Leviticus 25
1 Yahweh spoke to Moses on Mount Sinai, saying,
Potem PAN powiedział do Mojżesza na górze Synaj:
2 “Speak to the people of Israel and say to them, 'When you come into the land that I give you, then the land must be made to keep a Sabbath for Yahweh.
Przemów do synów Izraela i powiedz im: Gdy wejdziecie do ziemi, którą wam daję, wtedy ziemia będzie obchodzić szabat dla PANA.
3 You must plant your field for six years, and for six years you must prune your vineyard and gather the produce.
Przez sześć lat będziesz obsiewał swoje pole i przez sześć lat będziesz obcinał swoją winnicę, i zbierał z niej plony;
4 But in the seventh year, a Sabbath of solemn rest for the land must be observed, a Sabbath for Yahweh. You must not plant your field or prune your vineyard.
Lecz w siódmym roku ziemia będzie mieć szabat odpoczynku, szabat dla PANA. Nie będziesz obsiewał swego pola ani obcinał swojej winnicy.
5 You must not conduct an organized harvest of whatever grows by itself, and you must not conduct an organized harvest of whatever grapes grow on your unpruned vines. This will be a year of solemn rest for the land.
Nie będziesz żął tego, co samo wyrośnie po twoich żniwach, ani nie będziesz zbierał winogron twojej zaniechanej winnicy. To będzie rok odpoczynku dla ziemi.
6 Whatever the unworked land grows during the Sabbath year will be food for you. You, your male and female servants, your hired servants and the foreigners who live with you may gather food,
I szabat ziemi będzie dla was pokarmem: dla ciebie, dla twego sługi, dla twojej służącej, dla twego najemnika i dla przybysza, który mieszka u ciebie.
7 and your livestock and also wild animals may eat whatever the land produces.
Także dla twego bydła i zwierząt, które są w twojej ziemi; cały jej plon będzie służyć za pokarm.
8 You must count off seven Sabbaths of years, that is, seven times seven years, so that there will be seven Sabbaths of years, totaling forty-nine years.
Policzysz też sobie siedem lat szabatowych, [to jest] siedem razy po siedem lat; okres siedmiu szabatowych lat będzie wynosił czterdzieści dziewięć lat.
9 Then you must blow a loud trumpet everywhere on the tenth day of the seventh month. On the Day of Atonement you must blow a trumpet throughout all your land.
Wtedy [w] dziesiątym [dniu] siódmego miesiąca każesz zatrąbić w trąbę o donośnym dźwięku; w Dniu Przebłagania zatrąbicie po całej waszej ziemi.
10 You must set apart the fiftieth year to Yahweh and proclaim liberty throughout the land to all its inhabitants. It will be a Jubilee for you, in which property and slaves must be returned to their families.
Poświęcicie pięćdziesiąty rok i ogłosicie wolność w ziemi wszystkim jej mieszkańcom. Będzie to dla was rok jubileuszowy. Każdy z was wróci do swojej posiadłości i do swojej rodziny.
11 The fiftieth year will be a Jubilee for you. You must not plant or conduct an organized harvest. Eat whatever grows by itself, and gather the grapes that grow on the unpruned vines.
Rok pięćdziesiąty będzie dla was rokiem jubileuszowym. Nie będziecie siać ani żąć tego, co samo wyrosło, ani zbierać winogron z winnic zaniechanych.
12 For it is a Jubilee, which will be holy for you. You must eat the produce that grows by itself out of the fields.
Jest to bowiem rok jubileuszowy, będzie dla was święty. Będziecie jeść to, co na polu urośnie.
13 You must return everyone to his own property in this year of Jubilee.
W tym roku jubileuszowym każdy z was wróci do swojej posiadłości.
14 If you sell any land to your neighbor or buy any land from your neighbor, you must not cheat or wrong each other.
Jeśli sprzedasz coś swemu bliźniemu albo kupisz coś od niego, niech jeden nie oszukuje drugiego.
15 If you buy land from your neighbor, consider the number of years and crops that can be harvested until the next Jubilee. Your neighbor selling the land must consider that also.
Według liczby lat po roku jubileuszowym kupisz od swego bliźniego i według liczby lat plonów on sprzeda tobie.
16 A larger number of years until the next Jubilee will increase the value of land, and a smaller number of years until the next Jubilee will decrease the value, because the number of harvests the land will produce for the new owner is related to the number of years before the next Jubilee.
Im więcej będzie lat, tym wyższa będzie cena, a im mniej będzie lat, tym niższa będzie cena, ponieważ on sprzedaje ci ilość rocznych plonów.
17 You must not cheat or wrong one another; instead, you must honor your God, for I am Yahweh your God.
Nie będziecie oszukiwać jeden drugiego, lecz będziesz się bał swego Boga, gdyż ja jestem PAN, wasz Bóg.
18 Therefore you must obey my decrees, keep my laws, and carry them out. Then you will live in the land in safety.
Wykonujcie moje ustawy i przestrzegajcie moich praw, i wypełniajcie je, a będziecie mieszkać w tej ziemi bezpiecznie.
