Proverbs 17
1 It is better to have quiet with a dry morsel of bread than a house full of feasting with strife.
Lepszy [jest] kęs suchego [chleba], a przy tym spokój, niż dom pełen bydła ofiarnego z kłótnią.
2 A wise servant will rule over a son who acts shamefully and will share the inheritance as one of the brothers.
Sługa roztropny będzie panował nad synem, który przynosi hańbę, i wraz z [jego] braćmi będzie miał udział w dziedzictwie.
3 The crucible is for silver and the furnace is for gold, but Yahweh refines hearts.
Tygiel dla srebra, piec dla złota, ale serca bada PAN.
4 The evildoer pays attention to wicked lips; a liar gives ear to a destructive tongue.
Zły zważa na wargi fałszywe, a kłamca słucha przewrotnego języka.
5 Whoever mocks the poor insults his Maker and the one who rejoices at misfortune will not go unpunished.
Kto naśmiewa się z ubogiego, uwłacza jego Stwórcy, a kto się cieszy z nieszczęścia, nie uniknie kary.
6 Grandchildren are the crown of the aged and parents bring honor to their children.
Koroną starców są synowie synów, a chlubą synów są ich ojcowie.
7 Eloquent speech is not suitable for a fool; much less are lying lips suitable for royalty.
Poważna mowa nie przystoi głupiemu, tym mniej kłamliwe usta dostojnikowi.
8 A bribe is like a magic stone to the one who gives it; wherever he turns, he succeeds.
Dar jest [jak] drogocenny kamień w oczach tego, kto go posiada; gdziekolwiek [z nim] zmierza, ma powodzenie.
9 Whoever overlooks an offense seeks love, but the one who repeats a matter alienates close friends.
Kto kryje grzech, szuka miłości, a kto wyjawia sprawę, rozdziela przyjaciół.
10 A rebuke goes deeper into a person who has understanding than a hundred blows go into a fool.
Nagana lepiej działa na rozumnego niż sto razów na głupiego.
11 An evil person only seeks rebellion, so a cruel messenger will be sent against him.
Zły szuka jedynie buntu; dlatego zostanie wysłany przeciw niemu okrutny posłaniec.
12 It is better to meet a bear robbed of her cubs than to meet a fool in his foolishness.
[Lepiej] człowiekowi spotkać się z niedźwiedzicą, której zabrano młode, niż z głupim w jego głupocie.
13 When someone returns evil for good, evil will never leave his house.
Kto odpłaca złem za dobro, temu zło z domu nie ustąpi.
14 The beginning of conflict is like one who releases water everywhere, so walk away from the dispute before it has broken out.
Kto zaczyna kłótnię, [jest jak] ten, co puszcza wodę; [dlatego] zaniechaj sporu, zanim wybuchnie.
15 The person who acquits the wicked person and the person who condemns the righteous person— both are an abomination to Yahweh.
Kto usprawiedliwia niegodziwego i kto potępia sprawiedliwego, obaj budzą odrazę w PANU.
16 Why should a fool pay money to learn about wisdom, when he has no ability to learn it?
Na cóż w ręku głupiego pieniądze, by zdobyć mądrość, [skoro] nie ma rozumu?
17 A friend is loving at all times and a brother is born for times of trouble.
Przyjaciel kocha w każdym czasie, a brat rodzi się w nieszczęściu.
18 A man having no sense makes binding promises and becomes responsible for his neighbor's debts.
Nierozumny człowiek daje porękę i ręczy na oczach przyjaciela.
19 Whoever loves conflict loves sin; the one who makes the threshold of his door too high causes bones to be broken.
Kto kocha grzech, kocha spór, a kto podwyższa swoją bramę, szuka zagłady.
20 A person who has a crooked heart finds nothing that is good; the one who has a perverse tongue falls into calamity.
Przewrotny w sercu nie znajduje dobra, a kto ma przewrotny język, wpadnie w zło.
21 Whoever is the parent of a fool brings grief to himself; and the father of a fool has no joy.
Kto spłodzi głupca, [zrobi to] na swój smutek, a ojciec głupiego nie doznaje radości.
22 A cheerful heart is good medicine, but a broken spirit dries up the bones.
Wesołe serce działa dobrze [jak] lekarstwo, a przygnębiony duch wysusza kości.
23 A wicked man accepts a secret bribe to pervert the ways of justice.
Niegodziwy bierze dar z zanadrza, aby wypaczać ścieżki sądu.
24 The one who has understanding sets his face toward wisdom, but the eyes of a fool are set on the ends of the earth.
Mądrość [jest] przed obliczem rozumnego, a oczy głupca są aż na krańcu ziemi.
25 A foolish son is a grief to his father and bitterness to the woman who bore him.
Głupi syn jest zmartwieniem dla ojca i goryczą dla rodzicielki.
26 Also, it is never good to punish the righteous person; neither is it good to flog noble men who have integrity.
Zaprawdę to niedobrze wymierzyć karę sprawiedliwemu ani bić władców za prawość.
27 One who has knowledge uses few words and one with understanding is even-tempered.
Kto ma wiedzę, powściąga swoje słowa, człowiek roztropny [jest] zacnego ducha.
28 Even a fool is thought to be wise if he keeps silent; when he keeps his mouth shut, he is considered to be intelligent.
Nawet głupi, gdy milczy, uchodzi za mądrego, [a] kto zamyka swoje wargi – za rozumnego.
