have no king, but all of them march in rank.

ملخها که رهبری ندارند ولی در دسته‌های منظم حرکت می‌کنند،

28 As for the lizard, you can hold it in your two hands, yet they are found in kings' palaces.

و مارمولکها که می‌توان آنها را در دست گرفت، اما حتی به کاخ پادشاهان نیز راه می‌یابند.

29 There are three things that are stately in their stride and four that are stately in how they walk:

سه چیز است که راه رفتنشان باوقار است، بلکه چهار چیز که با متانت می‌خرامند:

30 a lion, strongest among wild animals— it does not turn away from anything;

شیر که سلطان حیوانات است و از هیچ چیز نمی‌ترسد،

31 a strutting rooster; a goat; and a king whose soldiers are beside him.

طاووس، بز نر، و پادشاهی که سپاهیانش همراه او هستند.

32 If you have been foolish, exalting yourself, or if you have been devising evil— put your hand over your mouth.

اگر از روی حماقت مغرور شده‌ای و اگر نقشه‌های پلید در سر پرورانده‌ای، به خود بیا و از این کارت دست بکش.

33 As churning milk makes butter and as one's nose will produce blood if it is twisted, so deeds done in anger produce conflict.

از زدن شیر، کره به دست می‌آید؛ از ضربه زدن به دماغ خون جاری می‌شود؛ و از برانگیختن خشم، نزاع درمی‌گیرد.