Proverbs 3
1 My son, do not forget what I have taught you. Keep my commands in your inner being,
Con ơi, đừng quên lời ta dạy. Nhưng giữ những mệnh lệnh ta trong lòng con.
2 because [if you obey them] you will live a long time and things will go well for you
Nếu con làm vậy, con sẽ được gia tăng tuổi thọ, và cho đời sống con thịnh vượng.
3 Always faithfully love others and (be faithful/do what you say that you will do); doing those things [will cause others to be pleased with you]; it will be as though you are wearing a beautiful necklace. Keep those things in your mind/inner being.
Đừng để nhân từ, chân thật xa lìa con! Hãy đeo vào cổ để nhắc nhớ. Hãy ghi sâu vào lòng mình.
4 If you do, God and people will approve of you and think highly of you [MTY].
Như thế, trước mặt Đức Chúa Trời và loài người, con được ân huệ và sự hiểu biết chính đáng.
5 Trust in Yahweh completely, and do not rely on what you yourself understand.
Hãy hết lòng tin cậy Chúa Hằng Hữu; đừng nương vào sự hiểu biết của riêng con.
6 Always allow him to lead you. If you do that, he will (show you the right path/direct your life).
Trong các việc làm của con, hãy cầu xin Ngài, và Ngài sẽ hướng dẫn con trong các nẻo con đi.
7 Do not be proud of being wise. [Instead], revere Yahweh and turn away from doing evil.
Đừng khôn ngoan theo mắt mình. Hãy kính sợ Chúa Hằng Hữu, xa lánh điều ác.
8 If you do that, your body will be healthy/strong; it will be [like] medicine for you.
Như thế, thân xác con sẽ mạnh khỏe và xương con được cứng cáp.
9 Honor Yahweh by [what you do with] your money; and [by giving him] the first part of your harvest.
Hãy dùng tài sản và hoa lợi đầu mùa mà tôn vinh Chúa Hằng Hữu.
10 If you do that, [you will have a good harvest]. Yahweh will fill your barns [with grain], and your vats/containers will be overflowing with [grape juice for making] wine.
Như thế, kho thóc con đầy dẫy, thùng chứa rượu mới tràn đầy.
11 My son, when Yahweh disciplines/corrects you, do not despise it, and if he rebukes you, do not resent it.
Con ơi, đừng coi thường sự sửa phạt của Chúa Hằng Hữu, đừng bực mình khi Ngài trừng trị.
12 [I say that] because it is the people whom Yahweh loves that he corrects/reproves, [just] like parents correct/reprove their sons whom they love.
Vì Chúa Hằng Hữu sửa dạy người Ngài yêu, như cha đối với con yêu dấu.
13 [Yahweh] is pleased with those who become wise and have good understanding.
Phước cho người tìm được khôn ngoan, vì nhận được sự thông sáng.
14 Being wise and having good understanding is worth more than silver, better than gold.
Vì được nó có ích hơn được bạc, và sinh lợi hơn vàng.
15 Being wise is more precious than (jewels/precious stones); there is nothing that you could desire [that would be as valuable] as wisdom.
Khôn ngoan quý hơn hồng ngọc; không có gì con ao ước sánh kịp.
16 On the one hand, wisdom [PRS] enables [you] to live a long life, and on the other hand, wisdom enables [you] to become rich and to be honored.
Tay phải của khôn ngoan có trường thọ, còn tay trái có giàu sang và vinh dự.
17 If [you] are wise, [your] life will be pleasant, and things will go well [for you].
Các đường của khôn ngoan đều thích thú; mọi nẻo của nó đều an vui.
18 Wisdom is [like] a tree that gives long life to those who [eagerly] take hold of it, and [Yahweh] is pleased with those who hold onto it tightly.
Nó là cây vĩnh sinh cho người nắm lấy; và hạnh phúc cho ai giữ chặt.
19 By his wisdom Yahweh created the earth, and by his understanding he put everything in the skies.
Chúa Hằng Hữu do khôn ngoan sáng tạo đất; và do thông sáng thiết lập trời.
20 By his knowledge [he caused] the water that was beneath the earth to burst forth, and he caused rain to fall from the clouds.
Do tri thức Ngài, biển sâu mở toang, và mây đọng thành sương.
21 My son, [always] keep doing things that are right and things that are smart. If you do that,
Con ơi, hãy giữ khôn ngoan thật và thận trọng. Đừng để nó xa tầm mắt con.
22 you will live [many years] and be honored and respected {people will honor and respect you}.
Nó là sức sống trong tâm hồn, là trang sức duyên dáng nơi cổ con.
23 If you do what is right and wise, you will [be able to] walk safely, and you will not (stumble/do things that are wrong) [MET].
Nhờ đó, con tiến bước an toàn, chân con không vấp ngã.
24 You will [be able to] lie down [at night] and not be afraid [of anything], and you will sleep peacefully.
Khi nằm, con không phải lo lắng, vừa ngã lưng, con đã ngon giấc.
25 You will not be afraid that something disastrous will happen to you or that storms that strike the wicked will strike you,
Khi thấy người ác gặp tai họa hay hủy diệt bất ngờ, con không hoang mang lo sợ,
26 because you will be confident that Yahweh [will take care of you]. He will not let your foot be caught in a trap/snare.
vì Chúa Hằng Hữu là Đấng con tin cậy. Ngài sẽ giữ chân con khỏi cạm bẫy.
27 If you are able to help people who deserve it, do not refuse to help them.
Đừng từ chối làm lành cho người xứng đáng khi con có năng lực làm việc ấy.
28 If you are able to help someone you interact with, do not say, “Come back later; [perhaps] I can help you tomorrow.”
Nếu hiện tại con có thể giúp người láng giềng, thì đừng nói: “Ngày mai hãy trở lại, tôi sẽ giúp anh.”
29 Do not make plans to harm those you interact with regularly, [because] they live near you, and they trust you.
Đừng mưu đồ ám hại láng giềng, vì họ vẫn có lòng tin cậy nơi con.
30 If someone has not harmed you, do not accuse him [by saying that he has harmed you].
Đừng vô cớ cáo tội ai, khi người ấy không gây cho con thiệt hại.
31 Do not envy people who [obtain things by] violent actions, and do not imitate/do what they do.
Đừng thèm muốn địa vị người dữ dằn, cũng đừng bước theo con đường họ đi.
32 [I say that] because Yahweh considers such people to be abominable/detestable; but he is a friend to [all] those who do what is right.
Vì Chúa Hằng Hữu ghét người hư hoại, nhưng thổ lộ tâm tình với ai ngay lành.
33 Yahweh curses the families [MTY] of those who are wicked, but he blesses the families of those who are good/righteous.
Chúa Hằng Hữu nguyền rủa nhà của người ác, nhưng đổ phước lành trên nhà người công chính.
34 Yahweh makes fun of those who make fun [of others], but he kindly helps those who are humble.
Chúa Hằng Hữu cười chê người kiêu căng báng bổ, nhưng ban ơn phước trên người khiêm nhu.
35 Wise [people] will be honored {people will honor wise people}, but foolish people will be dishonored/disgraced.
Vinh dự là gia tài Chúa dành cho người khôn, còn xấu hổ nhuốc nhơ là phần của người dại dột.
