Luke 12
1 In the meantime, when many thousands of the people were gathered together, so much that they trampled on each other, he began to say to his disciples first of all, “Beware of the yeast of the Pharisees, which is hypocrisy.
Екхвар стидэняпэ бут пхангля манушэн, кади бут, со ачиле тэ тасавэ екх екхэ. Исусо ачиля тэ дэдумэ англэдэр Пэхкэрэ сиклярнэнди: — Рицарэнпэ дурэдэр фарисеенгэрэ закваскатар, соб тэ на авэн тумэ домуенгэрэ мануша, сар вонэ.
2 But there is nothing concealed that will not be revealed, and nothing hidden that will not be known.
Нэнай нисо гаравдо, со б тэ на оттерэлпэ, и нэнай чёрахано, со б тэ на авэл уджянгло.
3 So whatever you have said in the darkness will be heard in the light, and what you have spoken in the ear in the inner rooms will be proclaimed upon the housetops.
Кода, со тумэ пхэндэ рятяґа, шунэна дивэсэ, и со тумэ чёраханэ пхэндэ дэ цэр, пхэнэна зоралэ ґласоґа пэ ушарди.
4 I say to you my friends, do not be afraid of those who kill the body, and after that they have no more that they can do.
Пхэнав жэ тумэнди, Мурэ амалэнди: на даран кодэлэндар, савэ умарэн трупо, а будэр нисо на терэна.
5 But I will warn you about whom to fear. Fear the one who, after he has killed, has authority to throw you into hell. Yes, I say to you, fear him. (Geenna g1067)
Нэ сикавава тумэнди, кастар трэбуни тэ дара: даран Кодэлэстар, Кастэ исин зор на кици тэ мулярэ, нэ тэ чувэ дэ геенна. Кади, пхэнав тумэнди, Кодэлэстар даран. (Geenna g1067)
6 Are not five sparrows sold for two small coins? Yet not one of them is forgotten in the sight of God.
Пала дуй харумэ мардэ тинэн панч чириклен. Нэ ника лэндар Дэвэл на бистарда.
7 But even the hairs of your head are all numbered. Do not fear. You are more valuable than many sparrows.
А тумэндэ Вов джянэл, и скици бала исин пэ тумаро шэро. На даран! Тумэ пэ бутэ кучэдэр цыкнэн чириклен!
8 I say to you, everyone who confesses me before men, the Son of Man will also confess before the angels of God,
Пхэнав жэ тумэнди: кодэлэ, ко прыджянэла Ман англа манушэн, прыджянэла и Чяво Манушыкано англа Дэвлэхкэрэн ангелонэн.
9 but he who denies me before men will be denied before the angels of God.
А ко отпхэнэлапэ Мандар англа манушэн, кодэлэстар и Чяво Манушыкано отпхэнэлапэ англа Дэвлэхкэрэн ангелонэн.
10 Everyone who speaks a word against the Son of Man, it will be forgiven him, but to him who blasphemes against the Holy Spirit, it will not be forgiven.
Манушэсти, саво пхэнэла налачё лав пэ Чявэ Манушыканэ, эртисарэлапэ бэзимо, а кодэлэсти, ко кошэла Свэнто Фано, бэзимо на эртисарэлапэ.
11 When they bring you before the synagogues, the rulers, and the authorities, do not worry about how you will speak in your defense, or what you will say,
Кала ж лиджяна тумэн дэ синагоги, пхурэдэрэндэ и раендэ, на пэрэджювэн пала кода, сар и со тэ пхэнэ лэнди дэ отпхэнима.
12 for the Holy Spirit will teach you in that hour what you should say.”
Дэ кодыя вряма Свэнто Фано сиклярэла тумэн, со трэбуни тэ пхэнэ.
13 Then someone from the crowd said to him, “Teacher, tell my brother to divide the inheritance with me.”
Екх мануш, саво ачиля машкар лэн, пхэнда Исусости: — Сиклимари! Пхэн мурэ пхралэсти, соб тэ дэл манди кодэлэ хулаимастар, саво ачиляпэ амарэ дадэстар!
