< John 6 >

1 After this, Jesus crossed the Sea of Galilee — otherwise called the Lake of Tiberias.
μετα ταυτα απηλθεν ο ιησους περαν της θαλασσης της γαλιλαιας της τιβεριαδος
2 A great crowd of people, however, followed him, because they saw the signs of his mission in his work among those who were afflicted.
ηκολουθει δε αυτω οχλος πολυς οτι εθεωρουν τα σημεια α εποιει επι των ασθενουντων
3 Jesus went up the hill, and sat down there with his disciples.
ανηλθεν δε εις το ορος ιησους και εκει εκαθητο μετα των μαθητων αυτου
4 It was near the time of the Jewish Festival of the Passover.
ην δε εγγυς το πασχα η εορτη των ιουδαιων
5 Looking up, and noticing that a great crowd was coming towards him, Jesus said to Philip: “Where are we to buy bread for these people to eat?”
επαρας ουν τους οφθαλμους ο ιησους και θεασαμενος οτι πολυς οχλος ερχεται προς αυτον λεγει προς φιλιππον ποθεν αγορασωμεν αρτους ινα φαγωσιν ουτοι
6 He said this to test him, for he himself knew what he meant to do.
τουτο δε ελεγεν πειραζων αυτον αυτος γαρ ηδει τι εμελλεν ποιειν
7 “Twenty pounds’ worth of bread,” answered Philip, “would not be enough for each of them to have a little.”
απεκριθη αυτω {VAR2: [ο] } φιλιππος διακοσιων δηναριων αρτοι ουκ αρκουσιν αυτοις ινα εκαστος βραχυ {VAR2: [τι] } λαβη
8 “There is a boy here,” said Andrew, another of his disciples, Simon Peter’s brother,
λεγει αυτω εις εκ των μαθητων αυτου ανδρεας ο αδελφος σιμωνος πετρου
9 “Who has five barley loaves and two fishes; but what is that for so many?”
εστιν παιδαριον ωδε ος εχει πεντε αρτους κριθινους και δυο οψαρια αλλα ταυτα τι εστιν εις τοσουτους
10 “Make the people sit down,” said Jesus. It was a grassy spot; so the men, who numbered about five thousand, sat down,
ειπεν ο ιησους ποιησατε τους ανθρωπους αναπεσειν ην δε χορτος πολυς εν τω τοπω ανεπεσαν ουν οι ανδρες τον αριθμον ως πεντακισχιλιοι
11 and then Jesus took the loaves, and, after saying the thanksgiving, distributed them to those who were sitting down; and the same with the fish, giving the people as much as they wanted.
ελαβεν ουν τους αρτους ο ιησους και ευχαριστησας διεδωκεν τοις ανακειμενοις ομοιως και εκ των οψαριων οσον ηθελον
12 When they were satisfied, Jesus said to his disciples: “Collect the broken pieces that are left, so that nothing may be wasted.”
ως δε ενεπλησθησαν λεγει τοις μαθηταις αυτου συναγαγετε τα περισσευσαντα κλασματα ινα μη τι αποληται
13 The disciples did so, and filled twelve baskets with the pieces of the five barley loaves, which were left after all had eaten.
συνηγαγον ουν και εγεμισαν δωδεκα κοφινους κλασματων εκ των πεντε αρτων των κριθινων α επερισσευσαν τοις βεβρωκοσιν
14 When the people saw the signs which Jesus gave, they said: “This is certainly ‘the Prophet who was to come’ into the world.”
οι ουν ανθρωποι ιδοντες {VAR1: α εποιησεν σημεια } {VAR2: ο εποιησεν σημειον } ελεγον οτι ουτος εστιν αληθως ο προφητης ο ερχομενος εις τον κοσμον
15 But Jesus, having discovered that they were intending to come and carry him off to make him King, retired again up the hill, quite alone.
