Proverbs 16
1 People plan what they want to do, but Yahweh is the one who decides [MTY] what really will happen.
Al la homo apartenas la projektoj de la koro; Sed de la Eternulo venas la vortoj de la lango.
2 People may think that their actions are right, but Yahweh really knows why people do what they do.
Ĉiuj vojoj de la homo estas puraj en liaj okuloj; Sed la Eternulo esploras la spiritojn.
3 (Request/Rely on) Yahweh to direct what you plan to do; [if you do that], you will succeed in what you plan.
Transdonu al la Eternulo viajn farojn; Tiam viaj entreprenoj staros forte.
4 Yahweh knows why he does everything that he does; he has even prepared the wicked for the time that he will punish them.
Ĉiu faro de la Eternulo havas sian celon; Eĉ malvirtulo estas farita por tago de malbono.
5 Yahweh hates/detests everyone who is proud [IDM]; you can be certain [IDM] that they will be punished [LIT].
Ĉiu malhumilulo estas abomenaĵo por la Eternulo; Kaj li certe ne restos ne punita.
6 Be loyal to Yahweh and faithfully [obey] him; if you do that, he will forgive you for having sinned. If we revere him, nothing evil will happen to us (OR, he will prevent evil things from happening to us).
Per bono kaj vero pardoniĝas peko; Kaj per timo antaŭ la Eternulo oni evitas malbonon.
7 When our behavior pleases Yahweh, he even causes our enemies to act peacefully toward us.
Kiam al la Eternulo plaĉas la vojoj de homo, Li eĉ liajn malamikojn pacigas kun li.
8 It is better to have a small amount of money that is earned honestly than to have a lot of money that is acquired dishonestly.
Pli bona estas malmulto, sed kun justeco, Ol granda profito, sed maljusta.
9 People plan what they want to do, but Yahweh directs/determines what they will [really] be able to do.
La koro de homo pripensas sian vojon; Sed la Eternulo direktas lian iradon.
10 [If] God directs what a king says, what he decides is [always] right/fair.
Sorĉo estas sur la lipoj de reĝo; Lia buŝo ne peku ĉe la juĝo.
11 Yahweh wants us to use scales that are correct; the weights in his bag are correct, [because] he made them.
Ĝusta pesilo kaj ĝustaj pesiltasoj estas de la Eternulo; Ĉiuj pezilŝtonoj en la sako estas Lia faro.
12 Kings detest those who do evil, because [it is people doing what] is fair/right that causes their governments to be [MTY] strong.
Abomenaĵo por reĝoj estas fari maljustaĵon; Ĉar per justeco staras fortike la trono.
13 Kings are delighted to hear people say [MTY] what is true; they love those who say what is right/honest.
Al la reĝoj plaĉas lipoj veramaj; Kaj ili amas tiun, kiu parolas la veron.
14 If a king becomes angry, he [may] command that someone be executed, [so] wise people will [try to] cause him to be calm.
Kolero de reĝo estas kuriero de morto; Sed homo saĝa igas ĝin pardoni.
15 If a king has a smile [MTY] on his face, he will enable people to have a [long] life (OR, he will not order people to be executed); his being pleased [with people] is [as delightful] as rain in the springtime [when seeds are planted].
Luma vizaĝo de reĝo estas vivo; Kaj lia favoro estas kiel nubo kun printempa pluvo.
16 Becoming wise is better than aquiring gold; getting good understanding/insight is better than acquiring silver.
Akiro de saĝeco estas multe pli bona ol oro; Kaj akiro de prudento estas preferinda ol arĝento.
17 Those whose behavior [MET] is good/right turn away from doing evil; those who guard their conduct [MTY] protect their lives.
La vojo de virtuloj evitas malbonon; Kiu gardas sian vojon, tiu konservas sian animon.
18 Being proud will (lead to your having/cause you to have) disasters; despising others will result in your being ruined.
Antaŭ la pereo iras fiereco; Kaj antaŭ la falo iras malhumileco.
19 It is better to be humble and poor than [to associate with] proud [people] and [to become rich by] dividing with them (plunder/goods captured in a battle).
Pli bone estas esti humila kun malriĉuloj, Ol dividi akiron kun fieruloj.
20 Those who heed good teaching/instruction will prosper; happy are those who trust in Yahweh.
Kiu prudente kondukas aferon, tiu trovos bonon; Kaj kiu fidas la Eternulon, tiu estas feliĉa.
21 People say that those who are wise learn what is right/good behavior, and those who talk pleasantly [are able to] influence others [to do what is right].
Kiu havas prudentan koron, tiu estas nomata saĝulo; Kaj agrablaj paroloj plivalorigas la instruon.
22 Being wise is [like having] a fountain that gives life [MET], but foolish people are punished as a result of their acting foolishly.
Saĝo estas fonto de vivo por sia posedanto; Sed la instruo de malsaĝuloj estas malsaĝeco.
23 Those who are wise think carefully before they talk, and as a result they are able to influence/persuade others [to do what is right].
La koro de saĝulo prudentigas lian buŝon, Kaj en lia buŝo plivaloriĝas la instruo.
24 Kind words are like honey [SIM]: We enjoy them both, and both cause our bodies to be healthy/strong.
Agrabla parolo estas freŝa mielo, Dolĉa por la animo kaj saniga por la ostoj.
25 There are some kinds of behavior [MET] that people think are right, but (walking on those roads [MET]/continually doing those things) causes those people to die.
Iufoje vojo ŝajnas ĝusta al homo, Kaj tamen ĝia fino kondukas al la morto.
26 If a worker (has an appetite/is hungry), that urges him to work hard because he [SYN] wants to [earn money to buy things to] eat.
Kiu laboras, tiu laboras por si mem; Ĉar lin devigas lia buŝo.
27 Worthless people plan [ways to cause] trouble [for others], and [even] what they say [injures people] like a hot fire does [SIM].
Malbona homo kaŭzas malbonon; Kaj sur liaj lipoj estas kvazaŭ brulanta fajro.
28 Deceitful people cause strife/quarreling among other people; those who say false things about other people cause people who are friends to become enemies.
Malica homo disvastigas malpacon; Kaj kalumnianto disigas amikojn.
29 Those who act violently entice/encourage others [to also act violently] and lead them along a road that will end in disaster.
Rabemulo forlogas sian proksimulon Kaj kondukas lin sur vojo malbona.
30 People [sometimes] show with [one of] their eyes [to signal to their friends that they are] planning to do something to harm [others]; they smirk when they are about to do something evil.
Kiu faras signojn per la okuloj, tiu intencas malicon; Kiu faras signojn per la lipoj, tiu plenumas malbonon.
31 Gray hair is [like] a glorious crown [MET] that is given to people who have always behaved righteously.
Krono de gloro estas la grizeco; Sur la vojo de justeco ĝi estas trovata.
32 Those who do not become angry quickly are better than those who are powerful; it is better to (control your temper/keep yourself from becoming very angry) than to conquer a city.
Pacienculo estas pli bona ol fortulo; Kaj kiu regas sian spiriton, tiu estas pli bona ol militakiranto de urbo.
33 People (cast lots/throw marked stones) [to decide what should be done], but God is the one who truly decides what will happen.
Sur la baskon oni ĵetas loton; Sed ĝia tuta decido estas de la Eternulo.
