Matthew 5
1 When Jesus saw the crowds, he went up on the mountain. When he had sat down, his disciples came to him.
Ug sa pagkakita niya sa mga panon sa katawhan, siya mitungas sa bukid, ug sa nakalingkod siya ang iyang mga tinun-an miduol kaniya.
2 He opened his mouth and taught them, saying,
Ug kanila mibungat siya sa iyang baba sa pagtudlo nga nag-ingon:
3 “Blessed are the poor in spirit, for theirs is the kingdom of heaven.
"Bulahan ang mga kabus sa espiritu, kay ila ang gingharian sa langit.
4 Blessed are those who mourn, for they will be comforted.
"Bulahan ang mga nagamasulob-on, kay sila pagalipayon.
5 Blessed are the meek, for they will inherit the earth.
"Bulahan ang mga maaghop, kay sila magapanunod sa yuta.
6 Blessed are those who hunger and thirst for righteousness, for they will be filled.
"Bulahan ang mga gigutom ug gi-uhaw sa pagkamatarung, kay sila pagabusgon.
7 Blessed are the merciful, for they will obtain mercy.
"Bulahan ang mga maloluy-on, kay magadawat silag kaluoy.
8 Blessed are the pure in heart, for they will see God.
"Bulahan ang mga maputli ug kasingkasing kay makakita sila sa Dios.
9 Blessed are the peacemakers, for they will be called sons of God.
"Bulahan ang mga magbubuhat ug kadaitan, kay sila pagatawgon nga mga anak sa Dios.
10 Blessed are those who have been persecuted for righteousness' sake, for theirs is the kingdom of heaven.
"Bulahan ang mga ginalutos tungod sa pagkamatarung, kay ila ang gingharian sa langit.
11 Blessed are you when people insult you and persecute you, and say all kinds of evil things against you falsely for my sake.
"Bulahan kamo sa diha nga panamastamasan kamo sa mga tawo, ug pagalutoson kamo, ug pagabutangbutangan kamo sa tanang matang sa kadautan batok kaninyo tungod kanako.
12 Rejoice and be very glad, for great is your reward in heaven. For in this way people persecuted the prophets who lived before you.
Kinahanglan managmaya ug managkalipay kamo, kay daku ang inyong balus didto sa langit, kay sa ingon man niini gilutos sa mga tawo ang mga profeta nga nanghiuna kaninyo.
13 You are the salt of the earth. But if the salt has lost its taste, how can it be made salty again? It is never again good for anything except to be thrown out and trampled under people's feet.
"Kamo mao ang asin alang sa yuta; apan kon ang asin kawad-an sa iyang lami, unsaon pa man sa pagpabalik niini sa iyang kaparat? Kini dili na gayud magpulos sa bisan unsa, kondili angay na lang kining isalibay sa gawas aron tunobtunoban sa mga tawo.
14 You are the light of the world. A city set on a hill cannot be hidden.
"Kamo mao ang kahayag alang sa kalibutan. Ang siyudad nga mahimutang sa ibabaw sa bungtod dili gayud mahisalipdan.
15 Neither do people light a lamp and put it under a basket, but rather on the lampstand, and it shines for everyone in the house.
Ang mga tawo dili usab magdagkot ug suga aron ibutang kini sa ilalum sa gantangan, kondili sa ibabaw sa tongtonganan; ug kini magaiwag kanilang tanan nga anaa sa sulod sa balay.
16 Let your light shine before people in such a way that they see your good deeds and praise your Father who is in heaven.
Pasigaa ninyo ang inyong kahayag sa atubangan sa mga tawo aron makita nila ang inyong mga maayong buhat ug dayegon nila ang inyong Amahan nga anaa sa langit.
17 Do not think that I have come to destroy the law or the prophets. I have come not to destroy them, but to fulfill them.
"Ayaw kamo paghunahuna nga mianhi ako aron sa pagbungkag sa kasugoan o sa mga profeta; ako mianhi dili sa pagbungkag kondili sa pagtuman niini.
18 For truly I say to you that until heaven and earth pass away, not one jot or one tittle shall in any way pass away from the law, until all things have been accomplished.
Kay sa pagkatinuod, sultihan ko kamo, nga samtang magalungtad pa ang langit ug ang yuta, walay pagasayloan sa kasugoan bisan usa na lang ka kudlit o usa ka tulpok niini hangtud ang tanan matuman.
19 Therefore whoever breaks the least one of these commandments and teaches others to do so will be called least in the kingdom of heaven. But whoever keeps them and teaches them will be called great in the kingdom of heaven.