ιησους ουν γνους οτι μελλουσιν ερχεσθαι και αρπαζειν αυτον ινα ποιησωσιν βασιλεα ανεχωρησεν παλιν εις το ορος αυτος μονος
16 When evening fell, his disciples went down to the Sea,
ως δε οψια εγενετο κατεβησαν οι μαθηται αυτου επι την θαλασσαν
17 and, getting into a boat, began to cross to Capernaum. By this time darkness had set in, and Jesus had not yet come back to them;
και εμβαντες εις πλοιον ηρχοντο περαν της θαλασσης εις καφαρναουμ και σκοτια ηδη εγεγονει και ουπω εληλυθει προς αυτους ο ιησους
18 the Sea, too, was getting rough, for a strong wind was blowing.
η τε θαλασσα ανεμου μεγαλου πνεοντος διεγειρετο
19 When they had rowed three or four miles, they caught sight of him walking on the water and approaching the boat, and they were frightened.
εληλακοτες ουν ως σταδιους εικοσι πεντε η τριακοντα θεωρουσιν τον ιησουν περιπατουντα επι της θαλασσης και εγγυς του πλοιου γινομενον και εφοβηθησαν
20 But Jesus said to them: “It is I; do not be afraid!”
ο δε λεγει αυτοις εγω ειμι μη φοβεισθε
21 And after this they were glad to take him into the boat; and the boat at once arrived off the shore, for which they had been making.
ηθελον ουν λαβειν αυτον εις το πλοιον και ευθεως εγενετο το πλοιον επι της γης εις ην υπηγον
22 The people who remained on the further side of the Sea had seen that only one boat had been there, and that Jesus had not gone into it with his disciples, but that they had left without him.
τη επαυριον ο οχλος ο εστηκως περαν της θαλασσης ειδον οτι πλοιαριον αλλο ουκ ην εκει ει μη εν και οτι ου συνεισηλθεν τοις μαθηταις αυτου ο ιησους εις το πλοιον αλλα μονοι οι μαθηται αυτου απηλθον
23 Some boats, however, had come from Tiberias, from near the spot where they had eaten the bread after the Master had said the thanksgiving.
αλλα ηλθεν {VAR1: πλοια } {VAR2: (πλοιαρια) } εκ τιβεριαδος εγγυς του τοπου οπου εφαγον τον αρτον ευχαριστησαντος του κυριου
24 So, on the next day, when the people saw that Jesus was not there, or his disciples either, they themselves got into the boats, and went to Capernaum to look for him.
οτε ουν ειδεν ο οχλος οτι ιησους ουκ εστιν εκει ουδε οι μαθηται αυτου ενεβησαν αυτοι εις τα πλοιαρια και ηλθον εις καφαρναουμ ζητουντες τον ιησουν
25 And, when they found him on the other side of the Sea, they said: “When did you get here, Rabbi?”
και ευροντες αυτον περαν της θαλασσης ειπον αυτω ραββι ποτε ωδε γεγονας
26 “In truth I tell you,” answered Jesus, “it is not on account of the signs which you saw that you are looking for me, but because you had the bread to eat and were satisfied.
απεκριθη αυτοις ο ιησους και ειπεν αμην αμην λεγω υμιν ζητειτε με ουχ οτι ειδετε σημεια αλλ οτι εφαγετε εκ των αρτων και εχορτασθητε
27 Work, not for the food that perishes, but for the food that lasts for Immortal Life, which the Son of Man will give you; for upon him the Father — God himself — has set the seal of his approval.” (aiōnios g166)
εργαζεσθε μη την βρωσιν την απολλυμενην αλλα την βρωσιν την μενουσαν εις ζωην αιωνιον ην ο υιος του ανθρωπου υμιν δωσει τουτον γαρ ο πατηρ εσφραγισεν ο θεος (aiōnios g166)
28 “How,” they asked, “are we to do the work that God would have us do?”
