Proverbs 25
1 These are more proverbs of Solomon, copied by the men of Hezekiah, king of Judah.
Төвәндә баян қилинидиғанлириму Сулайманниң пәнд-несиһәтлири; буларни Йәһуданиң падишаси Һәзәкияниң ордисидикиләр көчүрүп хатирилигән: —
2 It is the glory of God to conceal a matter, but the glory of kings to search it out.
Пәрвәрдигарниң улуқлуғи — Өзиниң қилған ишини ашкарилимиғинида; Падишаһларниң улуқлуғи — бир ишниң сирини йешәлигинидә.
3 Like the heavens are for height and the earth is for depth, so the heart of kings is unsearchable.
Әршниң егизлигини, Зиминниң чоңқурлуғини, Вә падишаларниң көңлидикини мөлчәрләп билгили болмас.
4 Remove the dross from the silver and a metal worker can use the silver in his craft.
Авал күмүчниң поқи айрилип тавланса, Андин зәргәр нәпис бир қача ясап чиқар.
5 Even so, remove wicked people from the presence of the king and his throne will be established by doing what is right.
Авал падишаниң алдидики рәзил хизмәткарлири қоғливетилсә, Андин униң тәхти адаләт үстигә қурулар.
6 Do not honor yourself in the king's presence and do not stand in the place designated for great people.
Падишаһниң алдида өзүңни һәмминиң алди қилип көрсәтмә, [Униң алдидики] әрбабларниң орнида турувалма;
7 It is better for him to say to you, “Come up here,” than for him to humiliate you before a nobleman. What you have witnessed,
Орнуңни өзүңдин жуқури җанабқа берип, униң алдида пәгаһқа чүшүрүлгиниңдин көрә, Өзгиләрниң сени төргә тәклип қилғини яхшидур.
8 do not bring quickly to trial. For what will you do in the end when your neighbor puts you to shame?
Алдирап дәваға бармиғин, Мабада берип, йеқиниң [үстүн чиқип] сени ләт қилса, қандақ қилисән?
9 Argue your case between you and your neighbor himself and do not disclose another's secret,
Йеқиниң билән муназириләшсәң, Башқиларниң сирини ачма.
10 or else the one who hears you will bring shame upon you and an evil report about you that cannot be silenced.
Болмиса, буни билгүчиләр сени әйипләйду, Сесиқ намдин қутулалмайсән.
11 Apples of gold in settings of silver is a word spoken in the right situation.
Вақти-җайида қилинған сөз, Күмүч рамкиларға тизилған алтун алмилардур.
12 A gold ring or jewelry made of fine gold is a wise rebuke to a listening ear.
[Қулаққа] алтун һалқа, нәпис алтундин ясалған зиннәт буюми ярашқандәк, Ақиланиниң агаһландуруши көңүл қойғанниң қулиқиға яришар.
13 Like the cold of snow at harvest time is a faithful messenger for those who sent him; he brings back the life of his masters.
Худди орма вақтидики томузда [ичкән] қар сүйидәк, Ишәшлик әлчи өзини әвәткүчиләргә шундақ болар; У ғоҗайинлириниң көкси-қарнини яшартар.
14 Clouds and wind without rain is the one who boasts about a gift he does not give.
Ямғури йоқ булут-шамал, Ялған соғатни вәдә қилип махтанғучиға охшаштур.
15 With patience a ruler can be persuaded and a soft tongue can break a bone.
Узунғичә сәвир-тақәт қилинса, һөкүмдарму қайил қилинар, Жумшақ тил сүйәкләрдинму өтәр.
16 If you find honey, eat just enough— otherwise, having too much of it, you vomit it up.
Сән һәсәл тепивалдиңму? Уни пәқәт тойғучила йә, Көп йесәң яндуруветисән.
17 Do not set your foot in your neighbor's house too often, he may become tired of you and hate you.
Хошнаңниң босуғисиға аз дәссә, Улар сәндин тоюп, өч болуп қалмисун.
18 A man who bears false witness against his neighbor is like a club used in war, or a sword, or a sharp arrow.
Ялған гувалиқ билән йеқиниға қара чаплиғучи, Худди гүрзә, қилич вә өткүр оққа охшаштур.
19 An unfaithful man in whom you trust in a time of trouble is like a bad tooth or a foot that slips.
Сунуқ чиш билән чайнаш, Токур пут [билән меңиш], Күлпәт күнидә вапасиз кишигә үмүт бағлиғандәктур.
20 Like a person who takes off a garment in cold weather, or like vinegar poured upon carbonate of soda, is the one who sings songs to a heavy heart.
Қиш күнидә кишиләрниң кийимини салдуруветиш, Яки суда үстигә аччиқ су қуюш, Қайғулуқ кишиниң алдида нахша ейтқандәктур.
21 If your enemy is hungry, give him food to eat, and if he is thirsty, give him water to drink,
Дүшминиңниң қосиғи ач болса, Нан бәр; Уссиған болса су бәр;
22 for you will shovel coals of fire on his head and Yahweh will reward you.
Шундақ қилсаң, бешиға көмүр чоғини топлап салған болисән, Вә Пәрвәрдигар бу ишни саңа яндуриду.
23 As surely as the north wind brings rain, so a tongue that tells secrets will result in angry faces.
Шимал тәрәптин чиққан шамал қаттиқ ямғур елип кәлгәндәк, Чеқимчи шум чирайни кәлтүрәр.
24 It is better to live on a corner of the roof than in a house shared with a quarreling wife.
Соқушқақ хотун билән [азадә] өйдә биллә турғандин көрә, Өгүзниң бир булуңида [ялғуз] йетип-қопқан яхши.
25 Like cold waters to one who is thirsty, so is good news from a far country.
Уссап кәткән кишигә муздәк су берилгәндәк, Жирақ жуттин кәлгән хуш хәвәрму әнә шундақ болар.
26 Like a fouled spring or a ruined fountain is a righteous person tottering before wicked people.
Петиқдилип сүйи лейип кәткән булақ, Сүйи булғиветилгән қудуқ, Рәзилләргә йол қойған һәққаний адәмгә охшаштур.
27 It is not good to eat too much honey; that is like searching for honor after honor.
Һәсәлни һәддидин зиядә йейиш яхши болмас; Бирақ улуқлуқни издәшниң өзи улуқ иштур.
28 A person without self-control is like a city breached and without walls.
Өзини туталмайдиған киши, Вәйран болған, сепилсиз қалған шәһәргә охшайду.
