Proverbs 23
1 When you sit to eat with a ruler, observe carefully what is before you,
Gdy siądziesz, abyś jadł z panem, uważaj pilnie, kto jest przed tobą;
2 and put a knife to your throat if you are a person who likes to eat a lot of food.
Inaczej wraziłbyś nóż w gardło swoje, jeźlibyś był chciwy pokarmu.
3 Do not crave his delicacies, for it is the food of lies.
Nie pragnij łakoci jego; bo są pokarmem obłudnym.
4 Do not work too hard to gain wealth; be wise enough to know when to stop.
Nie staraj się, abyś się zbogacił; owszem, zaniechaj opatrzności twojej.
5 Will you let your eyes light upon it? It will be gone, for it will surely take up wings like an eagle and fly off to the sky.
I miałżebyś obrócić oczy twoje na bogactwo, które prędko niszczeje? bo sobie uczyni skrzydła podobne orlim, i uleci do nieba.
6 Do not eat the food of one with an evil eye— and do not crave his delicacies,
Nie jedz chleba człowieka zazdrosnego, a nie żądaj łakoci jego.
7 for he is the kind of man who counts the price of the food. “Eat and drink!” he says to you, but his heart is not with you.
Albowiem jako on ciebie waży w myśli swej, tak ty waż pokarm jego. Mówić: Jedz i pij, ale serce jego nie jest z tobą.
8 You will vomit up the little you have eaten and you will have wasted your compliments.
Sztuczkę twoję, którąś zjadł, zwrócisz, a utracisz wdzięczne słowa twoje.
9 Do not speak in the hearing of a fool, for he will despise the wisdom of your words.
Przed głupim nie mów; albowiem wzgardzi roztropnością powieści twoich.
10 Do not move an ancient boundary stone or encroach on the fields of orphans,
Nie przenoś granicy starej, a na rolę sierotek nie wchodź.
11 for their Redeemer is strong and he will plead their case against you.
Bo obrońca ich możny; onci się podejmuje sprawy ich przeciwko tobie.
12 Apply your heart to instruction and your ears to words of knowledge.
Obróć do nauki serce twoje, a uszy twoje do powieści umiejętności.
13 Do not withhold instruction from a child, for if you discipline him, he will not die.
Nie odejmuj od młodego karności; bo jeźli go ubijesz rózgą, nie umrze.
Ty go bij rózgą, a duszę jego z piekła wyrwiesz. (Sheol h7585)
15 My son, if your heart is wise, then my heart also will be glad;
Synu mój! będzieli mądre serce twoje, będzie się weseliło serce moje, serce moje we mnie;
16 my inmost being will rejoice when your lips speak what is right.
I rozweselą się nerki moje, gdy będą mówiły wargi twoje, co jest prawego.
17 Do not let your heart envy sinners, but continue in the fear of Yahweh all the day.
Niech nie zajrzy serce twoje grzesznikom; ale raczej chodż w bojańni Pańskiej na każdy dzień;
18 Surely there is a future and your hope will not be cut off.
Bo iż jest zapłata, przeto nadzieja twoja nie będzie wykorzeniona.
19 Hear—you!—my son, and be wise and direct your heart in the way.
Słuchaj, synu mój! a bądź mądry, i nawiedź na drogę serce twoje.
20 Do not associate with drunkards, or with gluttonous eaters of meat,
Nie bywaj między pijanicami wina, ani między żarłokami mięsa;
21 for the drunkard and the glutton become poor and slumber will clothe them with rags.
Boć pijanica i żarłok zubożeje, a ospały w łatach chodzić będzie.
22 Listen to your father who begot you and do not despise your mother when she is old.
Słuchaj ojca twego, który cię spłodził, a nie pogardzaj matką twoją, gdy się zstarzeje.
23 Buy the truth, but do not sell it; buy wisdom, instruction, and understanding.
Kupuj prawdę, a nie sprzedawaj jej; kupuj mądrość, umiejętność i rozum.
24 The father of the righteous person will greatly rejoice, and he who begets a wise child will be glad in him.
Bardzo się raduje ojciec sprawiedliwego, a kto spłodził mądrego, weseli się z niego.
25 Let your father and your mother be glad and let her who bore you rejoice.
Niech się tedy weseli ojciec twój, i matka twoja; i niech się rozraduje rodzicielka twoja.
26 My son, give me your heart and let your eyes observe my ways.
Synu mój! daj mi serce twoje, a oczy twoje niechaj strzegą dróg moich.
27 For a prostitute is a deep pit, and an immoral woman is a narrow well.
Bo nierządnica jest dół głęboki, a cudza żona jest studnia ciasna.
28 She lies in wait like a robber and she increases the number of the treacherous among humanity.
Ona też jako zbojca zasadzki czyni, a zuchwalców między ludźmi rozmnaża.
29 Who has woe? Who has sorrow? Who has fights? Who has complaining? Who has wounds for no reason? Who has bloodshot eyes?
Komu biada? Komu niestety? Komu zwady? Komu krzyk? Komu rany daremne? Komu zapalenie oczów?
30 Those who linger over wine, those who try the mixed wine.
Tym, którzy siadają na winie; tym, którzy chodzą, szukając przyprawnego wina.
31 Do not look at the wine when it is red, when it sparkles in the cup and goes down smoothly.
Nie zapatruj się na wino, gdy się rumieni, i gdy wydaje w kubku łunę swoję, a prosto wyskakuje.
32 In the last it bites like a serpent and it stings like an adder.
Bo na koniec jako wąż ukąsi, a jako żmija uszczknie;
33 Your eyes will see strange things and your heart will utter perverse things.
Oczy twoje patrzyć będą na cudze żony, a serce twe będzie mówiło przewrotności;
34 You will be as one who sleeps on the high seas or lies on the top of a mast.
I będziesz jako ten, który leży w pośród morza, a jako ten, który śpi na wierzchu masztu;
35 “They hit me,” you will say, “but I was not hurt. They beat me, but I did not feel it. When will I wake up? I will seek another drink.”
Rzeczesz: Ubito mię, a nie stękałem, potłuczono mię, a nie czułem. Gdy się ocucę, udam się zaś do tego.
