Proverbs 6
1 My son, if someone has borrowed money from a friend or a stranger, and if you have promised that you will pay the money back if that person is unable to pay back the money he borrowed,
И оғлум, әгәр достуңға борун болған болсаң, Ят кишиниң қәрзини төләшкә қол беришип вәдә бәргән болсаң,
2 you may be trapped by what you have agreed to do, [because if the one who borrowed the money is not able to pay it back, you will have to pay it]. What you have said that you will do will be like a snare to you.
Әгәр өз сөзүңдин илинған болсаң, Өз вәдәң билән бағлинип қалсаң,
3 So, my son, I will tell you what you should do to escape from your difficulty, so that the moneylender does not get control over your [wealth: ] Humbly go to your friend and plead with him [to cancel the agreement]!
У йеқиниңниң қолиға чүшкәнлигиң үчүн, Амал қилип өзүңни униңдин қутқуз — Дәрһал йеқиниңниң йениға берип, өзүңни кәмтәр тутуп [шу иштин] халий қилишини өтүнүп сора.
4 Do not wait until tomorrow; [go immediately]! Do not rest until you [go and talk with him].
Җәрән шикарчиниң қолидин қутулушқа тиришқандәк, Қуш овчиниң қолидин чиқишқа тиришқандәк, Қутулмиғичә ухлап ятма, Һәтта үгдәп арамму алма.
5 Save yourself, like a deer that escapes from a deer hunter [or] like a bird that flees from a bird hunter.
6 You lazy individual, learn something from [watching] the ants. Become wise from observing what they do.
И һорун, чөмүлиниң йениға берип [униңдин үгән], Униң тирикчилик йоллириға қарап дана бол.
7 They do not have a king or a governor or any [other] person who rules them [and forces them to work],
Уларниң башлиғи, әмәлдари, һөкүмдари йоқ болсиму,
8 [but] they work hard [all] during the summer, gathering and storing food to eat during the winter.
Лекин улар язда жилниң еһтияҗи үчүн аш топливалиду, Һосул пәслидә озуқ тәйярливалиду.
9 [But], you lazy loafer, how long will you [continue to] sleep [RHQ]? Are you never going to get up from sleeping [and go to work]?
И һорун, қачанғичә ухлап ятисән? Қачан орнуңдин турисән?
10 You sleep a for a little time; [you say, “I will take] just a short nap.” You lie down and fold/lay your hands [across your chest] and rest;
Сән: — Бирдәм көз жумувалай, бирдәм ухливалай, Бирдәм қолумни қоштуруп йетивалай, — дәйсән.
11 and suddenly you will become poor. It will be as though a bandit suddenly comes and takes all that you have.
Лекин ухлап ятқанда, мискинлик қарақчидәк келип сени басиду, Йоқсуллуқ худди қураллиқ булаңчидәк һуҗумға өтиду.
12 [I will describe for you what] worthless and evil people [are like]. They constantly lie;
Әрзимәс, пәйли бузуқ адәм һәммила йәрдә ялған ейтип, пәсликни сөзләйду.
13 by winking their eyes and moving their feet and making signs with their fingers, they signal [to their friends what they are intending/planning to do].
У көз қисип, Путлири билән ишарә қилип, Бармақлири билән көрситиду;
14 They plan to do evil things. They constantly cause strife/trouble.
Көңлидә алдамчилиқла ятиду, У дайим рәзилликниң койида болиду, Һәммила йәрдә җедәл-маҗира терийду.
15 But disasters will hit them suddenly; they will be crushed/ruined and nothing will be able to heal them.
Шуңа униңға бекитилгән балаю-қаза уни туюқсиз басиду, У бирақла давалиғусиз янҗилиду.
16 There are six, [maybe] seven, kinds of people that Yahweh hates. [They are]:
Пәрвәрдигар нәпрәтлинидиған алтә нәрсә бар, Бәрһәқ, йәттә нәрсә Униңға жиркиничликтур.
17 People who show by their eyes that they are very proud; people who lie [MTY]; people [SYN] who kill others [SYN] who have done nothing wrong;
Улар болса, Тәкәббурлуқ билән қарайдиған көз, Ялған сөзләйдиған тил, Бигуналарниң қенини төкүзидиған қол,
18 people who plan to do evil deeds; people [SYN] who run quickly to do wrong things;
Сүйқәст ойлайдиған көңүл, Яманлиқ қилишқа тез жүгүрәйдиған путлар,
19 people who easily tell lies in court; and people who cause strife between family members.