ειπον ουν προς αυτον τι ποιωμεν ινα εργαζωμεθα τα εργα του θεου
29 “The work that God would have you do,” answered Jesus, “is to believe in him whom God sent as his Messenger.”
απεκριθη {VAR1: ο } {VAR2: [ο] } ιησους και ειπεν αυτοις τουτο εστιν το εργον του θεου ινα πιστευητε εις ον απεστειλεν εκεινος
30 “What sign, then,” they asked, “are you giving, which we may see, and so believe you? What is the work that you are doing?
ειπον ουν αυτω τι ουν ποιεις συ σημειον ινα ιδωμεν και πιστευσωμεν σοι τι εργαζη
31 Our ancestors had the manna to eat in the desert; as Scripture says — ‘He gave them bread from Heaven to eat.’”
οι πατερες ημων το μαννα εφαγον εν τη ερημω καθως εστιν γεγραμμενον αρτον εκ του ουρανου εδωκεν αυτοις φαγειν
32 “In truth I tell you,” replied Jesus, “Moses did not give you the Bread from Heaven, but my Father does give you the true Bread from Heaven;
ειπεν ουν αυτοις ο ιησους αμην αμην λεγω υμιν ου μωυσης {VAR1: εδωκεν } {VAR2: δεδωκεν } υμιν τον αρτον εκ του ουρανου αλλ ο πατηρ μου διδωσιν υμιν τον αρτον εκ του ουρανου τον αληθινον
33 for the Bread that God gives is that which comes down from Heaven, and gives Life to the world.”
ο γαρ αρτος του θεου εστιν ο καταβαινων εκ του ουρανου και ζωην διδους τω κοσμω
34 “Master,” they exclaimed, “give us that Bread always!”
ειπον ουν προς αυτον κυριε παντοτε δος ημιν τον αρτον τουτον
35 “I am the Life-giving Bread,” Jesus said to them; “he that comes to me shall never be hungry, and he that believes in me shall never thirst again.
ειπεν αυτοις ο ιησους εγω ειμι ο αρτος της ζωης ο ερχομενος προς εμε ου μη πειναση και ο πιστευων εις εμε ου μη διψησει πωποτε
36 But, as I have said already, you have seen me, and yet you do not believe in me.
αλλ ειπον υμιν οτι και εωρακατε [με] και ου πιστευετε
37 All those whom the Father gives me will come to me; and no one who comes to me will I ever turn away.
παν ο διδωσιν μοι ο πατηρ προς εμε ηξει και τον ερχομενον προς {VAR1: με } {VAR2: εμε } ου μη εκβαλω εξω
38 For I have come down from Heaven, to do, not my own will, but the will of him who sent me;
οτι καταβεβηκα απο του ουρανου ουχ ινα ποιω το θελημα το εμον αλλα το θελημα του πεμψαντος με
39 and his will is this — that I should not lose one of all those whom he has given me, but should raise them up at the Last Day.
τουτο δε εστιν το θελημα του πεμψαντος με ινα παν ο δεδωκεν μοι μη απολεσω εξ αυτου αλλα αναστησω αυτο {VAR2: [εν] } τη εσχατη ημερα
40 For it is the will of my Father that every one who sees the Son, and believes in him, should have Immortal Life; and I myself will raise him up at the Last Day.” (aiōnios g166)
τουτο γαρ εστιν το θελημα του πατρος μου ινα πας ο θεωρων τον υιον και πιστευων εις αυτον εχη ζωην αιωνιον και αναστησω αυτον εγω {VAR2: [εν] } τη εσχατη ημερα (aiōnios g166)
41 Upon this the Jews began murmuring against Jesus for saying — ‘I am the Bread which came down from Heaven.’
εγογγυζον ουν οι ιουδαιοι περι αυτου οτι ειπεν εγω ειμι ο αρτος ο καταβας εκ του ουρανου
42 “Is not this Jesus, Joseph’s son,” they asked, “whose father and mother we know? How is it that he now says that he has come down from Heaven?”