Tungod niini, bisan kinsa nga magapahuyang sa usa sa mga labing diyutay niining mga sugo ug magapanudlo sa mga tawo sa pagbuhat sa ingon, kini siya pagaisipon nga iwit didto sa gingharian sa langit; apan bisan kinsa nga magatuman ug magapanudlo niini, kini siya pagaisipon nga daku didto sa gingharian sa langit.
20 For I say to you that unless your righteousness exceeds the righteousness of the scribes and Pharisees, you will in no way enter the kingdom of heaven.
Kay sultihan ko kamo, nga kon ang inyong pagkamatarung dili gani molabaw sa ila sa mga escriba ug sa mga Fariseo, dili gayud kamo makasulod sa gingharian sa langit.
21 You have heard that it was said to them in ancient times, 'Do not kill,' and, 'Whoever kills will be in danger of the judgment.'
"Kamo nakadungog na niini nga gikasulti ngadto sa mga tawo sa karaan, nga nagaingon, `Ayaw pagbuno; ug bisan kinsa nga makabuno mahiagum sa hukom.'
22 But I say to you that everyone who is angry with his brother will be in danger of the judgment; and whoever says to his brother, 'You worthless person!' will be in danger of the council; and whoever says, 'You fool!' will be in danger of the fire of hell. (Geenna g1067)
Apan sultihan ko kamo, nga bisan kinsa nga masuko batok sa iyang igsoon, mahiagum na sa hukmanan; ug bisan kinsa nga moingon, `Kuwanggol ka!' mahiagum sa Sanhedrin; ug bisan kinsa nga moingon, `Boang ka!' mahiagum sa infierno nga kalayo. (Geenna g1067)
23 Therefore if you are offering your gift at the altar and there remember that your brother has anything against you,
Busa, kon ikaw magadala sa imong halad ngadto sa halaran, ug diha mahinumdom ka nga ang imo diayng igsoon may gikasuk-an man batok kanimo,
24 leave your gift there in front of the altar, and go on your way. First be reconciled with your brother, and then come and offer your gift.
nan, biyai ang imong halad diha sa atubangan sa halaran, ug umadto ka ug pakig-uli una sa imong igsoon, ug unya bumalik ka ug ihalad mo ang imong halad.
25 Agree with your accuser quickly while you are with him on the way to court, or your accuser may hand you over to the judge, and the judge may hand you over to the officer, and you may be thrown into prison.
Pakighigala dayon sa imong magsusumbong samtang nagakuyog pa kamo sa dalan padulong sa hukmanan, kay tingali unya hinoon itugyan ikaw sa imong magsusumbong ngadto sa maghuhukom, ug ang maghuhukom magatugyan kanimo ngadto sa bantay, ug ibanlud ikaw sa bilanggoan.
26 Truly I say to you, you will never come out from there until you have paid the last bit of money you owe.
Sa pagkatinuod, magaingon ako kanimo, nga dili ka na gayud unya makagowa gikan didto hangtud kabayran mo na ang katapusang sintabo.
27 You have heard that it was said, 'Do not commit adultery.'
"Nakadungog kamo sa giingon, `Ayaw pagpanapaw.'
28 But I say to you that everyone who looks on a woman to lust after her has already committed adultery with her in his heart.
Apan sultihan ko kamo, nga bisan kadtong magatan-awg babaye uban sa pagkaibog kaniya, nakapanapaw na kaniya diha sa sulod sa iyang kaugalingong kasingkasing.
29 If your right eye causes you to stumble, pluck it out and throw it away from you. For it is better for you that one of your body parts should perish than that your whole body should be thrown into hell. (Geenna g1067)
Busa, kon ang imong too nga mata mao ang makaingon kanimo sa imong pagpakasala, lugita ug isalibay kini; kay maayo pa alang kanimo nga mawad-an kag usa ka bahin sa imong lawas kay sa ibanlud ang tibuok mong lawas ngadto sa infierno. (Geenna g1067)
30 If your right hand causes you to stumble, cut it off and throw it away from you. For it is better for you that one of your body parts should perish than that your whole body should go into hell. (Geenna g1067)
Ug kon ang imong too nga kamot mao ang makaingon kanimo sa imong pagpakasala, putla ug isalibay kini; kay maayo pa alang kanimo nga mawad-an kag usa ka bahin sa imong lawas kay sa iadto ang tibuok mong lawas ngadto sa infierno. (Geenna g1067)
31 It was also said, 'Whoever sends his wife away, let him give her a certificate of divorce.'
"Giingon usab, `Bisan kinsa nga mobulag sa iyang asawa, kinahanglan iyang hatagan siyag usa ka sulat-pamatuod sa pakigbulag.'
