Luke 1
1 To his Excellency, Theophilus. Many attempts have been already made to draw up an account of those events which have reached their conclusion among us,
Heiðraði Þeófílus. Nú þegar hafa verið skrifaðar allmargar frásögur um Krist, byggðar á heimildum postulanna og annarra sjónarvotta.
2 just as they were reported to us by those who from the beginning were eye-witnesses, and afterwards became bearers of the Message.
3 And, therefore, I also, since I have investigated all these events with great care from their very beginning, have resolved to write a connected history of them for you,
En ég taldi rétt að rannsaka þessar heimildir á ný frá upphafi til enda, og nú sendi ég þér árangur þeirra nákvæmu athugana sem ég hef gert.
4 in order that you may be able to satisfy yourself of the accuracy of the story which you have heard from the lips of others.
Þetta geri ég til að fullvissa þig um sannleiksgildi þess sem þú hefur heyrt hjá öðrum.
5 In the reign of Herod, King of Judea, there was a priest named Zechariah, who belonged to the Division called after Abijah. His wife, whose name was Elizabeth, was also a descendant of Aaron.
Frásaga mín hefst á prestinum Sakaría, sem var uppi á dögum Heródesar konungs í Júdeu. Sakaría var úr flokki Abía, en það var einn af mörgum flokkum musterisþjónanna. Elísabet, kona hans, var einnig af gyðinglegri prestaætt; afkomandi Arons.
6 They were both righteous people, who lived blameless lives, guiding their steps by all the commandments and ordinances of the Lord.
Þau hjón voru bæði guðrækin og leituðust við að halda boðorð Guðs óaðfinnanlega.
7 But they had no child, Elizabeth being barren; and both of them were advanced in years.
Þau voru barnlaus – Elísabet gat ekki átt börn – og auk þess orðin roskin.
8 One day, when Zechariah was officiating as priest before God, during the turn of his Division,
Dag nokkurn þegar Sakaría var að sinna störfum sínum í musterinu – flokkur hans var einmitt á vakt þá vikuna – féll það í hlut hans að fara inn í musterið og brenna reykelsi frammi fyrir Drottni.
9 it fell to him by lot, in accordance with the practice among the priests, to go into the Temple of the Lord and burn incense;
10 and, as it was the Hour of Incense, the people were all praying outside.
Eins og ávallt er reykelsisfórnin fór fram, stóð fjöldi fólks fyrir utan musterið á bæn.
11 And an angel of the Lord appeared to him, standing on the right of the Altar of Incense.
Allt í einu sá Sakaría engil standa hægra megin við reykelsisaltarið. Honum varð hverft við og hann varð mjög hræddur.
12 Zechariah was startled at the sight and was awe-struck.
13 But the angel said to him: “Do not be afraid, Zechariah; your prayer has been heard, and your wife Elizabeth shall bear you a son, whom you shall call by the name John.
Engillinn sagði: „Sakaría, vertu óhræddur! Ég kem til að segja þér að Guð hefur heyrt bæn þína. Konan þín, hún Elísabet, mun fæða þér son! Þú skalt láta hann heita Jóhannes.
14 He shall be to you a joy and a delight; and many shall rejoice over his birth.
Fæðing hans mun verða ykkur báðum mikið gleðiefni og margir munu samgleðjast ykkur,
15 For he shall be great in the sight of the Lord; he shall not drink any wine or strong drink, and he shall be filled with the Holy Spirit from the very hour of his birth,
því hann á eftir að verða einn af hetjum Guðs. Hann má aldrei snerta vín né sterka drykki, en þess í stað mun hann fyllast heilögum anda, meira að segja áður en hann fæðist!
16 and shall reconcile many of the Israelites to the Lord their God.
Hann mun snúa mörgum Gyðingum til Drottins, Guðs þeirra.
17 He shall go before him in the spirit and with the power of Elijah, ‘to reconcile fathers to their children’ and the disobedient to the wisdom of the righteous, and so make ready for the Lord a people prepared for him.”