και ελεγον {VAR1: ουχι } {VAR2: ουχ } ουτος εστιν ιησους ο υιος ιωσηφ ου ημεις οιδαμεν τον πατερα και την μητερα πως νυν λεγει οτι εκ του ουρανου καταβεβηκα
43 “Do not murmur among yourselves,” said Jesus in reply.
απεκριθη ιησους και ειπεν αυτοις μη γογγυζετε μετ αλληλων
44 “No one can come to me, unless the Father who sent me draws him to me; and I will raise him up at the Last Day.
ουδεις δυναται ελθειν προς με εαν μη ο πατηρ ο πεμψας με ελκυση αυτον καγω αναστησω αυτον εν τη εσχατη ημερα
45 It is said in the Prophets — ‘And they shall all be taught by God.’ Every one who is taught by the Father and learns from him comes to me.
εστιν γεγραμμενον εν τοις προφηταις και εσονται παντες διδακτοι θεου πας ο ακουσας παρα του πατρος και μαθων ερχεται προς εμε
46 Not that any one has seen the Father, except him who is from God — he has seen the Father.
ουχ οτι τον πατερα εωρακεν τις ει μη ο ων παρα {VAR1: [του] } {VAR2: του } θεου ουτος εωρακεν τον πατερα
47 In truth I tell you, he who believes in me has Immortal Life. (aiōnios g166)
αμην αμην λεγω υμιν ο πιστευων εχει ζωην αιωνιον (aiōnios g166)
48 I am the Life-giving Bread.
εγω ειμι ο αρτος της ζωης
49 Your ancestors ate the manna in the desert, and yet died.
οι πατερες υμων εφαγον εν τη ερημω το μαννα και απεθανον
50 The Bread that comes down from Heaven is such that whoever eats of it will never die.
ουτος εστιν ο αρτος ο εκ του ουρανου καταβαινων ινα τις εξ αυτου φαγη και μη αποθανη
51 I am the Living Bread that has come down from Heaven. If any one eats of this Bread, he will live for ever; and the Bread that I shall give is my flesh, which I will give for the Life of the world.” (aiōn g165)
εγω ειμι ο αρτος ο ζων ο εκ του ουρανου καταβας εαν τις φαγη εκ τουτου του αρτου ζησει εις τον αιωνα και ο αρτος δε ον εγω δωσω η σαρξ μου εστιν υπερ της του κοσμου ζωης (aiōn g165)
52 Upon this the Jews began disputing with one another: “How is it possible for this man to give us his flesh to eat?”
εμαχοντο ουν προς αλληλους οι ιουδαιοι λεγοντες πως δυναται ουτος ημιν δουναι την σαρκα [αυτου] φαγειν
53 “In truth I tell you,” answered Jesus, “unless you eat the flesh of the Son of Man, and drink his blood, you have not Life within you.
ειπεν ουν αυτοις {VAR1: [ο] } {VAR2: ο } ιησους αμην αμην λεγω υμιν εαν μη φαγητε την σαρκα του υιου του ανθρωπου και πιητε αυτου το αιμα ουκ εχετε ζωην εν εαυτοις
54 He who takes my flesh for his food, and drinks my blood, has Immortal Life; and I will raise him up at the Last Day. (aiōnios g166)
ο τρωγων μου την σαρκα και πινων μου το αιμα εχει ζωην αιωνιον καγω αναστησω αυτον τη εσχατη ημερα (aiōnios g166)
55 For my flesh is true food, and my blood true drink.
η γαρ σαρξ μου αληθης εστιν βρωσις και το αιμα μου αληθης εστιν ποσις
56 He who takes my flesh for his food, and drinks my blood, remains united to me, and I to him.
ο τρωγων μου την σαρκα και πινων μου το αιμα εν εμοι μενει καγω εν αυτω
57 As the Living Father sent me as his Messenger, and as I live because the Father lives, so he who takes me for his food shall live because I live.
