Proverbs 24
1 Do not be envious of those who are evil, nor desire to associate with them,
Huwag kang mananaghili sa mga masamang tao, ni magnasa ka man na masama sa kanila:
2 because their hearts plot violence and their lips talk about trouble.
Sapagka't ang kanilang puso ay nagaaral ng pagpighati, at ang kanilang mga labi ay nagsasalita ng kalikuan.
3 Through wisdom a house is built and by understanding it is established.
Sa karunungan ay natatayo ang bahay; at sa pamamagitan ng unawa ay natatatag.
4 By knowledge the rooms are filled with all precious and pleasant riches.
At sa pamamagitan ng kaalaman ay napupuno ang mga silid, ng lahat na mahalaga at maligayang mga kayamanan.
5 A warrior of wisdom is strong, and a man of knowledge increases his strength;
Ang pantas na tao ay malakas; Oo, ang taong maalam ay lumalago ang kapangyarihan.
6 for by wise direction you can wage your war and with many advisors there is victory.
Sapagka't sa pamamagitan ng pantas na pamamatnubay ay makikipagdigma ka: at sa karamihan ng mga tagapayo ay may kaligtasan.
7 Wisdom is too high for a fool; in the gate he does not open his mouth.
Karunungan ay totoong mataas sa ganang mangmang: hindi niya ibinubuka ang kaniyang bibig sa pintuang-bayan.
8 There is one who plans to do evil— people call him a master of schemes.
Siyang kumakatha ng paggawa ng kasamaan, tatawagin siya ng mga tao na masamang tao.
9 A foolish plan is sin and men despise a mocker.
Ang pagiisip ng kamangmangan ay kasalanan: at ang mangduduwahagi ay karumaldumal sa mga tao.
10 If you become weak with fear in the day of trouble, then your strength is small.
Kung ikaw ay manglupaypay sa kaarawan ng kasakunaan, ang iyong kalakasan ay munti.
11 Rescue those who are being taken away to death and hold back those who are staggering to the slaughter.
Iligtas mo silang nangadala sa kamatayan, at ang mga handang papatayin, ay tingnan mo na iyong ibalik.
12 If you say, “Behold, we knew nothing about this,” does not the one who weighs the heart understand what you are saying? The one who guards your life, does he not know it? Will God not give to each one what he deserves?
Kung iyong sinasabi, narito, hindi kami nakakaalam nito: hindi ba niya binubulay na tumitimbang ng mga puso? At siyang nagiingat ng iyong kaluluwa, hindi ba niya nalalaman? At hindi ba niya gagantihin ang bawa't tao ayon sa gawa niya?
13 My son, eat honey because it is good, because the drippings of the honeycomb are sweet to your taste.
Anak ko, kumain ka ng pulot, sapagka't mabuti; at ng pulot-pukyutan na matamis sa iyong lasa:
14 Such is wisdom for your soul— if you find it, there will be a future and your hope will not be cut off.
Sa gayo'y matututo ka ng karunungan na malalagay sa iyong kaluluwa: kung iyong nasumpungan ito, sa gayo'y magkakaroon ka nga ng kagantihan, at ang iyong pagasa ay hindi mahihiwalay.
15 Do not lie in wait like the wicked person who attacks the house of the righteous person. Do not destroy his home!
Huwag kang bumakay, Oh masamang tao, sa tahanan ng matuwid; huwag mong sirain ang kaniyang dakong pahingahan:
16 For the righteous person falls down seven times and rises again, but wicked people are brought down by calamity.
Sapagka't ang matuwid ay nabubuwal na makapito, at bumabangon uli: nguni't ang masama ay nabubuwal sa kasakunaan.
17 Do not celebrate when your enemy falls and let not your heart be glad when he stumbles,
Huwag kang magalak pagka ang iyong kaaway ay nabubuwal, at huwag matuwa ang iyong puso pagka siya'y nabubuwal:
18 or Yahweh will see and disapprove and turn away his wrath from him.
Baka makita ng Panginoon, at ipagdamdam ng loob siya, at kaniyang ihiwalay ang poot niya sa kaniya.
19 Do not worry because of evildoers, and do not envy wicked people,
Huwag kang mabalisa dahil sa mga manggagawa ng masama; ni maging mapanaghiliin ka man sa masama:
20 for the evil person has no future and the lamp of wicked people will go out.
Sapagka't hindi magkakaroon ng kagantihan sa masamang tao; ang ilawan ng masama ay papatayin.
21 Fear Yahweh, and fear the king, my son; do not associate with those who rebel against them,
Anak ko, matakot ka sa Panginoon at sa hari: at huwag kang makisalamuha sa kanila na mapagbago:
22 for suddenly their disaster will come and who knows the extent of the destruction that will come from both of them?
Sapagka't ang kanilang kasakunaan ay darating na bigla; at sinong nakakaalam ng kasiraan nila kapuwa?
23 These also are sayings of the wise. Partiality in judging a case at law is not good.
Ang mga ito man ay sabi rin ng pantas. Magkaroon ng pagtangi ng mga pagkatao sa kahatulan, ay hindi mabuti.
24 Whoever says to the wicked person, “You are a righteous person,” will be cursed by peoples and hated by nations.
Siyang nagsasabi sa masama, Ikaw ay matuwid; susumpain siya ng mga bayan, kayayamutan siya ng mga bansa:
25 But those who discipline the wicked will have delight and gifts of goodness will come to them.
Nguni't silang nagsisisaway sa kaniya ay magkakaroon ng kaluguran, at ang mabuting pagpapala ay darating sa kanila.
26 The one who gives an honest answer gives a kiss on the lips.
Siya'y humahalik sa mga labi niyaong nagbibigay ng matuwid na sagot.
27 Prepare your outdoor work, and make everything ready for yourself in the field; after that, build your house.
Ihanda mo ang iyong gawa sa labas, at ihanda mo sa iyo sa parang; at pagkatapos ay itayo mo ang iyong bahay.
28 Do not bear witness against your neighbor without cause and do not deceive with your lips.
Huwag kang sumaksi laban sa iyong kapuwa ng walang kadahilanan; at huwag kang magdaya ng iyong mga labi.
29 Do not say, “I will do to him what he has done to me; I will pay him back for what he has done.”
Huwag mong sabihin, gagawin kong gayon sa kaniya na gaya ng ginawa niya sa akin: aking ibibigay sa tao ang ayon sa kaniyang gawa.
30 I went by the field of a lazy man, past the vineyard of the man having no sense.
Ako'y nagdaan sa tabi ng bukid ng tamad, at sa tabi ng ubasan ng taong salat sa unawa;
31 Thorns had grown up everywhere, the ground was covered with nettles, and its stone wall was broken down.
At, narito, tinubuang lahat ng mga tinik, ang ibabaw niyaon ay natakpan ng mga dawag, at ang bakod na bato ay nabagsak.
32 Then I saw and considered it; I looked and received instruction.
Ako nga'y tumingin, at aking binulay na mabuti: aking nakita, at tumanggap ako ng turo.
33 A little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to rest—
Kaunti pang tulog, kaunti pang idlip, kaunti pang paghahalukipkip ng mga kamay upang matulog:
34 and poverty comes marching upon you, and your needs like an armed soldier.
Gayon darating ang iyong karalitaan na parang magnanakaw; at ang iyong kasalatan na parang nasasandatahang tao.