19 The land will yield its produce, and you will eat your fill and live there in safety.
Ziemia wyda swój plon i będziecie jedli do syta, i będziecie bezpiecznie w niej mieszkać.
20 You might say, “What will we eat during the seventh year? Look, we cannot plant or gather our produce.”
A jeśli powiecie: Cóż będziemy jeść w siódmym roku, jeśli nie będziemy siać ani zbierać naszych plonów?
21 I will command my blessing to come upon you in the sixth year, and it will produce harvest enough for three years.
Wtedy rozkażę, żeby moje błogosławieństwo [przyszło] na was w szóstym roku i wyda plon na trzy lata.
22 You will plant in the eighth year and continue to eat from the previous years' produce and the stored food. Until the harvest of the ninth year comes in, you will be able to eat from the provisions stored in the previous years.
I będziecie siać w ósmym roku, ale będziecie jeść ze starego plonu aż do dziewiątego roku; dopóki nie nadejdą jego plony, będziecie jeść stare.
23 The land must not be sold to a new permanent owner, because the land is mine. You are all foreigners and temporary residents on my land.
Ziemia nie będzie sprzedawana na zawsze, gdyż ziemia należy do mnie, a wy jesteście u mnie gośćmi i przybyszami.
24 You must observe the right of redemption for all the land that you acquire; you must allow the land to be bought back by the family from whom you bought it.
A w całej ziemi waszej posiadłości ustanowicie dla ziemi prawo wykupu.
25 If your fellow Israelite became poor and for that reason sold some of his property, then his nearest relative may come and buy back the property that he sold to you.
Jeśli twój brat zubożeje, a sprzeda [coś] ze swojej własności i przyjdzie najbliższy krewny, mający prawo wykupu, to niech wykupi, co jego brat sprzedał.
26 If a man has no relative to redeem his property, but if he has prospered and has the ability to redeem it,
A jeśli ktoś nie ma nikogo, kto może to wykupić, lecz sam będzie mógł i znajdzie środki na wykup;
27 then he may calculate the years since the land was sold and repay the balance to the man to whom he sold it. Then he may return to his own property.
To odliczy lat od swojej sprzedaży, zwróci resztę temu, komu sprzedał, i wróci do swojej posiadłości.
28 But if he is not able to get the land back for himself, then the land he has sold will remain in the ownership of the one who bought it until the year of Jubilee. At the year of Jubilee, the land will be returned to the man who sold it, and the original owner will return to his property.
Lecz jeśli nie ma środków, aby zwrócić, to pozostanie to, co sprzedał, w ręku tego, który to kupił aż do roku jubileuszowego. W roku jubileuszowym zwolni mu to, a ten wróci do swojej posiadłości.
29 If a man sells a house in a walled city, then he may buy it back within a whole year after it was sold. For a full year he will have the right of redemption.
Jeśli ktoś sprzeda dom mieszkalny w mieście otoczonym murami, będzie miał prawo wykupu do końca roku sprzedaży; będzie miał prawo wykupu przez cały rok.
30 If the house is not redeemed within a full year, then the house in the walled city will become the permanent property of the buyer and his descendants. It is not to be returned in the year of Jubilee.
A jeśli nie zostanie wykupiony do końca roku, wtedy ten dom w mieście otoczonym murami zostanie własnością na zawsze tego, który go kupił, oraz jego potomków. Nie będzie zwolniony w roku jubileuszowym.
31 But the houses of the villages that have no wall around them will be considered as the field of the land. They may be redeemed, and they must be returned during the year of Jubilee.
Ale domy we wsiach, które nie są otoczone murami, będą traktowane na równi z polami ziemi. Będą podlegały prawu wykupu i w roku jubileuszowym zostaną zwolnione.
32 However, the houses owned by the Levites in their cities may be redeemed at any time.
Co do miast Lewitów i domów w miastach ich posiadłości, to Lewitom zawsze przysługuje prawo wykupu.
33 If one of the Levites does not redeem a house he sold, then the house that was sold in the city where it is located must be returned in the year of Jubilee, for the houses of the cities of the Levites are their property among the people of Israel.
A jeśli ktoś kupuje od Lewitów, to kupiony dom lub miejska posiadłość zostaną zwolnione w roku jubileuszowym, gdyż domy miast Lewitów są ich posiadłością pośród synów Izraela.
34 But the fields around their cities may not be sold because they are the permanent property of the Levites.
Ale pole wokół ich miast nie będzie sprzedawane, gdyż jest ich wieczystą posiadłością.
35 If your fellow countryman becomes poor, so that he can no longer provide for himself, then you must help him as you would help a foreigner or anyone else living as an outsider among you.
Jeśli twój brat zubożeje i jego ręka osłabnie przy tobie, wspomożesz go, aby mógł żyć przy tobie jako gość lub przybysz.
36 Do not charge him interest or try to profit from him in any way, but honor your God so that your brother may keep living with you.
Nie bierz od niego lichwy ani odsetek, lecz bój się swego Boga, aby twój brat mógł się żywić przy tobie.
