Proverbs 22
1 (Having a good reputation/Being honored by people) is better than having a lot of money; being well respected is better than having plenty of gold or silver [DOU].
De naam is uitgelezener dan grote rijkdom, de goede gunst dan zilver en dan goud.
2 There is one thing that is true about both rich people and poor people: Yahweh is the one who created all of them.
Rijken en armen ontmoeten elkander; de HEERE heeft hen allen gemaakt.
3 Those who have good sense realize [that there is something] dangerous ahead, and they avoid it; those who do not have good sense just keep going and later they will suffer because of doing that.
Een kloekzinnig mens ziet het kwaad, en verbergt zich; maar de slechten gaan henen door, en worden gestraft.
4 The reward that Yahweh gives to those who are humble and who revere him is that he causes them to be rich and honored and to live for a long time.
Het loon der nederigheid, met de vreze des HEEREN, is rijkdom, en eer, en leven.
5 Because of the things that wicked people do, [they have difficulties/troubles] that will be like thorns and traps on the roads that they walk on [MET]; people who are careful/cautious will be able to stay away from those difficulties.
Doornen en strikken, zijn in den weg des verkeerden; die zijn ziel bewaart, zal zich verre van die maken.
6 If you train/teach children to do what is right, all during their life they will act/behave in that manner.
Leer den jongen de eerste beginselen naar den eis zijns wegs; als hij ook oud zal geworden zijn, zal hij daarvan niet afwijken.
7 Rich people rule over poor people harshly, and those who borrow money become like slaves [MET] of the people who lend [money to them].
De rijke heerst over de armen; en die ontleent, is des leners knecht.
8 [If you plant corn or rice, corn or rice will grow]; [similarly], if you act unjustly, you will have disasters [MET]; and if you try to harm/oppress people [because you are angry with them], you will not be able to harm them.
Die onrecht zaait, zal moeite maaien; en de roede zijner verbolgenheid zal een einde nemen.
9 [God] will bless those who are generous [IDM], those who give some of their food to poor [people].
Die goed van oog is, die zal gezegend worden; want hij heeft van zijn brood den armen gegeven.
10 If you get rid of those who make fun of [everything that is good], there will no more arguing or quarreling or insulting [other people].
Drijf den spotter uit, en het gekijf zal weggaan, en het geschil met de schande zal ophouden.
11 If you always act sincerely [IDM] and always speak kindly, the king will be your friend.
Die de reinheid des harten liefheeft, wiens lippen aangenaam zijn, diens vriend is de koning.
12 Yahweh [SYN] (watches over/takes care of) [those who have] good understanding/sense, but he ruins the plans/affairs of those who always try to deceive others.
De ogen des HEEREN bewaren de wetenschap; maar de zaken des trouwelozen zal Hij omkeren.
13 Lazy people [remain in their houses]; they say, “A lion might attack me if I go out into the street [to go to work]!”
De luiaard zegt: Er is een leeuw buiten; ik mocht op het midden der straten gedood worden!
14 What (wives who commit adultery/immoral women) say [to men] [MTY] is [like] a deep pit [MET] [into which those men fall]; those with whom Yahweh is angry will fall into that pit.
De mond der vreemde vrouwen is een diepe gracht; op welken de HEERE vergramd is, zal daarin vallen.
15 Children [SYN] naturally do things that are foolish, but if you punish/spank them [PRS], they [will] (stop doing foolish things/learn to behave as they should).
De dwaasheid is in het hart des jongen gebonden; de roede der tucht zal ze verre van hem wegdoen.
16 Those who oppress poor [people] in order to become rich, and those who give [a bribe] to rich [people in order that the rich people will do a favor for them], will just lose their money.
Die den arme verdrukt, om het zijne te vermeerderen, en den rijke geeft, komt zekerlijk tot gebrek.
17 [Now] listen [MTY] to what wise [people] have said; think carefully about what I am teaching you.
Neig uw oor, en hoor de woorden der wijzen, en stel uw hart tot mijn wetenschap;
18 It will be good to (keep these things in your minds/always remember them), because if you do that, you will be able to quote/recite them [to others].
Want het is liefelijk, als gij die in uw binnenste bewaart; zij zullen samen op uw lippen gepast worden.
19 [I want you to] trust in Yahweh, and that is the reason that I am telling them to you, now.
Opdat uw vertrouwen op den HEERE zij, maak ik u die heden bekend; gij ook maak ze bekend.
20 I have written [RHQ] 30 (sayings/things that wise people have said) from which you will receive good advice and you will be able you to know [many good/useful things].
Heb ik u niet heerlijke dingen geschreven van allerlei raad en wetenschap?
21 From them, you will learn what is right and what is true, in order that you will be able to bring back a good report to those who sent you [to school] (OR, give a good answer [to those who ask you questions]).
Om u bekend te maken de zekerheid van de redenen der waarheid; opdat gij de redenen der waarheid antwoorden moogt dengenen, die u zenden.
22 [It is easy to] rob poor [people] who are helpless [and cannot defend themselves, but] never [do that]; and do not oppress in court those who are needy/afflicted,
Beroof den arme niet, omdat hij arm is; en verbrijzel den ellendige niet in de poort.
23 because Yahweh will speak to defend them, and he will punish those who steal things from others—by causing them to die.
Want de HEERE zal hun twistzaak twisten, en Hij zal dengenen, die hen beroven, de ziel roven.
24 Do not become friends with those who often become angry, and do not associate with those who cannot control their temper/anger,
Vergezelschap u niet met een grammoedige, en ga niet om met een zeer grimmig man;
25 because you might start to act like they do and not be able to stop doing that.
Opdat gij zijn paden niet leert, en een strik over uw ziel haalt.
26 If someone borrows money, do not be one of those who promises to pay what that person owes he cannot pay it back,
Wees niet onder degenen, die in de hand klappen, onder degenen, die voor schulden borg zijn.
27 because if you cannot pay it back, people will surely [RHQ] [come and] take away [everything you own], even your bed.
Zo gij niet hadt om te betalen, waarom zou men uw bed van onder u wegnemen?
28 Do not [steal some of your neighbors’ land by] removing the boundary lines/markers that your ancestors placed/set.
Zet de oude palen niet terug, die uw vaderen gemaakt hebben.
29 Know/Learn [RHQ] this about those who do their work very skillfully: They will quit working for ordinary people and will start working for kings [because the kings will want people like that to work for them].
Hebt gij een man gezien, die vaardig in zijn werk is? Hij zal voor het aangezicht der koningen gesteld worden; voor het aangezicht der ongeachte lieden zal hij niet gesteld worden.