Ялған сөзләйдиған сахта гувачи, Бурадәр-қериндашлири арисиға бөлгүнчилик салғучи кишидур.
20 My son, obey my commands, and do not ignore what your mother has taught you.
И оғлум, атаңниң әмригә әмәл қил; Анаңниң көрсәтмисидин чиқма.
21 Remember the things that we have said. Those things should be [like a beautiful necklace] around your neck.
Уларниң сөзини қәлбиңгә теңип, Уларни бойнуңға марҗандәк қилип есивал.
22 [If you follow our advice, it will be as though] what we have taught you [PRS] will lead you, wherever you go. When you sleep, they will protect you. And when you wake up in the morning, they will teach/instruct you.
Йолға чиққиниңда улар сени йетәкләйду, Ухлиғиниңда улар сени сақлайду, Уйқидин ойғанғиниңда улар сени хәвәрләндүриду.
23 These commands and what we teach you [will be like] a lamp to light your path [MET]. When we rebuke you and correct/punish you, we will be showing you the road to having [a good] life.
Чүнки [Худаниң] пәрмани йоруқ чирақ, Униң муқәддәс қануни нурдур; Тәрбийәниң тәнбиһлири болса һаятлиқ йолидур.
24 Heeding [PRS] these commands and things that we have taught you will enable you to keep away from immoral women and from [listening to] the enticing words of an adulterous woman.
Улар сени бузуқ хотундин сақлиғучи, Ят хотунниң шерин сөзлиридин жирақ қилғучидур.
25 [Even] if such a woman is beautiful and has lovely eyes, do not desire to go with her. Do not let her persuade you to go with her (with her eyes/by the way she looks at you).
Униң гузәллигигә көңлүңни бағлимиғин, Униң қаш-көз ойнитиши сени әсиргә алмисун.
26 [Do not forget that] you can hire a prostitute for only a loaf of bread, but [if you sleep with] another man’s wife, (it may cost you/you may lose) your life.
Чүнки бузуқ аяллар түпәйлидин адәмләр бир парчә нанғиму зар болиду, Ят адәмниң [зинахор] аяли болса кишиниң қиммәтлик җенини өзигә ов қиливалиду.
27 Can you carry hot coals in your pocket and not be burned [RHQ]?
Отни қойнуңға салсаң, Өз кийимиңни көйдүрмәмсән?
28 Can you walk on burning coals and not scorch/burn your feet?
Чоғниң үстидә дәссәп маңсаң путуңни көйдүрмәмсән?
29 [No]! And in the same way, anyone who (sleeps with/has sex with) another man’s wife will [suffer for doing that]. [He will certainly] [LIT] be punished severely.
Башқиларниң аяли билән бир орунда ятидиған киши шундақ болиду; Ким униңға тегип кәтсә ақивитидин қутулалмайду.
30 We do not despise a thief if he steals some food because he is very hungry.
Ач қалғанда қосиғини тойғузуш үчүн оғрилиқ қилған кишини башқилар кәмситмәйду;
31 But [if he steals something and then] is caught [by the police], he will have to pay back (seven times as much as/much more than) he stole. He may need to sell everything that is in his house [to get enough money to pay it back].
Шундақ туруқлуқ у тутулуп қалса, Егисигә йәттини төләшкә тоғра келиду; У өз өйидики һәммә нәрсисини тапшуриду.
32 [But] a man who commits adultery with some woman is very foolish, [because] he is destroying his own self/soul [by what he is doing].
Һалбуки, башқиларниң хотуни билән зина қилғучи униңдинму [бәттәр болуп], толиму ғәпләтликтур; Ундақ қилғучи өз-өзини һалак қилиду.
33 [That woman’s husband] will wound him badly, and [other people] will despise him. His shame will never end.
У зәхмәт йәйду, шәрмәндә болиду, Униң рәсваси һеч өчүрүлмәйду.
34 Because that woman’s husband will (be jealous/not want anyone else to sleep with her), he will become furious, and when he gets revenge, he will not act mercifully [toward the man who slept with his wife].
Чүнки күнләш оти әрни дәрғәзәпкә кәлтүриду, Интиқам алған күнидә у һеч рәһим қилмайду.
35 And he will not accept any bribe/money, even if it is a big bribe, to (appease him/cause him to stop being angry).
Төләм пули берәй десәңму у қобул қилмайду, Һәр қанчә соға-салам бәрсәңму уни бесиқтурғили болмайду.