Hann verður mikilmenni og máttugur eins og Elía, hinn forni spámaður. Hann mun koma á undan Kristi, búa fólkið undir komu hans og kenna því að elska Drottin eins og forfeður þess gerðu, og lifa sem trúað fólk.“
18 “How can I be sure of this?” Zechariah asked the angel. “For I am an old man and my wife is advanced in years.”
Þá sagði Sakaría við engilinn: „Já, en þetta er útilokað! Ég er orðinn gamall og konan mín líka.“
19 “I am Gabriel,” the angel answered, “who stand in the presence of God, and I have been sent to speak to you and to bring you this good news.
Engillinn svaraði: „Ég er Gabríel! Ég stend frammi fyrir hásæti Guðs, sem sendi mig til að flytja þér þessar góðu fréttir
20 And now you shall be silent and unable to speak until the day when this takes place, because you did not believe what I said, though my words will be fulfilled in due course.”
En fyrst þú trúðir mér ekki, munt þú verða mállaus þangað til barnið er fætt. Ég ábyrgist að orð mín munu rætast á sínum tíma.“
21 Meanwhile the people were watching for Zechariah, wondering at his remaining so long in the Temple.
Fólkið beið eftir Sakaría og undraðist hve honum dvaldist í musterinu.
22 When he came out, he was unable to speak to them, and they perceived that he had seen a vision there. But Zechariah kept making signs to them, and remained dumb.
Þegar hann kom út, gat hann ekkert sagt, og fólkið skildi af látbragði hans að hann hlyti að hafa séð sýn inni í musterinu.
23 And, as soon as his term of service was finished, he returned home.
Eftir þetta dvaldist hann í musterinu sinn tíma og fór síðan heim.
24 After this his wife, Elizabeth, expecting to become a mother, lived in seclusion for five months.
Stuttu síðar varð Elísabet kona hans þunguð en hún leyndi því fyrstu fimm mánuðina.
25 “This is what the Lord has done for me,” she said, “now that he has deigned to take away the reproach under which I have been living.”
„En hvað Drottinn er góður að leysa mig undan þeirri skömm að geta ekki átt barn!“hrópaði hún.
26 Six months later the angel Gabriel was sent from God to a town in Galilee called Nazareth,
Mánuði síðar sendi Guð engilinn Gabríel til meyjar sem María hét og bjó í þorpinu Nasaret í Galíleu. Hún var trúlofuð manni að nafni Jósef og var hann af ætt Davíðs konungs.
27 to a maiden there who was betrothed to a man named Joseph, a descendant of David. Her name was Mary.
28 Gabriel came into her presence and said: “Hail, you who have been highly favoured! The Lord is with you.”
Gabríel birtist henni og sagði: „Sæl, þú hin útvalda! Drottinn er með þér!“
29 Mary was much disturbed at his words, and was wondering to herself what such a greeting could mean,
María varð undrandi og reyndi að skilja hvað engillinn ætti við.
30 when the angel spoke again: “Do not be afraid, Mary, for you have found favour with God.
„Vertu ekki hrædd, María, “sagði engillinn, „Guð ætlar að blessa þig ríkulega.
31 And now, you shall be with child and give birth to a son, and you shall give him the name Jesus.
Innan skamms munt þú verða barnshafandi og eignast dreng, sem þú skalt nefna Jesú.
32 The child shall be great and shall be called ‘Son of the Most High,’ and the Lord God will give him the throne of his ancestor David,
Hann mun verða mikill og kallast sonur Guðs. Drottinn Guð mun gefa honum hásæti Davíðs konungs, ættföður hans,
33 and he shall reign over the descendants of Jacob for ever; And to his kingdom there shall be no end.” (aiōn g165)
og hann mun ríkja yfir Ísrael að eilífu. Á ríki hans mun enginn endir verða!“ (aiōn g165)
34 “How can this be?” Mary asked the angel. “For I have no husband.”
„Hvernig má það vera?“spurði María, „ég hef ekki karlmanns kennt.“
35 “The Holy Spirit shall descend upon you,” answered the angel, “and the Power of the Most High shall overshadow you; and therefore the child will be called ‘holy,’ and ‘Son of God.’