32 But I say to you that everyone who divorces his wife, except for the cause of sexual immorality, makes her an adulteress. Whoever marries her after she has been divorced commits adultery.
Apan magaingon ako kaninyo nga bisan kinsa nga mobulag sa iyang asawa, gawas kon ang hinungdan mao ang pakighilawas, nagahimo kaniya nga mananapaw; ug ang mangasawa sa usa ka babayeng binulagan, nakapanapaw.
33 Again, you have heard that it was said to those in ancient times, 'Do not swear a false oath, but carry out your oaths to the Lord.'
"Usab nakadungog na kamo niini nga gikasulti ngadto sa mga tawo sa karaan, nga nagaingon, `Ayaw pagbinakak sa imong pagpanumpa, kondili kinahanglan tumanon mo ang imong gipanumpaan ngadto sa Ginoo.
34 But I say to you, swear not at all, neither by heaven, for it is the throne of God;
Apan magaingon ako kaninyo, Ayaw gayud kamo pagpanumpa, bisan pa kon tungod sa langit, kay kini mao ang trono sa Dios;
35 nor by the earth, for it is the footstool for his feet; nor by Jerusalem, for it is the city of the great King.
bisan pa kon tungod sa yuta, kay kini mao ang tongtonganan sa iyang mga tiil; bisan pa kon tungod sa Jerusalem, kay kini mao ang siyudad sa dakung Hari.
36 Neither swear by your head, for you cannot make one hair white or black.
Ug ayaw pagpanumpa tungod sa imong ulo, kay ikaw dili arang makapaputi ni makapaitom sa bisan usa na lang ka lugas nga buhok niini.
37 But let your speech be 'Yes, yes,' or 'No, no.' Anything that is more than this is from the evil one.
Apan ang inyong sulti himoa lamang nga `Oo' o `Dili'; kay bisan unsa nga kapin na niini nagagikan sa dautan.
38 You have heard that it was said, 'An eye for an eye, and a tooth for a tooth.'
"Kamo nakadungog na nga giingon, `Mata tungod sa mata ug ngipon tungod sa ngipon."
39 But I say to you, do not resist one who is evil. Instead, whoever strikes you on your right cheek, turn to him the other also.
Apan magaingon ako kaninyo. Ayaw ninyo pagsukli ang tawong dautan. Hinonoa, kon may mosagpa kanimo sa too mong aping, itahan mo kaniya ang pikas usab;
40 If anyone wishes to go to court with you and takes away your coat, let that person also have your cloak.
ug kon may makigburoka kanimo ug moilog sa imong kamisola, ihatag pa usab kaniya ang imong kupo;
41 Whoever compels you to go one mile, go with him two.
ug kon may mopugos kanimo sa pagpauban aniyag usa ka milya, ubani siyag duha ka milya.
42 Give to anyone who asks you, and do not turn away from anyone who wishes to borrow from you.
Hatagi ang magpakilimos animo, ug ayaw balibari ang buot mohulam kanimo.
43 You have heard that it was said, 'You must love your neighbor and hate your enemy.'
"Kamo nakaduingog na nga giingon, `Higugmaa ang imong silingan
44 But I say to you, love your enemies and pray for those who persecute you,
Apan magaingon ako kaninyo, Higugmaa ninyo ang inyong mga kaaway ug pag-ampo kamo alang sa mga magalutos kaninyo,
45 so that you may be sons of your Father who is in heaven. For he makes his sun to rise on the evil and the good, and sends rain on the just and the unjust.
aron mahimo kamong mga anak sa inyong Amahan nga anaa sa langit; kay siya nagapasubang sa iyang Adlaw sa ibabaw sa mga dautan ug sa ibabaw sa mga maayo, ug nagpadalag ulan ngadto sa mga matarung ug sa mga dili matarung.
46 For if you love those who love you, what reward do you get? Do not even the tax collectors do the same thing?
Kay kon mao ray inyong higugmaon ang mga nahigugma kaninyo, unsa may balus nga madawat ninyo? Dili ba ang mga maniningil sa buhis nagabuhat man sa ingon?
47 If you greet only your brothers, what do you do more than others? Do not even the Gentiles do the same thing?
Ug kon mao ray inyong yukboan ang inyong mga kaigsoonan, unsa may inyiong nahimo nga labaw pa kay sa uban? Dili ba ang mga Gentil nagabuhat man sa ingon?
48 Therefore you must be perfect, as your heavenly Father is perfect.
Busa, kamo kinahanglan magmahingpit ingon nga hingpit ang inyong Amahan nga langitnon.