καθως απεστειλεν με ο ζων πατηρ καγω ζω δια τον πατερα και ο τρωγων με κακεινος ζησει δι εμε
58 That is the Bread which has come down from Heaven — not such as your ancestors ate, and yet died; he who takes this Bread for his food shall live for ever.” (aiōn g165)
ουτος εστιν ο αρτος ο εξ ουρανου καταβας ου καθως εφαγον οι πατερες και απεθανον ο τρωγων τουτον τον αρτον ζησει εις τον αιωνα (aiōn g165)
59 All this Jesus said in a Synagogue, when he was teaching in Capernaum.
ταυτα ειπεν εν συναγωγη διδασκων εν καφαρναουμ
60 On hearing it, many of his disciples said: “This is harsh doctrine! Who can bear to listen to it?”
πολλοι ουν ακουσαντες εκ των μαθητων αυτου ειπαν σκληρος εστιν ο λογος ουτος τις δυναται αυτου ακουειν
61 But Jesus, aware that his disciples were murmuring about it, said to them:
ειδως δε ο ιησους εν εαυτω οτι γογγυζουσιν περι τουτου οι μαθηται αυτου ειπεν αυτοις τουτο υμας σκανδαλιζει
62 “Is this a hindrance to you? What, then, if you should see the Son of Man ascending where he was before?
εαν ουν θεωρητε τον υιον του ανθρωπου αναβαινοντα οπου ην το προτερον
63 It is the Spirit that gives Life; mere flesh is of no avail. In the teaching that I have been giving you there is Spirit and there is Life.
το πνευμα εστιν το ζωοποιουν η σαρξ ουκ ωφελει ουδεν τα ρηματα α εγω λελαληκα υμιν πνευμα εστιν και ζωη εστιν
64 Yet there are some of you who do not believe in me.” For Jesus knew from the first who they were that did not believe in him, and who it was that would betray him;
αλλ εισιν εξ υμων τινες οι ου πιστευουσιν ηδει γαρ εξ αρχης ο ιησους τινες εισιν οι μη πιστευοντες και τις εστιν ο παραδωσων αυτον
65 and he added: “This is why I told you that no one can come to me, unless enabled by the Father.”
και ελεγεν δια τουτο ειρηκα υμιν οτι ουδεις δυναται ελθειν προς με εαν μη η δεδομενον αυτω εκ του πατρος
66 After this many of his disciples drew back, and did not go about with him any longer.
εκ τουτου πολλοι {VAR1: εκ } {VAR2: [εκ] } των μαθητων αυτου απηλθον εις τα οπισω και ουκετι μετ αυτου περιεπατουν
67 So Jesus said to the Twelve: “Do you also wish to leave me?”
ειπεν ουν ο ιησους τοις δωδεκα μη και υμεις θελετε υπαγειν
68 But Simon Peter answered: “Master, to whom shall we go? Immortal Life is in your teaching; (aiōnios g166)
απεκριθη αυτω σιμων πετρος κυριε προς τινα απελευσομεθα ρηματα ζωης αιωνιου εχεις (aiōnios g166)
69 and we have learned to believe and to know that you are the Holy One of God.”
και ημεις πεπιστευκαμεν και εγνωκαμεν οτι συ ει ο αγιος του θεου
70 “Did not I myself choose you to be the Twelve?” replied Jesus; “and yet, even of you, one is playing the ‘Devil’s’ part.”
απεκριθη αυτοις ο ιησους ουκ εγω υμας τους δωδεκα εξελεξαμην και εξ υμων εις διαβολος εστιν
71 He meant Judas, the son of Simon Iscariot, who was about to betray him, though he was one of the Twelve.
ελεγεν δε τον ιουδαν σιμωνος ισκαριωτου ουτος γαρ εμελλεν παραδιδοναι αυτον εις εκ των δωδεκα

< John 6 >