Engillinn svaraði: „Heilagur andi mun koma yfir þig og kraftur Guðs mun umlykja þig, barnið þitt verður því heilagt sonur Guðs.
36 And Elizabeth, your cousin, is herself also expecting a son in her old age; and it is now the sixth month with her, though she is called barren;
Nú eru sex mánuðir síðan Elísabet frænka þín óbyrjan, eins og fólk kallaði hana – varð þunguð í elli sinni!
37 for no promise from God shall fail to be fulfilled.”
Guði er ekkert um megn.“
38 “I am the servant of the Lord,” exclaimed Mary; “let it be with me as you have said.” Then the angel left her.
Og María sagði: „Ég vil hlýða og þjóna Drottni. Verði allt eins og þú sagðir.“Þá hvarf engillinn.
39 Soon after this Mary set out, and made her way quickly into the hill-country, to a town in Judah;
Nokkrum dögum síðar fór María til fjallaþorpsins í Júdeu þar sem Sakaría bjó og heimsótti Elísabetu.
40 and there she went into Zechariah’s house and greeted Elizabeth.
41 When Elizabeth heard Mary’s greeting, the child moved within her, and Elizabeth herself was filled with the Holy Spirit,
Þegar María heilsaði, tók barn Elísabetar viðbragð í kviði hennar og hún fylltist heilögum anda.
42 and cried aloud: “Blessed are you among women, and blessed is your unborn child!
Hún hrópaði upp í gleði sinni og sagði við Maríu: „Guð hefur blessað þig umfram allar aðrar konur, og barni þínu er ætluð hin æðsta blessun hans.
43 But how have I this honour, that the mother of my Lord should come to me?
Hvílíkur heiður fyrir mig að móðir Drottins míns skuli heimsækja mig.
44 For, as soon as your greeting reached my ears, the child moved within me with delight!
Um leið og þú komst inn og heilsaðir mér tók barnið mitt viðbragð af gleði!
45 Happy indeed is she who believed that the promise which she received from the Lord would be fulfilled.”
Þú trúðir að Guð mundi standa við orð sín og þess vegna hefur hann ríkulega blessað þig.“
46 And Mary said: “My soul exalts the Lord,
Og María sagði: „Ó, ég lofa Drottin!
47 my spirit delights in God my Saviour;
Ég gleðst í Guði, frelsara mínum.
48 for he has remembered his servant in her lowliness; And from this hour all ages will count me happy!
Hann mundi eftir lítilmótlegri ambátt sinni og héðan í frá munu allar kynslóðir tala um hvernig Guð blessaði mig.
49 Great things has the Almighty done for me; And holy is his name.
Hann, hinn voldugi og heilagi, hefur gert mikla hluti fyrir mig.
50 From age to age his mercy rests On those who reverence him.
Miskunn hans við þá sem trúa á hann, varir frá kynslóð til kynslóðar.
51 Mighty are the deeds of his arm; He scatters the proud with their own devices,
Hann hefur unnið stórvirki með mætti sínum og tvístrað hinum stoltu og drambsömu.
52 he casts down princes from their thrones, and the lowly he uplifts,
Hann hefur steypt höfðingjum úr hásætum og upphafið auðmjúka.
53 the hungry he loads with gifts, and the rich he sends empty away.
Hann hefur mettað hungraða gæðum og látið ríka fara tómhenta frá sér.
54 He has stretched out his hand to his servant Israel, Ever mindful of his mercy
Hann hefur hjálpað þjóni sínum, Ísrael, og ekki gleymt loforðum sínum.
Hann lofaði feðrum okkar – Abraham og afkomendum hans – að sýna þeim miskunn að eilífu.“ (aiōn g165)
56 Mary stayed with Elizabeth about three months, and then returned to her home.
Eftir þetta dvaldist María hjá Elísabetu í þrjá mánuði, en að því búnu hélt hún heim.
57 When Elizabeth’s time came, she gave birth to a son;
Þegar meðgöngutíma Elísabetar lauk, fæddi hún son.
58 and her neighbours and relations, hearing of the great goodness of the Lord to her, came to share her joy.
Vinir og ættingjar fréttu fljótt hve góður Drottinn hafði verið Elísabetu og samglöddust henni.
