Proverbs 20
1 Wine is a mocker and strong drink is a brawler; whoever is led astray by drink is not wise.
Wino [jest] szydercą, mocny trunek – wrzaskliwy, a każdy, kto zostaje zwiedziony przez nie, jest niemądry.
2 The fear of a king is like the fear of a young lion that is roaring; the one who makes him angry forfeits his life.
Strach, [który budzi] król, jest jak ryk lwa; kto go rozgniewa, grzeszy przeciwko swojej duszy.
3 It is an honor for anyone to avoid conflict, but every fool jumps into an argument.
Zaprzestać sporu jest zaszczytem dla człowieka, ale [każdy] głupiec się w niego wdaje.
4 The lazy person does not plow in autumn; he seeks a crop at harvest time but will have nothing.
Leniwy nie orze z powodu zimna; dlatego będzie żebrać we żniwa, ale nic nie [otrzyma].
5 The purpose in a human heart is like deep water, but someone with understanding will draw it out.
Rada w sercu człowieka jest jak głęboka woda, lecz człowiek roztropny zaczerpnie jej.
6 Many a person proclaims he is loyal, but who can find one who is faithful?
Większość ludzi przechwala się swoją dobrocią, ale wiernego człowieka któż znajdzie?
7 The righteous person walks in his integrity, and his sons who follow after him will be blessed.
Sprawiedliwy postępuje uczciwie, błogosławione [są] po nim jego dzieci.
8 A king who sits on the throne performing the duties of a judge is winnowing with his eyes all the evil that is before him.
Król siedzący na swoim sędziowskim tronie rozprasza swoimi oczami wszelkie zło.
9 Who can say, “I have kept my heart pure; I am clean from my sin”?
Któż może powiedzieć: Oczyściłem swoje serce, jestem czysty od swego grzechu?
10 Differing weights and unequal measures— Yahweh hates them both.
Dwojakie odważniki i dwojaka miara – obydwa budzą odrazę w PANU.
11 Even a youth is known by his actions, by whether his conduct is pure and upright.
Nawet dziecko poznaje się po uczynkach, czy jego czyn jest czysty i prawy.
12 Ears that hear and eyes that see— Yahweh made them both.
Ucho, które słyszy, i oko, które widzi, oba uczynił PAN.
13 Do not love sleep or you will come to poverty; open your eyes and you will have plenty to eat.
Nie kochaj spania, byś nie zubożał; otwórz oczy, a nasycisz się chlebem.
14 “Bad! Bad!” says the buyer, but when he goes away he boasts.
[To] liche, [to] liche, mówi kupujący, ale chwali się, gdy odchodzi.
15 There is gold and an abundance of costly stones, but lips of knowledge are a precious jewel.
Istnieje złoto i obfitość pereł, ale wargi rozumne są kosztownym klejnotem.
16 Take a garment of one who has put up security for a stranger, and hold it in pledge when he puts up security for an immoral woman.
Zabierz szatę tego, [który ręczył] za obcego, a od tego, [który ręczył] za cudzą kobietę, zabierz zastaw.
17 Bread gained by deceit tastes sweet, but afterward his mouth will be full of gravel.
Chleb oszustwa smakuje człowiekowi, ale potem jego usta będą napełnione piaskiem.
18 Plans are established by advice and only with wise guidance should you wage war.
Zamysły są utwierdzone dzięki radzie, a wojnę prowadź z rozwagą.
19 A gossip reveals secrets and so you should not associate with people who talk too much.
Plotkarz zdradza tajemnice; dlatego nie zadawaj się z tym, który pochlebia wargami.
20 If a person curses his father or his mother, his lamp will be snuffed out in the middle of darkness.
Kto złorzeczy swemu ojcu albo matce, tego pochodnia zgaśnie w gęstych ciemnościach.
21 An inheritance gained quickly at the beginning will do less good in the end.
Dziedzictwo prędko nabyte na początku nie będzie błogosławione na końcu.
22 Do not say, “I will pay you back for this wrong!” Wait for Yahweh and he will rescue you.
Nie mów: Odpłacę złem. Czekaj na PANA, a wybawi cię.
23 Yahweh hates unequal weights and dishonest scales are not good.
Dwojakie odważniki budzą odrazę w PANU, a fałszywa waga nie jest dobra.
24 A person's steps are directed by Yahweh; how then can he understand his way?
Od PANA pochodzą drogi człowieka; jakże może człowiek zrozumieć własną drogę?
25 It is a snare for a person to say rashly, “This thing is holy,” and begin to think about what it means only after making his vow.
Sidłem dla człowieka jest pożreć to, co święte, i zastanowić się dopiero po złożeniu ślubów.
26 A wise king winnows the wicked and he turns a threshing wheel over them.
Mądry król rozprasza niegodziwych i wywiera na nich zemstę.
27 The spirit of a person is the lamp of Yahweh, searching all his inmost parts.
Duch człowieka [jest] pochodnią PANA, [która] bada wszystkie skrytości wnętrza.
28 Covenant faithfulness and trustworthiness preserve the king; his throne is made secure by love.
Miłosierdzie i prawda strzegą króla, a jego tron oparty jest na miłosierdziu.
29 The glory of young men is their strength and the splendor of old people is their gray hair.
Chlubą młodzieńców jest ich siła, a ozdobą starców – sędziwość.
30 Blows that make a wound cleanse away evil and beatings make the innermost parts clean.
Siność ran oczyszcza zło, a razy – głębię wnętrza.
