Proverbs 22
1 A good name is to be chosen over great riches and favor is better than silver and gold.
Lepsze jest dobre imię, niż bogactwa wielkie; a przyjaźń lepsza, niż srebro i złoto.
2 Rich and poor people have this in common— Yahweh is the maker of all of them.
Bogaty i ubogi spotkali się z sobą; ale Pan jest obydwóch stworzycielem.
3 A prudent man sees trouble and hides himself, but the naive go on and suffer because of it.
Ostrożny widząc złe ukrywa się; ale prostacy wprost idąc wpadają w szkodę.
4 The reward for humility and fear of Yahweh is riches, honor, and life.
Pokory i bojaźni Pańskiej nagrodą jest bogactwo, i sława i żywot.
5 Thorns and snares lie in the path of the perverse; whoever guards his life will keep far from them.
Ciernie i sidła są na drodze przewrotnego; kto strzeże duszy swej, oddala się od nich.
6 Teach a child the way he should go and when he is old he will not turn away from that instruction.
Ćwicz młodego według potrzeby drogi jego; bo gdy się zstarzeje, nie odstąpi od niej.
7 Rich people rule over poor people and one who borrows is a slave to the one who lends.
Bogaty nad ubogimi panuje; ale ten, co pożycza, sługą bywa tego, który mu pożycza.
8 He who sows injustice will reap trouble and the rod of his fury will fade away.
Kto sieje nieprawość, żąć będzie utrapienie, a rózga gniewu jego ustanie.
9 The one who has a generous eye will be blessed, for he shares his bread with the poor.
Oko dobrotliwe, toć będzie ubłogosławione; bo udziela chleba swego ubogiemu.
10 Drive away the mocker, and out goes strife; disputes and insults will cease.
Wyrzuć naśmiewcę, a ustanie zwada; owszem uspokoi się swar i pohańbienie.
11 The one who loves a pure heart and whose speech is gracious, he will have the king for his friend.
Kto miłuje czystość serca, a jest wdzięczność w wargach jego, temu król przyjacielem będzie.
12 The eyes of Yahweh keep watch over knowledge, but he overthrows the words of the treacherous.
Oczy Pańskie strzegą umiejętności; ale przedsięwzięcia przewrotnego podwraca.
13 The lazy person says, “There is a lion in the street! I will be killed in the open places.”
Leniwiec mówi: Lew na dworzu, w pośród ulicy bym był zabity.
14 The mouth of an adulteress is a deep pit; Yahweh's anger is stirred up against anyone who falls into it.
Usta obcych niewiast są dół głęboki; na kogo się Pan gniewa, wpadnie tam.
15 Foolishness is bound up in the heart of a child, but the rod of discipline drives it far away.
Głupstwo przywiązane jest do serca młodego; ale rózga karności oddali je od niego.
16 The one who oppresses poor people to increase his wealth, or gives to rich people, will come to poverty.
Kto ciemięży ubogiego, aby sobie przysporzył, także kto daje bogatemu: pewnie zubożeje.
17 Incline your ear and listen to the words of the wise and apply your heart to my knowledge,
Nakłoń ucha twego, a słuchaj słów mądrych, a serce twoje przyłóż ku nauce mojej;
18 for it will be pleasant for you if you keep them within you, if all of them are ready on your lips.
Boć to będzie uciechą, gdy je zachowasz w sercu twojem, gdy będą społem sporządzone w wargach twoich;
19 So your trust may be in Yahweh, I teach them to you today—even to you.
Aby było w Panu ufanie twoje; oznajmujęć to dziś, a ty tak czyń.
20 Have I not written for you thirty sayings of instruction and knowledge,
Izalim ci nie napisał znamienitych rzeczy z strony rad i umiejętności,
21 to teach you truth in these trustworthy words, so you may give trustworthy answers to those who sent you?
Abym ci do wiadomości podał pewność powieści prawdziwych, abyś umiał odnosić słowa prawdy tym, którzy cię posłali.
22 Do not rob the poor because he is poor, or crush the needy at the gate,
Nie odzieraj nędznego, przeto że nędzny jest; ani ubogiego w bramie uciskaj.
23 for Yahweh will plead their case, and he will rob of life those who robbed them.
Albowiem Pan się podejmie sprawy ich, i wydrze duszę tym, którzy im wydzierają.
24 Do not make a friend of someone who is ruled by anger and you must not go with one who rages,
Nie bądź przyjacielem gniewliwemu, a z mężem popędliwym nie obcuj,
25 or you will learn his ways and you will take bait for your soul.
Byś snać nie przywykł ścieszkom jego, a nie włożył sidła na duszę swoję.
26 Do not be one who strikes hands in making a pledge, or who puts up security for debts.
Nie bywaj między tymi, którzy ręczą; ani między rękojmiami za długi;
27 If you lack the means to pay, what could stop someone from taking away your bed from under you?
Bo jeźlibyś nie miał czem zapłacić, przeczżeby kto miał brać pościel twoją pod tobą?
28 Do not remove the ancient boundary stone that your fathers have set.
Nie przenoś starej granicy, którą uczynili ojcowie twoi.
29 Do you see a man skilled at his work? He will stand before kings; he will not stand before common people.
Widziałżeś męża rątszego w sprawach swoich? Takowyć przed królami staje, a nie staje przed podłymi.
