Proverbs 4
1 My children, listen to what I am teaching you. If you pay attention, you will understand what is wise.
Słuchajcie synowie! ćwiczenia ojcowskiego, a pilnujcie, abyście umieli roztropność;
2 What I am teaching you is good, so do not turn away from it.
Albowiem wam naukę dobrą daję; zakonu mego nie opuszczajcie.
3 When I was a young boy, loved by my mother,
Gdybym był młodziuchnym synem u ojca mego, i jedynakiem u matki mojej,
4 my father told me, “Remember my words; if you obey my commandments, you will live [a long time].
On mię uczył, powiadając mi: Niech się chwyci powieści moich serce twoje, strzeż przytkazań moich, a będziesz żył.
5 Obtain wisdom and understanding, and (do not abandon/hold fast to) [LIT] what I have taught you.
Nabywaj mądrości, nabywaj roztropności; nie zapominaj, ani się uchylaj od powieści ust moich.
6 Do not turn away from wisdom, because if you are wise, you will be protected [from all evil/danger]. If you love wisdom, wisdom [PRS] will guard you.
Nie opuszczaj jej, a będzie cię strzegła; rozmiłuj się jej, a zachowa cię.
7 The most important thing that you can do is to get wisdom. Even if you obtain many other things, the best thing is to know what things are wise.
Początkiem wszystkiego jest mądrość, nabywajże mądrości, a za wzystkę majętność twoję nabywaj roztropności.
8 If you consider being wise to be very valuable, [people] will think very highly of you. If you cling to wisdom [like you would cling to a woman you love], [many people] will honor you.
Wywyższaj ją, a wywyższy cię, rozsławi cię, gdy ją przyjmiesz.
9 If you become wise, that will for you be [like] a beautiful wreath that is put {someone puts} on your head; it will be [like] a king’s glorious crown.” [That is what my father told me].
Przyda głowie twojej wdzięczności, koroną ozdoby obdarzy cię.
10 [So now I say], “My son, heed what I say. If you do that, you will live a [good] long life.
Słuchaj, synu mój! a przyjmij powieści moje, a rozmnożąć lata żywota.
11 I am teaching you the way to live wisely; I am showing you how to act justly [toward others].
Drogi mądrości nauczam cię; po ścieszkach prostych wiodę cię;
12 If you live wisely, when you decide to do something, you will succeed [LIT].
Któremi gdy pójdziesz, nie będzie ściśniony chód twój; a jeźli pobieżysz, nie potkniesz sií.
13 Hold fast to the things I have taught you to do, and do not let them go. Guard them, because they [will be the source of a good] life.
Przyjmij őwiczenie, nie puszczaj się go, strzeż go; albowiem ono jest żywotem twoim.
14 Do not do the things that wicked people do; [do not behave like they do]; do not even walk on the roads that evil [people] walk on [MET].
Ścieszką niepobożnych nie chodź, a nie udawaj się drogą złośliwych.
15 Stay away from those roads; turn aside and walk on other roads;
Opuść ją, nie chodź po niej; uchyl się od niej, a omiń ją.
16 because evil people cannot sleep if they have not done some evil deed [on that day]. They cannot rest if they have not harmed someone.
Boć oni nie zasną, aż co złego zbroją; ani się uspokoją, aż kogo do upadku przywiodą;
17 What they eat and what they drink are things that they have obtained by acting wickedly and violently.”
Albowiem jedzą chleb niezbożności, a wino drapiestwa piją,
18 The behavior of good/righteous [people] is like the light [that begins to shine] at dawn and then [continues to] shine brighter until the brightest time of day.
Ale ścieszka sprawiedliwych jako światłość jasna, która im dalej tem bardziej świeci, aż do dnia doskonałego.
19 [But] the behavior of wicked [people] is like deep/thick darkness. [Because it is very dark], they cannot see the things that cause them to stumble.
Droga zaś niepobożnych jest jako ciemność; nie wiedzą, o co sií otrącić mogą.
20 My son, pay attention to what I am saying. Listen to my words carefully.
Synu mój! słów moich pilnuj; ku powieściom moim nakłoń ucha twojego.
21 Keep them close to you; let them penetrate your inner being,
Niech nie odchodzą od oczów twoich, zachowaj je w pośród serca twego.
22 because you will have [PRS] [a good] life and [good] health if you [search for them and] find them.
Albowiem żywotem są tym, którzy je znajdują, a wszystkiemu ciału ich lekarstwem.
23 It is very important that you be careful about what you think, because what you think controls [MET] the things that you do.
Nad wszystko, czego ludzie strzegą, strzeż serca twego; bo z niego żywot pochodzi.
24 Do not say anything that deceives [others] and never say what is not true.
Oddal od siebie przewrotność ust, a złośliwe wargi oddal od siebie.
25 Keep looking straight ahead toward the events that are before you, and do not turn aside.
Oczy twoje niechaj na dobre rzeczy patrzą, a powieki twoje niech drogę przed tobą prostują.
26 Plan carefully where you will go and what you will do, and then stay on that road. Then what you do will be right.
Umiarkuj ścieżkę nóg twoich, aby wszystkie drogi twoje pewne były.
27 Do not leave the straight road by turning to the left or to the right. [Do only what is right] and keep yourself from [doing what is] evil.
Nie uchylaj się na prawo ani na lewo; owszem, odwróć nogę twoję od złego.