37 You must not give him a loan of money and charge interest, nor sell him your food to earn a profit.
Nie dasz mu swoich pieniędzy na lichwę ani nie pożyczysz mu swojej żywności dla zysku.
38 I am Yahweh your God, who brought you out of the land of Egypt, in order that I might give you the land of Canaan, and that I might be your God.
Ja jestem PAN, wasz Bóg, który was wyprowadził z ziemi Egiptu, aby dać wam ziemię Kanaan i być waszym Bogiem.
39 If your fellow countryman has become poor and sells himself to you, you must not make him work like a slave.
Jeśli też zubożeje twój brat przy tobie i zaprzeda się tobie, nie będziesz go obarczał niewolniczą pracą;
40 Treat him as a hired servant. He must be like someone living temporarily with you. He will serve with you until the year of Jubilee.
Będzie u ciebie jako najemnik i jako przybysz; aż do roku jubileuszowego będzie ci służyć.
41 Then he will go away from you, he and his children with him, and he will return to his own family and to his fathers' property.
Potem odejdzie od ciebie, on i jego dzieci z nim, i wróci do swojej rodziny i do posiadłości swoich przodków.
42 For they are my servants whom I brought out of the land of Egypt. They will not be sold as slaves.
Oni bowiem są moimi sługami, których wyprowadziłem z ziemi Egiptu. Nie będą sprzedawani jako niewolnicy.
43 You must not rule over them harshly, but you must honor your God.
Nie będziesz srogo panował nad nimi, ale będziesz się bał swego Boga.
44 As for your male and female slaves, whom you can obtain from the nations who live around you, you may buy slaves from them.
Twój niewolnik i twoja niewolnica, których będziesz miał, [będą] z tych narodów, które są wokoło was; od nich będziecie kupować niewolnika i niewolnicę.
45 You may also buy slaves from the foreigners who are living among you, that is, from their families who are with you, children who have been born in your land. They may become your property.
Także spośród synów przybyszów mieszkających wśród was będziecie kupować i z potomstwa tych, którzy są z wami, urodzonych w waszej ziemi. Oni będą waszą własnością.
46 You may provide such slaves as an inheritance for your children after you, to hold as property, and make them slaves for life, but you must not rule over your brothers among the people of Israel with harshness.
Będziecie ich przekazywać waszym dzieciom w dziedzictwie, na dziedziczną własność; będą wam służyć na zawsze. Lecz nad waszymi braćmi, synami Izraela, nikt z was nie będzie srogo panował.
47 If a foreigner or someone living temporarily with you has become wealthy, and if one of your fellow Israelites has become poor and sells himself to that foreigner, or to someone in a foreigner's family,
A jeśli gość lub przybysz wzbogaci się przy tobie, a twój brat zubożeje przy nim i sprzeda się gościowi lub przybyszowi przy tobie lub potomstwu rodziny przybysza;
48 after your fellow Israelite has been bought, he may be bought back. Someone in his family may redeem him.
To po sprzedaniu może zostać wykupiony; ktokolwiek z jego braci może go wykupić;
49 It might be the person's uncle, or his uncle's son, who redeems him, or anyone who is his close relative from his family. Or, if he has become prosperous, he may redeem himself.
Albo jego stryj, albo syn jego stryja może go wykupić, albo ktokolwiek z jego bliskich krewnych z jego rodziny może go wykupić, albo jeśli go stać, sam siebie wykupi.
50 He must bargain with the man who bought him; they must count the years from the year he sold himself to his purchaser until the year of Jubilee. The price of his redemption must be figured in keeping with the rate paid to a hired servant, for the number of years he might continue to work for the one who bought him.
I rozliczy się ze swoim nabywcą od roku swego sprzedania aż do roku jubileuszowego; a pieniądze, za które się sprzedał, zostaną obliczone według liczby lat; postąpi z nim jak z najemnikiem.
51 If there are still many years until the year of Jubilee, he must pay back as the price for his redemption an amount of money that is in proportion to the number of those years.
Jeśli zostało jeszcze wiele lat, to według ich liczby zwróci swój wykup z pieniędzy, za które został kupiony.
52 If there are only a few years to the year of Jubilee, then he must bargain with his purchaser to reflect the number of years left before the year of Jubilee, and he must pay for his redemption in keeping with the number of years.
A jeśli do roku jubileuszowego zostało niewiele lat, to rozliczy się z nim i według ich liczby tych lat zwróci swój wykup.
53 He is to be treated like a man hired year by year. You must make sure he is not treated with harshness.
Będzie u niego jako najemnik, rok po roku; nie będzie nad nim srogo panował na twoich oczach.
54 If he is not redeemed by these means, then he must serve until the year of Jubilee, he and his children with him.
A jeśli nie zostanie wykupiony tymi sposobami, wtedy wyjdzie wolny w roku jubileuszowym, on razem ze swoimi dziećmi;
55 To me the people of Israel are servants. They are my servants whom I brought out of the land of Egypt. I am Yahweh your God.'”
Bo synowie Izraela są moimi sługami. Są moimi sługami, których wyprowadziłem z ziemi Egiptu. Ja jestem PAN, wasz Bóg.