59 A week later they met to circumcise the child, and were about to call him ‘Zechariah’ after his father,
Þegar barnið var átta daga gamalt komu þeir til að vera viðstaddir umskurnina. Allir gerðu ráð fyrir að drengurinn yrði látinn heita Sakaría eftir föður sínum,
60 when his mother interposed: “No, he is to be called John.”
en Elísabet sagði: „Nei, hann á að heita Jóhannes.“
61 “You have no relation of that name!” they exclaimed;
„Hvers vegna?“spurði fólkið undrandi, „það er enginn með því nafni í allri fjölskyldunni!“
62 and they made signs to the child’s father, to find out what he wished the child to be called.
Faðir barnsins var síðan spurður með bendingum hvað barnið ætti að heita.
63 Asking for a writing-tablet, he wrote the words — ‘His name is John.’ Every one was surprised;
Hann bað um spjald og skrifaði á það, öllum til mikillar furðu: „Nafn hans er Jóhannes.“
64 and immediately Zechariah recovered his voice and the use of his tongue, and began to bless God.
Á sama andartaki fékk hann málið og lofaði Guð.
65 All their neighbours were awe-struck at this; and throughout the hill-country of Judea the whole story was much talked about;
Nágrannarnir urðu undrandi og fréttin um þetta barst um alla fjallabyggð Júdeu.
66 and all who heard it kept it in mind, asking one another — “What can this child be destined to become?” For the Power of the Lord was with him.
Þeir sem heyrðu þetta, veltu því vandlega fyrir sér og sögðu: „Hvað skyldi verða úr þessu barni? Hönd Drottins er greinilega með því á sérstakan hátt.“
67 Then his father Zechariah was filled with the Holy Spirit, and, speaking under inspiration, said:
Sakaría, faðir drengsins, fylltist heilögum anda og spáði:
68 “Blessed is the Lord, the God of Israel, Who has visited his people and wrought their deliverance,
„Lofaður sé Drottinn, Guð Ísraels, því hann hefur vitjað þjóðar sinnar til að bjarga henni.
69 and has raised up for us the Strength of our Salvation In the House of his servant David —
Hann gefur okkur máttugan frelsara af ætt Davíðs konungs, þjóns síns,
eins og hinir heilögu spámenn höfðu sagt fyrir, (aiōn g165)
71 Salvation from our enemies and from the hands of all that hate us,
til að frelsa okkur undan óvinum okkar og öllum þeim sem hata okkur.
72 showing mercy to our forefathers, And mindful of his sacred Covenant.
Hann sýndi forfeðrum okkar miskunn og minntist síns heilaga loforðs, sem hann gaf Abraham, að frelsa okkur frá óvinum okkar,
73 This was the oath which he swore to our forefather Abraham —
74 That we should be rescued from the hands of our enemies,
75 and should serve him without fear in holiness and righteousness, In his presence all our days.
helga okkur og gera okkur hæf til að dvelja hjá sér að eilífu.
76 And thou, Child, shalt be called Prophet of the Most High, For thou shalt go before the Lord to make ready his way,
Þú, sonur minn, verður kallaður spámaður almáttugs Guðs, því þú munt ryðja Kristi veg.
77 to give his people the knowledge of salvation In the forgiveness of their sins,
Þú munt veita fólkinu þekkingu á hjálpræðinu og fyrirgefningu syndanna.
78 through the tender mercy of our God, Whereby the Dawn will break on us from Heaven,
Þessu mun kærleikur Guðs og miskunn koma til leiðar, hann sendir okkur ljós sitt.
79 to give light to those who dwell in darkness and the shadow of death, And guide our feet into the way of peace.”
Það mun lýsa þeim er sitja í myrkri og skugga dauðans, og leiða okkur á friðarveg.“
80 The child grew and became strong in spirit; and he lived in the Wilds till the time came for his appearance before Israel.
Og drengurinn óx og Guð styrkti hann. Þegar hann hafði aldur til, fór hann út í óbyggðina og dvaldist þar þangað til hann hóf starf sitt meðal þjóðarinnar.
