Proverbs 24
1 Do not be envious of those who are evil, nor desire to associate with them,
Яманларға рәшк қилма, Улар билән барди-кәлди қилишни арзу қилма;
2 because their hearts plot violence and their lips talk about trouble.
Чүнки уларниң көңли зораванлиқнила ойлар; Уларниң ағзи азар йәткүзүшни сөзләр.
3 Through wisdom a house is built and by understanding it is established.
Аилә болса даналиқ асасида бәрпа қилинар; Чүшиниш билән мустәһкәмлинәр.
4 By knowledge the rooms are filled with all precious and pleasant riches.
Билим билән өйниң ханилири һәр хил қиммәтлик, есил гөһәрләргә толдурулар.
5 A warrior of wisdom is strong, and a man of knowledge increases his strength;
Дана адәм зор күчкә егидур; Билими бар адәм қудритини ашурар.
6 for by wise direction you can wage your war and with many advisors there is victory.
Пухта несиһәтләр билән җәң қилғин; Ғәлибә болса Бирдин-бир Улуқ Мәслиһәтчи билән болар.
7 Wisdom is too high for a fool; in the gate he does not open his mouth.
Даналиқ әқилсиз адәмгә нисбәтән толиму егиз, чүшиниксиздур; [Чоңлар] шәһәр дәрвазиси алдиға жиғилғанда у зуван ачалмас.
8 There is one who plans to do evil— people call him a master of schemes.
Әскиликни нийәтлигән адәм «сүйқәстчи» атилар.
9 A foolish plan is sin and men despise a mocker.
Ахмақлиқтин болған нийәт гунадур; Һакавур киши адәмләргә жиркиничликтур.
10 If you become weak with fear in the day of trouble, then your strength is small.
Бешиңға еғир күн чүшкәндә җасарәтсиз болсаң, Күчсиз һесаплинисән.
11 Rescue those who are being taken away to death and hold back those who are staggering to the slaughter.
[Сәвәпсиз] өлүмгә тартилғанларни қутқузғин; Боғузлиниш хәвпидә турғанлардин ярдәм қолуңни тартма;
12 If you say, “Behold, we knew nothing about this,” does not the one who weighs the heart understand what you are saying? The one who guards your life, does he not know it? Will God not give to each one what he deserves?
Әгәр сән: «Бу иштин хәвиримиз йоқтур» десәң, Һәр адәмниң көңлини таразиға Салғучи буни көрмәсму? Җениңни һаят Сақлиғучи уни билмәсму? У һәр бир инсан балсиниң өз қилғанлири бойичә уларниң өзигә яндурмасму?
13 My son, eat honey because it is good, because the drippings of the honeycomb are sweet to your taste.
И оғлум, һәсәл [тапсаң] истимал қил, у яхшидур. Һәрә көнигидин алған һәсәл болса татлиқ тетийду;
14 Such is wisdom for your soul— if you find it, there will be a future and your hope will not be cut off.
Даналиқ билән тонушсаң, уму көңлүңгә шуниңдәк болар; Уни тапқиниңда җәзмән яхши көридиған күнүң болиду, Арзу-үмүтүң бекарға кәтмәс.
15 Do not lie in wait like the wicked person who attacks the house of the righteous person. Do not destroy his home!
И рәзил адәм, һәққанийниң өйигә йошурун һуҗум қилишни күтмә, Униң туралғусини булиғучи болма!
16 For the righteous person falls down seven times and rises again, but wicked people are brought down by calamity.
Чүнки һәққаний йәттә қетим жиқилип чүшәр, Бирақ ахири йәнә орнидин турар. Лекин рәзил киши күлпәт ичигә путлишип чүшәр.
17 Do not celebrate when your enemy falls and let not your heart be glad when he stumbles,
Рәқибиң жиқилип кәтсә хуш болуп кәтмә, Дүшминиң путлишип чүшсә шатланма;
18 or Yahweh will see and disapprove and turn away his wrath from him.
Пәрвәрдигар буни көргәндә, Бу қилиғиңни яхши көрмәй, Бәлким ғәзивини рәқибиңгә чүшүрмәслиги мүмкин.
19 Do not worry because of evildoers, and do not envy wicked people,
Яманлар [раваҗ тапса], беарам болуп кәтмә; Рәзилләргә рәшк қилма.
20 for the evil person has no future and the lamp of wicked people will go out.
Чүнки яманларниң келәчики йоқтур, Униң чириғиму өчүрүләр.
21 Fear Yahweh, and fear the king, my son; do not associate with those who rebel against them,
И оғлум, Пәрвәрдигардин қорққин, падишаниму һөрмәт қил. Қутратқучилар билән арилашма.
22 for suddenly their disaster will come and who knows the extent of the destruction that will come from both of them?
Бундақ кишиләргә келидиған балаю-апәт уштумтут болар, [Пәрвәрдигар билән падишаниң] уларни қандақ йоқитидиғанлиғини биләмсән?
23 These also are sayings of the wise. Partiality in judging a case at law is not good.
Буларму ақиланиләрниң сөзлиридур: — Сот қилғанда бир тәрәпкә ян бесиш қәтъий болмас.
24 Whoever says to the wicked person, “You are a righteous person,” will be cursed by peoples and hated by nations.
Җинайәтчигә: «Әйипсиз сән» дәп һөкүм чиқарған кишигә, Хәлиқләр ләнәт ейтар; Әл-жутлар униңдин нәпрәтлинәр.
25 But those who discipline the wicked will have delight and gifts of goodness will come to them.
Бирақ улар җинайәтчиниң гунайини ечип ташлиған кишидин хурсән болар, Улар униңға бәхит-саадәт тилишәр.
26 The one who gives an honest answer gives a kiss on the lips.
Дурус җавап бәргүчи, Гояки кишиниң ләвлиригә сөйгүчидур.
27 Prepare your outdoor work, and make everything ready for yourself in the field; after that, build your house.
Авал сиртта ишлириңниң йолини һазирлап, Етиз-ериқлириңни тәйярла, Андин өйүңни салғин.
28 Do not bear witness against your neighbor without cause and do not deceive with your lips.
Йеқиниңға қарши асассиз гувалиқ қилма; Ағзиңдин һеч ялғанчилиқ чиқарма.
29 Do not say, “I will do to him what he has done to me; I will pay him back for what he has done.”
«У маңа қандақ қилған болса, мәнму униңға шундақ қилимән, Униң маңа қилғинини өзигә яндуримән», дегүчи болма.
30 I went by the field of a lazy man, past the vineyard of the man having no sense.
Мән һорунниң етизлиғидин өттим, Әқилсизниң үзүмзарлиғи йенидин маңдим,
31 Thorns had grown up everywhere, the ground was covered with nettles, and its stone wall was broken down.
Мана, һәр йеридин тикәнләр өсүп чиққан, Хохилар йәр йүзини бесип кәткән, Қоруқ теми өрүлүп кәткән!
32 Then I saw and considered it; I looked and received instruction.
Уларни көргәч, убдан ойландим; Көргинимдин савақ алдим: —
33 A little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to rest—
Сән: «Йәнә бирдәм көзүмни жумувалай, Йәнә бирдәм ухливалай, Йәнә бирдәм пут-қолумни алмап йетивалай» — десәң,
34 and poverty comes marching upon you, and your needs like an armed soldier.
Намратлиқ булаңчидәк сени бесип келәр, Һаҗәтмәнлик қалқанлиқ әскәрдәк саңа һуҗум қилар.
