Proverbs 23
1 When you sit to eat with a ruler, observe carefully what is before you,
Gdy usiądziesz do posiłku z władcą, zważaj pilnie, co jest przed tobą;
2 and put a knife to your throat if you are a person who likes to eat a lot of food.
I przyłóż nóż do gardła, jeśli jesteś łakomy.
3 Do not crave his delicacies, for it is the food of lies.
Nie pragnij jego przysmaków, bo to pokarm zwodniczy.
4 Do not work too hard to gain wealth; be wise enough to know when to stop.
Nie zabiegaj o bogactwo, porzuć swoją mądrość.
5 Will you let your eyes light upon it? It will be gone, for it will surely take up wings like an eagle and fly off to the sky.
Czy obrócisz swoje oczy na to, co jest niczym? Bo bogactwa robią sobie skrzydła i ulatują do nieba jak orzeł.
6 Do not eat the food of one with an evil eye— and do not crave his delicacies,
Nie jedz chleba człowieka, który ma złe oko, ani nie pożądaj jego przysmaków.
7 for he is the kind of man who counts the price of the food. “Eat and drink!” he says to you, but his heart is not with you.
Bo jak myśli w swym sercu, taki [on jest]. Jedz i pij – mówi do ciebie, ale jego serce nie jest z tobą.
8 You will vomit up the little you have eaten and you will have wasted your compliments.
Kęs, który zjadłeś, zwrócisz i utracisz swoje wdzięczne słowa.
9 Do not speak in the hearing of a fool, for he will despise the wisdom of your words.
Nie mów do uszu głupca, bo wzgardzi mądrością twoich słów.
10 Do not move an ancient boundary stone or encroach on the fields of orphans,
Nie przesuwaj dawnej granicy i nie wchodź na pole sierot.
11 for their Redeemer is strong and he will plead their case against you.
Bo ich obrońca jest mocny, przeprowadzi ich sprawę przeciwko tobie.
12 Apply your heart to instruction and your ears to words of knowledge.
Nakłoń swoje serce na pouczenie, a swe uszy na słowa rozumne.
13 Do not withhold instruction from a child, for if you discipline him, he will not die.
Nie szczędź dziecku karcenia, [bo] jeśli je bijesz rózgą, nie umrze.
Będziesz je bił rózgą, a jego duszę ocalisz od piekła. (Sheol h7585)
15 My son, if your heart is wise, then my heart also will be glad;
Synu mój, jeśli twoje serce będzie mądre, moje serce będzie się radowało, właśnie moje;
16 my inmost being will rejoice when your lips speak what is right.
I moje nerki będą się weselić, gdy twoje usta będą mówiły to, co jest prawe.
17 Do not let your heart envy sinners, but continue in the fear of Yahweh all the day.
Niech twoje serce nie zazdrości grzesznikom, lecz każdego dnia [postępuj] w bojaźni PANA;
18 Surely there is a future and your hope will not be cut off.
Bo koniec jest pewny i twoja nadzieja nie będzie zawiedziona.
19 Hear—you!—my son, and be wise and direct your heart in the way.
Słuchaj, synu mój, i bądź mądry, i skieruj swoje serce na drogę.
20 Do not associate with drunkards, or with gluttonous eaters of meat,
Nie bywaj wśród pijaków ani wśród obżerających się mięsem;
21 for the drunkard and the glutton become poor and slumber will clothe them with rags.
Bo pijak i żarłok zubożeją, a ospały będzie chodził w łachmanach.
22 Listen to your father who begot you and do not despise your mother when she is old.
Słuchaj ojca, który cię spłodził, a nie gardź matką, gdy się zestarzeje.
23 Buy the truth, but do not sell it; buy wisdom, instruction, and understanding.
Kupuj prawdę i nie sprzedawaj [jej]; [kupuj] mądrość, karność i rozum.
24 The father of the righteous person will greatly rejoice, and he who begets a wise child will be glad in him.
Ojciec sprawiedliwego będzie się wielce radował, a kto spłodzi mądrego, będzie się z niego cieszył.
25 Let your father and your mother be glad and let her who bore you rejoice.
Niech się weseli twój ojciec i matka i niech się raduje ta, która cię rodziła.
26 My son, give me your heart and let your eyes observe my ways.
Synu mój, daj mi swoje serce, a niech twoje oczy strzegą moich dróg.
27 For a prostitute is a deep pit, and an immoral woman is a narrow well.
Bo nierządnica [jest] głębokim dołem, a cudza [kobieta jest] ciasną studnią.
28 She lies in wait like a robber and she increases the number of the treacherous among humanity.
Ona też czyha jak zbój i pomnaża przewrotnych wśród ludzi.
29 Who has woe? Who has sorrow? Who has fights? Who has complaining? Who has wounds for no reason? Who has bloodshot eyes?
U kogo biada? U kogo żal? U kogo kłótnie? U kogo szemranie? Kto ma rany bez powodu? Kto ma zaczerwienione oczy?
30 Those who linger over wine, those who try the mixed wine.
Ci, którzy przesiadują przy winie; ci, którzy idą szukać zmieszanego wina.
31 Do not look at the wine when it is red, when it sparkles in the cup and goes down smoothly.
Nie patrz na wino, gdy się czerwieni; gdy wydaje łunę swą w kielichu, a samo się przesuwa.
32 In the last it bites like a serpent and it stings like an adder.
Na koniec ugryzie jak wąż i ukąsi jak żmija;
33 Your eyes will see strange things and your heart will utter perverse things.
Twoje oczy będą patrzeć na cudze kobiety, a twoje serce będzie mówiło rzeczy przewrotne;
34 You will be as one who sleeps on the high seas or lies on the top of a mast.
I będziesz jak ten, który leży na środku morza, i jak ten, który śpi na szczycie masztu;
35 “They hit me,” you will say, “but I was not hurt. They beat me, but I did not feel it. When will I wake up? I will seek another drink.”
[Powiesz]: Bili mnie, a nie bolało, uderzyli mnie, a [nic] nie czułem. Gdy się obudzę, znów go poszukam.
