Proverbs 20
1 Wine is a mocker and strong drink is a brawler; whoever is led astray by drink is not wise.
Wino czyni pośmiewcę, a napój mocny zwajcę; przetoż każdy, co się w nim kocha, nie bywa mądrym.
2 The fear of a king is like the fear of a young lion that is roaring; the one who makes him angry forfeits his life.
Strach królewski jest jako, ryk lwięcia; kto go rozgniewa, grzeszy przeciwko duszy swojej.
3 It is an honor for anyone to avoid conflict, but every fool jumps into an argument.
Uczciwa rzecz każdemu, poprzestać zwady; ale głupim jest, co się w nią wdaje.
4 The lazy person does not plow in autumn; he seeks a crop at harvest time but will have nothing.
Dla zimna leniwy nie orze; przetoż żebrać będzie we żniwa, ale nic nie otrzyma.
5 The purpose in a human heart is like deep water, but someone with understanding will draw it out.
Rada w sercu męża jest jako woda głęboka: jednak mąż rozumny naczerpnie jej.
6 Many a person proclaims he is loyal, but who can find one who is faithful?
Większa część ludzi przechwala się uczynnością swoją; ale w samej rzeczy, któż takiego znajdzie?
7 The righteous person walks in his integrity, and his sons who follow after him will be blessed.
Sprawiedliwy chodzi w uprzejmości swojej; błogosławieni synowie jego po nim.
8 A king who sits on the throne performing the duties of a judge is winnowing with his eyes all the evil that is before him.
Król siedząc na stolicy sądowej rozgania oczyma swemi wszystko złe.
9 Who can say, “I have kept my heart pure; I am clean from my sin”?
Któż rzecze: Oczyściłem serce moje? czystym jest od grzechu mego?
10 Differing weights and unequal measures— Yahweh hates them both.
Dwojaki gwicht i dwojaka miara, to oboje obrzydliwością jest Panu.
11 Even a youth is known by his actions, by whether his conduct is pure and upright.
Po zabawach swych poznane bywa i dziecię, jeźli czysty i prawy uczynek jego.
12 Ears that hear and eyes that see— Yahweh made them both.
Ucho, które słyszy, i oko, które widzi, Pan to oboje uczynił.
13 Do not love sleep or you will come to poverty; open your eyes and you will have plenty to eat.
Nie kochaj się w spaniu, byś snać nie zubożał, otwórz oczy swoje, a nasycisz się chlebem.
14 “Bad! Bad!” says the buyer, but when he goes away he boasts.
Złe to, złe to, mówi ten, co kupuje, a odszedłszy, ali się chlubi.
15 There is gold and an abundance of costly stones, but lips of knowledge are a precious jewel.
Wargi umiejętne są jako złoto i obfitość pereł, i kosztowne klejnoty.
16 Take a garment of one who has put up security for a stranger, and hold it in pledge when he puts up security for an immoral woman.
Weźmij szatę tego, któryć ręczył za obcego; a od tego, który ręczył za cudzoziemkę, weźmij zastaw jego.
17 Bread gained by deceit tastes sweet, but afterward his mouth will be full of gravel.
Smaczny jest drugiemu chleb kłamstwa; ale potem piaskiem napełnione będą usta jego.
18 Plans are established by advice and only with wise guidance should you wage war.
Myśli radami utwierdzaj, a wojnę prowadź opatrznie.
19 A gossip reveals secrets and so you should not associate with people who talk too much.
Kto objawia tajemnicę, zdradliwie się obchodzi; przetoż z tymy, którzy pochlebiają wargami swemi, nie miej towarzystwa.
20 If a person curses his father or his mother, his lamp will be snuffed out in the middle of darkness.
Kto złorzeczy ojcu swemu albo matce swojej, zgaśnie pochodnia jego w gęstych ciemnościach.
21 An inheritance gained quickly at the beginning will do less good in the end.
Dziedzictwu prędko z początku nabytemu naostatek błogosławić nie będą.
22 Do not say, “I will pay you back for this wrong!” Wait for Yahweh and he will rescue you.
Nie mów: Oddam złem. Oczekuj na Pana, a wybawi cię.
23 Yahweh hates unequal weights and dishonest scales are not good.
Obrzydliwością Panu dwojaki gwicht, a szale fałszywe nie podobają mu się.
24 A person's steps are directed by Yahweh; how then can he understand his way?
Od Pana bywają sprawowane drogi męża; ale człowiek jakoż zrozumie drogę jego?
25 It is a snare for a person to say rashly, “This thing is holy,” and begin to think about what it means only after making his vow.
Pożreć rzecz poświęconą, jest człowiekowi sidłem; a poślubiwszy co, tego zaś szukać, jakoby tego ujść.
26 A wise king winnows the wicked and he turns a threshing wheel over them.
Król mądry rozprasza niezbożnych, i przywodzi na nich pomstę.
27 The spirit of a person is the lamp of Yahweh, searching all his inmost parts.
Dusza ludzka jest pochodnią Pańską, która doświadcza wszystkich skrytości wnętrznych.
28 Covenant faithfulness and trustworthiness preserve the king; his throne is made secure by love.
Miłosierdzie i prawda króla strzegą, a stolica jego miłosierdziem wsparta bywa.
29 The glory of young men is their strength and the splendor of old people is their gray hair.
Ozdoba młodzieńców jest siła ich, a sędziwość poczciwością starców.
30 Blows that make a wound cleanse away evil and beatings make the innermost parts clean.
Złemu są lekarstwem siności ran, i razy przenikające do wnętrzności żywota jego.