14 Jesus said to him, “Man, who made me a judge or a mediator over you?”
Нэ Исусо пхэнда лэсти: — Ко тховда Ман тэ сундисарэ тумэн и тэ розлэ тумаро рындо?
15 He said to them, “Watch that you keep yourselves from all greedy desires, because a person's life does not consist of the abundance of his possessions.”
Тунчи пхэнда лэнди: — Дыкхэн, соб тэ на авэн тумэ ханджьвалэ. Саво б тэ на авэл мануш барвало, лэхкэрэ джювимастэ када бэрша на додэла.
16 Then Jesus told them a parable, saying, “The field of a rich man yielded abundantly,
Тунчи Вов розпхэнда лэнди кацави дума: — Екхэ барвалэ манушэстэ выбариля бут ворзо пэ маля.
17 and he reasoned with himself, saying, 'What will I do, because I do not have a place to store my crops?'
Тай дэдумэлас еджино пэсти: «Со манди тэ терэ? Нэнай мандэ, тев тэ стидэ див».
18 He said, 'This is what I will do. I will pull down my barns and build bigger ones, and there I will store all of my grain and other goods.
Тай пхэнда: «Пхагава мурэ граждуря и терава инте барэдэр. Стидава дэ лэн див и всаворо муро барвалимо.
19 I will say to my soul, “Soul, you have many goods stored up for many years. Rest easy, eat, drink, be merry.”'
Тай пхэнава пэхкэрэ водести: "Води муро! Бут исин тутэ барвалимо, саво ту стидэнян, хутилэла тути пэ бут бэрша. Отцинюв, ха, пи и ав лошало!"»
20 But God said to him, 'Foolish man, tonight your soul is required of you, and the things you have prepared, whose will they be?'
Нэ Дэвэл пхэнда кадэлэ манушэсти: «Бигодякоро! Кадэла рятяґа тиро води залэна тутар. Тунчи касти доросэлапэ кода, со ту стидэнян?»
21 That is what someone is like who stores up treasure for himself and is not rich toward God.”
Кади авэла кодэлэґа, ко стидэл барвалимо важ пэ, а англа Дэвлэ ачелпэ чёро.
22 Jesus said to his disciples, “Therefore I say to you, do not worry about your life, what you will eat—or about your body, what you will wear.
И пхэнда Пэхкэрэ сиклярнэнди: — Пхэнав тумэнди, на пэрэджювэн пала джювима, ни пала кода, со тумэнди тэ ха, ни пала трупо, дэ со тумэнди тэ урявэпэ.
23 For life is more than food, and the body is more than clothes.
Джювимо будэр хамастар, и трупо будэр їдатар.
24 Consider the ravens, that they do not sow or reap. They have no storeroom or barn, but God feeds them. How much more valuable you are than the birds!
Подыкхэнтэ пэ воронэн: вонэ на чувэн ворзо дэ пхув, на стидэн мандро малендар. Лэндэ нэнай ни цэра, ни граждо, нэ Дэвэл парварэл лэн. Тумэ ж пэ бутэ кучэдэр чириклендар!
25 Which of you by being anxious can add a cubit to his lifespan?
Ко тумэндар, кала пэрэджювэл, додэла джювимастэ пэ екх чясо вряма?
26 If then you are not able to do such a very little thing, why do you worry about the rest?
И кала тумэ кадэва цыкно рындо на стерэна, сости пала аврэ пэрэджювэн?
27 Consider the lilies—how they grow. They do not labor, neither do they spin. Yet I say to you, even Solomon in all his glory was not clothed like one of these.
Подыкхэн пэ маленгэрэн лулуден, сар вонэ барён. Вонэ на терэн бути и на сювэн пэсти їда. Нэ пхэнав тумэнди, со и тхагари Соломоно дэ пэхкири слава на урявэласпэ кади, сар кадэла лулудя.
28 If God so clothes the grass in the field, which exists today, and tomorrow is thrown into the oven, how much more will he clothe you, O you of little faith!
Кала чяр малякири, сави авдивэ барёл, а атася чувэна ла дэ бов, Дэвэл кади урявэл, пэ скици будэр Вов тумэн урявэла, мануша набарэ патявимаґа?
