Proverbs 22
1 A good name is to be chosen over great riches and favor is better than silver and gold.
Cenniejsze [jest] dobre imię niż wielkie bogactwa, a przychylność lepsza niż srebro i złoto.
2 Rich and poor people have this in common— Yahweh is the maker of all of them.
Bogaty i ubogi spotykają się, PAN jest stwórcą obydwu.
3 A prudent man sees trouble and hides himself, but the naive go on and suffer because of it.
Roztropny dostrzega zło i ukrywa się, ale prości idą dalej i ponoszą karę.
4 The reward for humility and fear of Yahweh is riches, honor, and life.
Owocem pokory i bojaźni PANA jest bogactwo, chwała i życie.
5 Thorns and snares lie in the path of the perverse; whoever guards his life will keep far from them.
Ciernie i sidła [są] na drodze przewrotnego; kto strzeże swej duszy, trzyma się z dala od nich.
6 Teach a child the way he should go and when he is old he will not turn away from that instruction.
Pouczaj dziecko w drodze, którą ma iść, a gdy się zestarzeje, nie odstąpi od niej.
7 Rich people rule over poor people and one who borrows is a slave to the one who lends.
Bogaty panuje nad ubogimi, a ten, co pożycza, jest sługą tego, który mu pożycza.
8 He who sows injustice will reap trouble and the rod of his fury will fade away.
Kto sieje nieprawość, będzie żąć cierpienie, a rózga jego gniewu przepadnie.
9 The one who has a generous eye will be blessed, for he shares his bread with the poor.
Kto ma dobrotliwe oko, będzie błogosławiony, bo dzieli się swym chlebem z ubogim.
10 Drive away the mocker, and out goes strife; disputes and insults will cease.
Wyrzuć szydercę, a ustanie spór, owszem, zakończy się kłótnia i zniewaga.
11 The one who loves a pure heart and whose speech is gracious, he will have the king for his friend.
Kto kocha czystość serca, tego wdzięk warg sprawi, że król [będzie] jego przyjacielem.
12 The eyes of Yahweh keep watch over knowledge, but he overthrows the words of the treacherous.
Oczy PANA strzegą wiedzy, a on obala słowa przewrotnego.
13 The lazy person says, “There is a lion in the street! I will be killed in the open places.”
Leniwy mówi: Lew jest na dworze, będę zabity na środku ulicy.
14 The mouth of an adulteress is a deep pit; Yahweh's anger is stirred up against anyone who falls into it.
Usta obcych [kobiet są] głębokim dołem; wpadnie tam ten, na kogo PAN się gniewa.
15 Foolishness is bound up in the heart of a child, but the rod of discipline drives it far away.
Głupota jest przywiązana do serca dziecka, ale rózga karności wypędzi ją z niego.
16 The one who oppresses poor people to increase his wealth, or gives to rich people, will come to poverty.
Kto ciemięży ubogiego, aby przysporzyć sobie [bogactwa, i] kto daje bogatemu, pewnie zubożeje.
17 Incline your ear and listen to the words of the wise and apply your heart to my knowledge,
Nadstaw ucha i słuchaj słów mędrców, i skłoń swe serce do mojej wiedzy;
18 for it will be pleasant for you if you keep them within you, if all of them are ready on your lips.
Bo to miło, jeśli zachowasz je w swoim sercu, będą razem ułożone na wargach.
19 So your trust may be in Yahweh, I teach them to you today—even to you.
Oznajmiłem to dzisiaj właśnie tobie, abyś pokładał ufność w PANU.
20 Have I not written for you thirty sayings of instruction and knowledge,
Czy nie napisałem ci znamienitych rzeczy zawierających rady i wiedzę;
21 to teach you truth in these trustworthy words, so you may give trustworthy answers to those who sent you?
Aby dać ci poznać pewność słów prawdy; abyś umiał odpowiedzieć słowami prawdy tym, którzy do ciebie posyłają?
22 Do not rob the poor because he is poor, or crush the needy at the gate,
Nie okradaj nędzarza, ponieważ jest ubogi, ani nie uciskaj w bramie biednego.
23 for Yahweh will plead their case, and he will rob of life those who robbed them.
PAN bowiem będzie bronił ich sprawy i wydrze duszę tym, którzy im wydzierają.
24 Do not make a friend of someone who is ruled by anger and you must not go with one who rages,
Nie przyjaźnij się z człowiekiem gniewliwym i nie obcuj z człowiekiem porywczym.
25 or you will learn his ways and you will take bait for your soul.
Byś nie przywykł do jego dróg i nie zastawił sideł na swą duszę.
26 Do not be one who strikes hands in making a pledge, or who puts up security for debts.
Nie bądź z tych, którzy dają porękę, ani z tych, którzy ręczą za długi;
27 If you lack the means to pay, what could stop someone from taking away your bed from under you?
Jeśli nie masz czym zapłacić, dlaczego miałby ktoś zabrać spod ciebie posłanie?
28 Do not remove the ancient boundary stone that your fathers have set.
Nie przesuwaj dawnej granicy, którą ustalili twoi ojcowie.
29 Do you see a man skilled at his work? He will stand before kings; he will not stand before common people.
Widzisz człowieka pilnego w swoich sprawach? On będzie stał przed królami, nie będzie stał przed podłymi.
