Proverbs 24
1 Do not be envious of those who are evil, nor desire to associate with them,
Nie naśladuj ludzi złych, ani żądaj przebywać z nimi;
2 because their hearts plot violence and their lips talk about trouble.
Albowiem serce ich myśli o drapiestwie, a wargi ich mówią o uciśnieniu.
3 Through wisdom a house is built and by understanding it is established.
Mądrością bywa dom zbudowany, a roztropnością umocniony.
4 By knowledge the rooms are filled with all precious and pleasant riches.
Zaiste przez umiejętność komory napełnione bywają wszelakiemi bogactwami kosztownemi i wdzięcznemi.
5 A warrior of wisdom is strong, and a man of knowledge increases his strength;
Człowiek mądry mocny jest, a mąż umiejętny przydaje siły.
6 for by wise direction you can wage your war and with many advisors there is victory.
Albowiem przez mądrą radę zwiedziesz bitwę, a wybawienie przez mnóstwo radców mieć będziesz.
7 Wisdom is too high for a fool; in the gate he does not open his mouth.
Wysokie są głupiemu mądrości; w bramie nie otworzy ust swoich.
8 There is one who plans to do evil— people call him a master of schemes.
Kto myśli źle czynić, tego złośliwym zwać będą.
9 A foolish plan is sin and men despise a mocker.
Zła myśl głupiego jest grzechem, a pośmiewca jest obrzydliwością ludzką.
10 If you become weak with fear in the day of trouble, then your strength is small.
Jeźli będziesz gnuśnym, tedy w dzień ucisku słaba będzie siła twoja.
11 Rescue those who are being taken away to death and hold back those who are staggering to the slaughter.
Wybawiaj pojmanych na śmierć; a od tych, którzy idą na stracenie, nie odwracaj się.
12 If you say, “Behold, we knew nothing about this,” does not the one who weighs the heart understand what you are saying? The one who guards your life, does he not know it? Will God not give to each one what he deserves?
Jeźli rzeczesz: Otośmy o tem nie wiedzieli; izali ten, który waży serca, nie rozumie? a ten, który strzeże duszy twojej, nie rozezna? i nie odda człowiekowi według uczynków jego?
13 My son, eat honey because it is good, because the drippings of the honeycomb are sweet to your taste.
Jedz miód, synu mój! bo dobry, i plastr słodki podniebieniu twemu;
14 Such is wisdom for your soul— if you find it, there will be a future and your hope will not be cut off.
Tak umiejętność mądrości duszy twojej, jeźliże ją znajdziesz; onać będzie nagrodą, a nadzieja twoja nie będzie wycięta.
15 Do not lie in wait like the wicked person who attacks the house of the righteous person. Do not destroy his home!
Nie czyń zasadzki, niezbożniku! na przybytek sprawiedliwego, a nie przeszkadzaj odpocznieniu jego.
16 For the righteous person falls down seven times and rises again, but wicked people are brought down by calamity.
Bo choć siedm kroć upada sprawiedliwy, przecie zaś powstaje; ale niezbożni wpadną w nieszczęście.
17 Do not celebrate when your enemy falls and let not your heart be glad when he stumbles,
Gdy upadnie nieprzyjaciel twój, nie ciesz się; i gdy się potknie, niech się nie raduje serce twoje;
18 or Yahweh will see and disapprove and turn away his wrath from him.
Aby snać nie ujrzał Pan, a nie podobałoby się to w oczach jego, i odwróciłby od niego gniew swój na cię.
19 Do not worry because of evildoers, and do not envy wicked people,
Nie gniewaj się dla złośników, ani się udawaj za niepobożnymi;
20 for the evil person has no future and the lamp of wicked people will go out.
Boć nie weźmie złośnik nagrody; pochodnia niepobożnych zgaśnie.
21 Fear Yahweh, and fear the king, my son; do not associate with those who rebel against them,
Synu mój! bój się Pana i króla, a z niestatecznymi nie mięszaj się;
22 for suddenly their disaster will come and who knows the extent of the destruction that will come from both of them?
Boć znagła powstanie zginienie ich, a upadek obydwóch któż wie?
23 These also are sayings of the wise. Partiality in judging a case at law is not good.
I toć też mądrym należy: wzgląd mieć na osobę u sądu, nie dobra.
24 Whoever says to the wicked person, “You are a righteous person,” will be cursed by peoples and hated by nations.
Tego, który mówi niepobożnemu; Jesteś sprawiedliwy, będą ludzie przeklinać, a narody się nim brzydzić będą.
25 But those who discipline the wicked will have delight and gifts of goodness will come to them.
Ale którzy go karzą, szczęśliwi będą, a przyjdzie na nich błogosławieństwo każdego dobrego.
26 The one who gives an honest answer gives a kiss on the lips.
Pocałują wargi tego, co mówi słowa prawdziwe.
27 Prepare your outdoor work, and make everything ready for yourself in the field; after that, build your house.
Rozrządź na polu robotę twoję, a sprawuj pilnie rolę swoję; a potem będziesz budował dom twój.
28 Do not bear witness against your neighbor without cause and do not deceive with your lips.
Nie bądź świadkiem lekkomyślnym przeciw bliźniemu swemu, ani czyń łagodnych namów wargami swemi.
29 Do not say, “I will do to him what he has done to me; I will pay him back for what he has done.”
Nie mów: Jako mi uczynił, tak mu uczynię; oddam mężowi temu według uczynku jego.
30 I went by the field of a lazy man, past the vineyard of the man having no sense.
Szedłem przez pole męża leniwego a przez winnicę człowieka głupiego;
31 Thorns had grown up everywhere, the ground was covered with nettles, and its stone wall was broken down.
A oto porosła wszędzie ostem; pokrzywy wszystko pokryły, a płot kamienny jej rozwalił się.
32 Then I saw and considered it; I looked and received instruction.
Co ja ujrzawszy złożyłem to do serca mego, a widząc to wziąłem to ku przestrodze.
33 A little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to rest—
Trochę się prześpisz, trochę podrzemiesz, trochę złożysz ręce, abyś odpoczywał;
34 and poverty comes marching upon you, and your needs like an armed soldier.
A wtem ubóstwo twoje przyjdzie jako podróżny, a niedostatek twój jako mąż zbrojny.
