Proverbs 22
1 A good name is to be chosen over great riches and favor is better than silver and gold.
Яхши нам зор байлиққа егә болуштин әвзәл; Қәдир-қиммәт алтун-күмүчтин үстүндур.
2 Rich and poor people have this in common— Yahweh is the maker of all of them.
Гадай билән бай бир зиминда яшар; Һәр иккисини яратқан Пәрвәрдигардур.
3 A prudent man sees trouble and hides himself, but the naive go on and suffer because of it.
Зерәк киши балайиқазани алдин көрүп қачар; Саддилар алдиға берип зиян тартар.
4 The reward for humility and fear of Yahweh is riches, honor, and life.
Өзини төвән тутуп, Пәрвәрдигардин әйминишниң бәрикити — баяшатлиқ, иззәт-һөрмәт вә һаяттур.
5 Thorns and snares lie in the path of the perverse; whoever guards his life will keep far from them.
Һейлигәрләрниң йолида тикәнләр, қапқанлар ятар; Өз йолиға һези болған киши улардин жирақ болар.
6 Teach a child the way he should go and when he is old he will not turn away from that instruction.
Балиға кичигидә мүҗәзигә қарап дурус тәрбийә бәрсәң, Чоң болғанда у шу йолдин чиқмас.
7 Rich people rule over poor people and one who borrows is a slave to the one who lends.
Байлар мискинләрни башқурур; Қәриздар қәриз егисиниң қулидур.
8 He who sows injustice will reap trouble and the rod of his fury will fade away.
Наһәқлиқ уруғини чачқанниң алидиған һосули балаю-апәттур; Униң ғәзәп-һәйвиси чүшәр.
9 The one who has a generous eye will be blessed, for he shares his bread with the poor.
Сехий адәм бәрикәт тапар; Чүнки у мискинләргә өз ненидин бөлүп бәргүчидур.
10 Drive away the mocker, and out goes strife; disputes and insults will cease.
Һакавурни қоғливәтсәң, җедәл-маҗира бесилар; Келишмәсликләр вә шәрмәндичиликләр түгәр.
11 The one who loves a pure heart and whose speech is gracious, he will have the king for his friend.
Пак нийәтни қәдирләйдиған кишиниң сөзлири гөзәлдур; Шуңа падиша униң билән дост болар.
12 The eyes of Yahweh keep watch over knowledge, but he overthrows the words of the treacherous.
Пәрвәрдигарниң көзи илим-һәқиқәтни сақлар; У ипласларниң сөзлирини ечип ташлап бекар қилар.
13 The lazy person says, “There is a lion in the street! I will be killed in the open places.”
Һорун адәм: «Ташқирида бир шир туриду, Кочиға чиқсам өлтүрүлимән!» — дәйду.
14 The mouth of an adulteress is a deep pit; Yahweh's anger is stirred up against anyone who falls into it.
Зинахор аялниң ағзи чоңқур бир оридур; Пәрвәрдигар нарази болған киши униңға чүшүп кетәр.
15 Foolishness is bound up in the heart of a child, but the rod of discipline drives it far away.
Наданлиқ сәбий балиларниң қәлбигә бағлағлиқтур; Бирақ тәрбийә тайиғи буни униңдин жирақ қилар.
16 The one who oppresses poor people to increase his wealth, or gives to rich people, will come to poverty.
Мискинләрни езиш билән бай болған, Вә байларға соғат сунидиған киши, Ахири пәқәт йоқсуллуқта қалар.
17 Incline your ear and listen to the words of the wise and apply your heart to my knowledge,
Қулақ сал, саңа ақиланиләрниң сөзлирини үгитәй; Көңүл қоюп билимимни үгәнгин.
18 for it will be pleasant for you if you keep them within you, if all of them are ready on your lips.
Уларни қәлбиңдә чиң тутсаң, Улар саңа шерин болар, Ләвлириңдә сәп болуп тәйяр туриду.
19 So your trust may be in Yahweh, I teach them to you today—even to you.
Чин қәлбиң билән Пәрвәрдигарға тайинишиң үчүн, Бүгүн [бу һекмәтлик сөзләрни] башқа бирисигә әмәс, Бәлки саңа йәткүздум.
20 Have I not written for you thirty sayings of instruction and knowledge,
Униңдин мана оттузни яздим, Буниң ичидә несиһәтләр һәм билим бар.
21 to teach you truth in these trustworthy words, so you may give trustworthy answers to those who sent you?
Булар билән һәқиқәтниң сөзлириниң дәрвәқә һәқиқәт екәнлигини биләләйсән, Вә шундақ қилип сени әвәткүчиләргә һәқиқәтниң сөзлири билән җавап қайтуралайсән.
22 Do not rob the poor because he is poor, or crush the needy at the gate,
Йоқсулдин булап алма, у кәмбәғәл турса, Аҗиз мөминләрни сорақ орнида бозәк қилма.
23 for Yahweh will plead their case, and he will rob of life those who robbed them.
Чүнки Пәрвәрдигар уларниң дәвасини көтирәр, Улардин булап алғанлардин булап алар.
24 Do not make a friend of someone who is ruled by anger and you must not go with one who rages,
Мүҗәзи иштик адәм билән дост болма, Қәһрлик адәм билән арилашма,
25 or you will learn his ways and you will take bait for your soul.
Болмиса, униң яман йолини үгинип қелип, қилтаққа чүшисән.
26 Do not be one who strikes hands in making a pledge, or who puts up security for debts.
Башқиларға [кепил болуп] қол бәргүчиләрдин болма, Қәризләрни төләшкә капаләт бәргүчиләрдин болма;
27 If you lack the means to pay, what could stop someone from taking away your bed from under you?
Сениң қайтуралиғидәк нәрсәң болған болса, Улар орун-көрпилириңни бекардин-бекар астиңдин елип кәтмигән болатти!
28 Do not remove the ancient boundary stone that your fathers have set.
Ата-бовилириң пасилни бәлгүләп бәргән кона чегара ташлирини йөткимә.
29 Do you see a man skilled at his work? He will stand before kings; he will not stand before common people.
Ишни әстайидил вә чаққан беҗиридиған кишини көргәнмидиң? У пәс адәмләрниң хизмитидә болмас; Падишаһларниң алдида турар.