29 Do not look for what you will eat and what you will drink, and do not be anxious.
И тумэ на родэн, со тэ ха чи со тэ пэ, и на пэрэджювэн пала кода.
30 For all the nations of the world look for these things, and your Father knows that you need them.
Вса откада родэн народуря кадэла люмлякэрэ, нэ тумаро Дад джянэл, со тумэнди када трэбуни.
31 But seek his kingdom, and these things will be added to you.
Нэ родэн Лэхкоро Тхагаримо, и вса откада тумэнди дэлапэ прэдэбэ.
32 Do not fear, little flock, because your Father is very pleased to give you the kingdom.
На даран, цыкнэ бакрора! Тумаро Дад закамля тэ дэ тумэнди Тхагаримо.
33 Sell your possessions and give to the poor. Make for yourselves purses which will not wear out—treasure in the heavens that does not run out, where no thief comes near, and no moth destroys.
Битинэн тумаро хулаимо и дэн чёрорэнди! Лачярэн тышыла, савэ никала на чинэнапэ! Стидэн барвалимо, саво никала на хасявэла, пэ упралима, курик чёр на пашола и тев цэрмо на схала.
34 For where your treasure is, there your heart will be also.
Тев тумаро барвалимо, котэ и тумаро їло авэла.
35 Let your long clothing be tucked in at your belt, and let your lamps be kept burning,
Мэк всавири вряма тумарэ кущика тэ авэн зацырдэнэ, и мэк всавири вряма пхабон тумарэ лампы.
36 and be like people looking for their master when he returns from the marriage feast, so that when he comes and knocks, they may immediately open the door for him.
Авэн, сар бутярнэ, савэ дожутярэн пэхкэрэ хулае бьявэстар. Вонэ екхатар лэсти оттерэна вудара, кала шунэна, со вов марэл дэ лэн.
37 Blessed are those servants whom the master will find watching when he comes. Truly I say to you, he will tuck in his long clothing at his belt, and have them sit down at the table, and he will come and serve them.
Бахталэ кодэла бутярнэ, савэ на совэна, кала авэла лэнгоро хулай. Чячимаґа пхэнав тумэнди: вов еджино зацырдэла кущик, акхарэла лэн пала скаминд и терэла важ лэн бути.
38 If the master comes in the second watch of the night, or if even in the third watch, and finds them ready, blessed are those servants.
Бахталэ кодэла, савэ дожутярэн хулае и дэ епашрят, и дэнзор.
39 But understand this, that if the master of the house had known the hour the thief was coming he would not have let his house be broken into.
Полэн, тэ джянэл хулай, кала авэла чёр, вов бы на домукэлас лэсти тэ заґуле дэ цэр.
40 Be ready also, because you do not know the hour when the Son of Man comes.”
А тумэ дожутярэн и авэн гата, колэсти со Чяво Манушыкано авэла тунчи, кала тумэ на думисарэн.
41 Peter said, “Lord, are you telling this parable only to us, or also to everyone?”
Тунчи Пётро пхэнда Лэсти: — Рае! Ту кици амэнди пхэнэх кадэла лава чи важ всавэрэн?
42 The Lord said, “Who then is the faithful and wise manager whom his lord will set over his other servants to give them their portion of food at the right time?
Рай пхэнда: — Со терэла пативало и годявэр бутярно, савэ хулай ачявда тэ дыкхэ пала цэрэ и аврэн бутярнэн, соб тэ роздэл лэнди хамо дэ пэхкири вряма?
43 Blessed is that servant whom his lord finds doing that when he comes.
Кала рисявэла хулай и дыкхэла, со бутярно терэл пэхкири бути, тунчи кадэва бутярно авэла бахтало.
44 Truly I say to you that he will set him over all his property.
Чячимаґа пхэнав тумэнди, со хулай терэла кадэлэ бутярнэ пхурэдэрэґа пав всавэрэ пэхкэрэ хулаима.
45 But if that servant says in his heart, 'My lord delays his return,' and begins to beat the male and female servants, and to eat and drink, and to become drunk,
Нэ кала кодэва бутярно пхэнэла еджино пэсти: «Муро хулай на сиго авэла», — и ачела тэ марэ аврэн бутярнэн и бутярнен, обхалапэ тай матёла,
46 the lord of that servant will come in a day when he does not expect, and in an hour that he does not know, and will cut him in pieces and appoint a place for him with the unfaithful.
