Proverbs 25
1 These are more proverbs of Solomon, copied by the men of Hezekiah, king of Judah.
To również są przysłowia Salomona, które przepisali mężowie Ezechiasza, króla Judy.
2 It is the glory of God to conceal a matter, but the glory of kings to search it out.
Chwałą Boga jest sprawę taić, ale chwałą królów – dociekać sprawy.
3 Like the heavens are for height and the earth is for depth, so the heart of kings is unsearchable.
Wysokość niebios i głębia ziemi, i serca królów są niezbadane.
4 Remove the dross from the silver and a metal worker can use the silver in his craft.
Usuń żużel ze srebra, a wyjdzie naczynie dla złotnika.
5 Even so, remove wicked people from the presence of the king and his throne will be established by doing what is right.
Usuń niegodziwego sprzed króla, a jego tron umocni się w sprawiedliwości.
6 Do not honor yourself in the king's presence and do not stand in the place designated for great people.
Nie wywyższaj się przed królem i nie stawaj na miejscu wielkich;
7 It is better for him to say to you, “Come up here,” than for him to humiliate you before a nobleman. What you have witnessed,
Bo lepiej, żeby ci powiedziano: Podejdź tu, niż żeby cię poniżono przed księciem, którego twoje oczy widziały.
8 do not bring quickly to trial. For what will you do in the end when your neighbor puts you to shame?
Nie spiesz się do kłótni, bo na końcu [nie będziesz wiedział], co zrobić, gdy cię zawstydzi twój bliźni.
9 Argue your case between you and your neighbor himself and do not disclose another's secret,
Załatw sprawę ze swoim bliźnim i nie zdradzaj tajemnicy drugiemu;
10 or else the one who hears you will bring shame upon you and an evil report about you that cannot be silenced.
By ten, który słucha, nie zawstydził cię, a twoja niesława nie przylgnęła do ciebie.
11 Apples of gold in settings of silver is a word spoken in the right situation.
Odpowiednio wypowiedziane słowo [jest jak] złote jabłko w srebrnych rzeźbach.
12 A gold ring or jewelry made of fine gold is a wise rebuke to a listening ear.
Jak złoty kolczyk i klejnot ze szczerego złota tak jest dla uszu posłusznego ten, który mądrze strofuje.
13 Like the cold of snow at harvest time is a faithful messenger for those who sent him; he brings back the life of his masters.
Czym chłód śniegu w czasie żniwa, [tym] wierny posłaniec dla tych, którzy go posyłają, bo pokrzepia dusze swych panów.
14 Clouds and wind without rain is the one who boasts about a gift he does not give.
Człowiek, który się chlubi zmyślonym darem, jest jak chmury i wiatr bez deszczu.
15 With patience a ruler can be persuaded and a soft tongue can break a bone.
Cierpliwością można przekonać władcę, a łagodny język łamie kości.
16 If you find honey, eat just enough— otherwise, having too much of it, you vomit it up.
Czy znalazłeś miód? Zjedz tyle, ile trzeba, byś objadłszy się, nie zwrócił go.
17 Do not set your foot in your neighbor's house too often, he may become tired of you and hate you.
Oddal nogę od domu bliźniego, by nie miał cię dość i cię nie znienawidził.
18 A man who bears false witness against his neighbor is like a club used in war, or a sword, or a sharp arrow.
Kto mówi fałszywe świadectwo przeciw swemu bliźniemu, [jest] młotem i mieczem, i ostrą strzałą.
19 An unfaithful man in whom you trust in a time of trouble is like a bad tooth or a foot that slips.
Ufność w człowieka niewiernego w dniu ucisku jest [jak] złamany ząb i zwichnięta noga.
20 Like a person who takes off a garment in cold weather, or like vinegar poured upon carbonate of soda, is the one who sings songs to a heavy heart.
[Jak] ten, kto zabiera odzienie w czasie zimy i jak ocet na saletrze taki [jest ten], kto śpiewa pieśni smutnemu sercu.
21 If your enemy is hungry, give him food to eat, and if he is thirsty, give him water to drink,
Jeśli twój nieprzyjaciel jest głodny, nakarm go chlebem, a jeśli jest spragniony, napój go wodą;
22 for you will shovel coals of fire on his head and Yahweh will reward you.
Bo zgarniesz rozżarzone węgle na jego głowę, a PAN cię nagrodzi.
23 As surely as the north wind brings rain, so a tongue that tells secrets will result in angry faces.
[Jak] północny wiatr przepędza deszcz, tak gniewna twarz [przepędza] plotkarski język.
24 It is better to live on a corner of the roof than in a house shared with a quarreling wife.
Lepiej mieszkać w kącie pod dachem niż z kłótliwą żoną w przestronnym domu.
25 Like cold waters to one who is thirsty, so is good news from a far country.
[Jak] zimna woda dla pragnącej duszy, [tak] dobra wieść z dalekiej ziemi.
26 Like a fouled spring or a ruined fountain is a righteous person tottering before wicked people.
[Jak] zmącone źródło i zepsuty zdrój, [tak] sprawiedliwy, który upada przed niegodziwym.
27 It is not good to eat too much honey; that is like searching for honor after honor.
Niedobrze jest jeść za dużo miodu, a szukanie własnej chwały nie jest chwałą.
28 A person without self-control is like a city breached and without walls.
Człowiek, który nie panuje nad swoim duchem, jest [jak] miasto zburzone [i] bez muru.
