Proverbs 6
1 My son, if someone has borrowed money from a friend or a stranger, and if you have promised that you will pay the money back if that person is unable to pay back the money he borrowed,
Synu mój, jeśli poręczyłeś za swego bliźniego i dałeś porękę za obcego;
2 you may be trapped by what you have agreed to do, [because if the one who borrowed the money is not able to pay it back, you will have to pay it]. What you have said that you will do will be like a snare to you.
Związałeś się słowami ust twoich, schwytany jesteś mową twoich ust.
3 So, my son, I will tell you what you should do to escape from your difficulty, so that the moneylender does not get control over your [wealth: ] Humbly go to your friend and plead with him [to cancel the agreement]!
Uczyń więc tak, synu mój, uwolnij się, gdy wpadłeś w ręce swego bliźniego; idź, upokórz się i nalegaj na twego bliźniego.
4 Do not wait until tomorrow; [go immediately]! Do not rest until you [go and talk with him].
Nie daj snu swoim oczom i nie pozwól powiekom drzemać.
5 Save yourself, like a deer that escapes from a deer hunter [or] like a bird that flees from a bird hunter.
Uwolnij się jak sarna z rąk [myśliwego] i jak ptak z ręki ptasznika.
6 You lazy individual, learn something from [watching] the ants. Become wise from observing what they do.
Idź do mrówki, leniwcze, przypatrz się jej drogom i bądź mądry;
7 They do not have a king or a governor or any [other] person who rules them [and forces them to work],
Chociaż nie ma ona wodza ani przełożonego, ani pana;
8 [but] they work hard [all] during the summer, gathering and storing food to eat during the winter.
To w lecie przygotowuje swój pokarm i gromadzi w żniwa swą żywność.
9 [But], you lazy loafer, how long will you [continue to] sleep [RHQ]? Are you never going to get up from sleeping [and go to work]?
Jak długo będziesz leżał, leniwcze? Kiedy wstaniesz ze swego snu?
10 You sleep a for a little time; [you say, “I will take] just a short nap.” You lie down and fold/lay your hands [across your chest] and rest;
Jeszcze trochę snu, trochę drzemania, trochę założenia rąk, aby zasnąć;
11 and suddenly you will become poor. It will be as though a bandit suddenly comes and takes all that you have.
A twoje ubóstwo przyjdzie jak podróżny i twój niedostatek jak mąż uzbrojony.
12 [I will describe for you what] worthless and evil people [are like]. They constantly lie;
Człowiek nikczemny i niegodziwy chodzi z przewrotnością na ustach;
13 by winking their eyes and moving their feet and making signs with their fingers, they signal [to their friends what they are intending/planning to do].
Mruga swymi oczyma, mówi swymi nogami, wskazuje swymi palcami;
14 They plan to do evil things. They constantly cause strife/trouble.
Przewrotność [jest] w jego sercu, stale knuje zło [i] sieje niezgodę.
15 But disasters will hit them suddenly; they will be crushed/ruined and nothing will be able to heal them.
Dlatego nagle spadnie na niego nieszczęście; nagle zostanie złamany i pozbawiony ratunku.
16 There are six, [maybe] seven, kinds of people that Yahweh hates. [They are]:
Jest sześć rzeczy, których nienawidzi PAN, siedem budzi w nim odrazę:
17 People who show by their eyes that they are very proud; people who lie [MTY]; people [SYN] who kill others [SYN] who have done nothing wrong;
Wyniosłe oczy, kłamliwy język i ręce, które przelewają krew niewinną;
18 people who plan to do evil deeds; people [SYN] who run quickly to do wrong things;
Serce, które knuje złe myśli; nogi, które spiesznie biegną do zła;
19 people who easily tell lies in court; and people who cause strife between family members.
Fałszywy świadek, który mówi kłamstwa, i ten, który sieje niezgodę między braćmi.
20 My son, obey my commands, and do not ignore what your mother has taught you.
Synu mój, strzeż przykazania twego ojca i nie odrzucaj prawa twojej matki.
21 Remember the things that we have said. Those things should be [like a beautiful necklace] around your neck.
Przywiąż je na zawsze do serca twego i zawieś je sobie na szyi.
22 [If you follow our advice, it will be as though] what we have taught you [PRS] will lead you, wherever you go. When you sleep, they will protect you. And when you wake up in the morning, they will teach/instruct you.
Gdy będziesz chodził, poprowadzi cię; gdy zaśniesz, strzec cię będzie, a gdy się obudzisz, będzie mówić do ciebie;
23 These commands and what we teach you [will be like] a lamp to light your path [MET]. When we rebuke you and correct/punish you, we will be showing you the road to having [a good] life.
Bo przykazanie [jest] pochodnią, prawo światłością, a upomnienia do karności są drogą życia;
24 Heeding [PRS] these commands and things that we have taught you will enable you to keep away from immoral women and from [listening to] the enticing words of an adulterous woman.
Aby cię strzegły przed złą kobietą [i] przed gładkim językiem obcej kobiety.
25 [Even] if such a woman is beautiful and has lovely eyes, do not desire to go with her. Do not let her persuade you to go with her (with her eyes/by the way she looks at you).
Nie pożądaj w twoim sercu jej piękności i niech cię nie łowi swymi powiekami.
26 [Do not forget that] you can hire a prostitute for only a loaf of bread, but [if you sleep with] another man’s wife, (it may cost you/you may lose) your life.
Bo dla kobiety nierządnej [zubożeje człowiek] o kawałek chleba, a żona cudzołożna czyha na cenne życie.
27 Can you carry hot coals in your pocket and not be burned [RHQ]?
Czy może ktoś wziąć ogień w zanadrze, a jego szaty się nie spalą?
28 Can you walk on burning coals and not scorch/burn your feet?
Czy może ktoś chodzić po rozżarzonych węglach, a jego nogi się nie poparzą?
29 [No]! And in the same way, anyone who (sleeps with/has sex with) another man’s wife will [suffer for doing that]. [He will certainly] [LIT] be punished severely.
Tak ten, kto wchodzi do żony swego bliźniego; ktokolwiek ją dotknie, nie będzie bez winy.
30 We do not despise a thief if he steals some food because he is very hungry.
Nie pogardza się złodziejem, jeśli kradnie, by nasycić swoją duszę, będąc głodnym;
31 But [if he steals something and then] is caught [by the police], he will have to pay back (seven times as much as/much more than) he stole. He may need to sell everything that is in his house [to get enough money to pay it back].
Ale [jeśli] go złapią, zwróci siedmiokrotnie [albo] odda cały dobytek swego domu.
32 [But] a man who commits adultery with some woman is very foolish, [because] he is destroying his own self/soul [by what he is doing].
Lecz kto cudzołoży z kobietą, jest pozbawiony rozsądku; kto tak robi, gubi swoją duszę.
33 [That woman’s husband] will wound him badly, and [other people] will despise him. His shame will never end.
Znajdzie chłostę i wstyd, a jego hańba nie będzie zmazana.
34 Because that woman’s husband will (be jealous/not want anyone else to sleep with her), he will become furious, and when he gets revenge, he will not act mercifully [toward the man who slept with his wife].
Bo zazdrość rozpala gniew mężczyzny i nie będzie pobłażał w dniu zemsty.
35 And he will not accept any bribe/money, even if it is a big bribe, to (appease him/cause him to stop being angry).
Nie będzie miał względu na żaden okup i nie przyjmie darów, choćbyś najwięcej mu dawał.