тунчи авэла хулай дэ дивэ, кала бутярно лэ на дожутярэл, и дэ вряма, пала савя бутярно на джянэл. И мулярэла лэ, и авэла лэсти бида їтханэ бидэвлэхкэрэ манушэнца.
47 That servant, having known his lord's will, and not having prepared or done according to his will, will be beaten with many blows.
Бутярно, саво джянгля, со камэл лэстар хулай, нэ на сля гата, и на стерда кади, авэла фартэ мардо.
48 But the one who did not know and did what deserved a beating, he will be beaten with a few blows. But everyone who has been given much, from them much will be required, and the one who has been entrusted with much, even more will be asked.
А бутярно, саво на джянгля и стерда кода, пала со марэна, авэла мардо набут. Касти Дэвэл дэня бут, кодэлэстар бут и лэлапэ. И касти бут допатиня, кодэлэстар будэр пхучелапэ.
49 I came to cast fire upon the earth, and how I wish that it were already kindled.
Мэ авилём, соб тэ запхабарэ яг пэ пхуя, и сар Мэ камав, соб вой сигэдэр тэ розпхаболпэ!
50 But I have a baptism to be baptized with, and how I am distressed until it is completed!
Манди трэбуни тэ болдэпэ, и стасавэл грыжа Муро їло, кала кода вса дожутярав!
51 Do you think that I came to bring peace on the earth? No, I tell you, but rather division.
Тумэ гинисарэн, Мэ авилём, соб тэ анэ пэ пхув пачя? Нат, пхэнав тумэнди: Мэ авилём тэ анэ врыжымо.
52 For from now on there will be five in one house divided—three people against two, and two people against three.
Акана їри панче манушэндар розджялапэ машкар пэстэ, трин ваздэнапэ пэ дон и дуй ваздэнапэ пэ тринэн.
53 They will be divided, father against son, and son against father; mother against daughter, and daughter against mother; mother-in-law against her daughter-in-law, and daughter-in-law against mother-in-law.”
Дад ваздэлапэ пэ чявэ, и чяво ваздэлапэ пэ дадэ. Дэй ваздэлапэ пэ чя, и чей ваздэлапэ пэ да. Сасуни ваздэлапэ пэ боря, а бори ваздэлапэ пэ сасуня.
54 Jesus was saying to the crowds also, “When you see a cloud rising in the west, immediately you say, 'A shower is coming,' and so it happens.
Тунчи Исусо пхэнда манушэнди: — Кала тумэ дыкхэн, сар пэ западо ваздэлпэ хмара, тумэ пхэнэн: «Дэла брышынд». И кади исин, брышынд дэл.
55 When a south wind is blowing, you say, 'There will be a scorching heat,' and it happens.
И кала пхурдэл барвал южнона ригатар, тумэ пхэнэн: «Кхам пэкэла», — и кади выджял.
56 Hypocrites, you know how to interpret the appearance of the earth and the heavens, but how is it that you do not know how to interpret the present time?
Домуенгэрэ! Тумэ дыкхэн пэ упралима и пэ пхуя и джянэн, со авэла аври, ай сави вряма авиля акана, тумэ на полэн?
57 Why do you not judge what is right for yourselves?
И сости тумэ еджинэ на розлэнпэ, со исин чячимо?
58 For when you go with your adversary before the magistrate, on the way make an effort to settle the matter with him so that he does not drag you to the judge, and so that the judge does not deliver you to the officer, and the officer does not throw you into prison.
Кала ту джях пэхкэрэ врыжымашэґа дэ сындо, стер вса, соб тэ допхэнэпэ лэґа инте пав дром. А кала на допхэнэґапэ, вов цырдэла тут сындимарестэ, а сындимари отдэла тут халавдэсти, и халавдо чувэла тут дэ барунэ.
59 I say to you, you will never come out from there until you have paid the very last bit of money.”
Пхэнав тути: на выджяґа котарь ды колэ, сар на отдэґа ды екхэ мардэ.
