Proverbs 15
1 When people are angry with you, reply to them gently, and it will calm them; but if you reply harshly to them, it causes them to become more angry.
Đối đáp êm dịu làm nguôi cơn giận, trả lời xẳng xớm như lửa thêm dầu.
2 When wise [people] speak [MTY], it causes those who hear what they say to want to know more; foolish people continually say [MTY] what is foolish.
Lưỡi người khôn truyền thông tri thức, miệng người dại tuôn chảy điên rồ.
3 Yahweh sees [MTY] [what is happening] everywhere; he observes what bad [people do] as well as what good [people do].
Mắt Chúa Hằng Hữu ở khắp mọi nơi, xét xem người ác lẫn người thiện lành.
4 Those who speak [MTY] kindly to people are [like] [MET] trees [whose fruit gives] life; speaking what is false causes people to (despair/feel very discouraged).
Lưỡi hiền lành là cây sự sống; lưỡi gian ngoa phá hại tâm linh.
5 Foolish children despise their parents when their parents correct/discipline them; wise children accept it.
Con cãi lời cha là con ngu dại; con nghe sửa dạy mới là con ngoan.
6 There are many valuable things in the houses of righteous [people]; the wealth of wicked [people] causes them to have troubles/difficulties.
Nhà người công chính là kho tàng quý giá, lợi tức người gian tà đem lại đủ thứ rối ren.
7 What wise [people] teach [MTY] causes others to know much more, [but] foolish people cannot teach others what is useful.
Môi người khôn truyền rao tri thức; lòng người dại thì chẳng được gì.
8 Yahweh detests the sacrifices that are offered by wicked [people]; what delights/pleases him very much are the prayers of righteous/good [people].
Tế lễ người ác là vật Chúa Hằng Hữu chán ghét, nhưng lời người ngay cầu nguyện được Chúa hài lòng.
9 Yahweh hates/detests the behavior of wicked [people], but he loves those who always do what is righteous/just/fair.
Đường người ác bị Chúa Hằng Hữu chán ghét, nhưng người theo đường công chính được Chúa yêu thương.
10 Those who do what is wrong will be severely punished; those who do not want to be corrected will die.
Bỏ đường chính bị cực hình chắc chắn, ghét khuyên răn bị tiêu diệt chẳng sai.
11 Yahweh knows [what is happening in] the place where dead people [DOU] are, so he certainly knows [RHQ] what people are thinking. (Sheol h7585)
Âm Phủ và Hỏa Ngục, Chúa Hằng Hữu còn thấy suốt. Huống hồ chi lòng dạ loài người! (Sheol h7585)
12 Some people do not want to be corrected; they never go to wise [people to seek good advice from them].
Người nhạo báng không đến gần người khôn, vì sợ phải nghe lời quở trách.
13 When people are happy, they have smiles on their faces; but when they are sad, [by looking at their faces we can see that] they are sad.
Lòng khoái lạc làm mặt mày vui vẻ; dạ ưu phiền làm héo hắt tâm linh.
14 Those who have good sense want to learn more; foolish people [MTY] are very satisfied with being foolish/ignorant.
Lòng thông sáng đi tìm tri thức, miệng người ngu ăn nói điên rồ.
15 Those who are oppressed constantly have difficulties, but those who (OR, if they) are happy, [it is as though] [MET] they are having a big feast every day.
Lòng ưu sầu thấy ngày nào cũng ngày hoạn nạn; lòng vui mừng lúc nào cũng yến tiệc liên miên.
16 Being poor and revering Yahweh is better than being rich and having a lot of troubles.
Thà ít của mà kính sợ Chúa Hằng Hữu, hơn là có nhiều tài sản mà bối rối cặp theo.
17 Eating meals with [people whom you] love and having only vegetables to eat is better than eating with [people who] hate [each other and] having lots of good meat [to eat].
Thà một bát rau mà yêu thương nhau, hơn là ăn thịt bò với lòng ganh ghét.
18 Those who quickly become angry cause arguments/quarreling, but those who do not quickly become angry cause people to act peacefully.
Người nóng tính thường gây xung đột; người ôn hòa dàn xếp đôi bên.
19 Lazy people constantly [have difficulties] [MET]; [it is as though they are] walking through thorns; but those who are honest and hard-working [will have few difficulties; it is as though they are walking] on a level highway [MET].
Đường người biếng nhác như có rào gai ngăn chặn, đường người ngay lành luôn quang đãng hanh thông.
20 Children who are wise cause their parents to be happy; it is foolish children who despise their parents.
Con khôn vui lòng cha; con ngu khinh dể mẹ.
21 Foolish people are happy to [continually] act foolishly; those who have good sense do what is right.
Người dại dột cho u mê là hay; nhưng người khôn lúc nào cũng chọn đường ngay.
22 If there is no one to give us good advice, we will not accomplish what we are planning to do; but when we have many [good] advisors, we will succeed.
Kế hoạch thất bại, vì không có người tính kế; kế hoạch thành công, nhờ có mưu sĩ tài cao.
23 People rejoice when they are able to reply well to what others have asked them; [truly], it is very delightful to be able to say the right thing at the right time.
Lời khéo đáp khiến lòng vui vẻ; lời đúng lúc quý giá biết bao!
24 Wise people walk on a road that leads up to a long life; they do not walk on a road that leads down to the place where dead people are. (Sheol h7585)
Đường sống của người khôn dẫn lên cao; lánh xa âm phủ ở dưới thấp. (Sheol h7585)
25 Yahweh tears down the houses of proud [people], but he protects the property of widows.
Chúa Hằng Hữu phá nhà người kiêu ngạo, nhưng Ngài giữ vững ranh giới người góa bụa.
26 Yahweh detests what wicked [people] are thinking [about doing]; [but] when people say what is kind, he considers those words to be pure.
Chúa Hằng Hữu ghê tởm mưu gian ác, nhưng lời trong sạch được Chúa hài lòng.
27 Those who try hard to get money by acting dishonestly cause trouble for their family; those who refuse to accept bribes will live [for a long time].
Người tham lợi đem rối rắm vào nhà, người khước từ hối lộ được sống an vui.
28 Righteous/Good [people] think carefully before they answer [what others ask them]; wicked [people] very quickly say what is evil.
Người công chính lựa câu đối đáp cách thận trọng; người gian tà thốt lời độc địa không đắn đo.
29 Yahweh does not listen [MTY] to what wicked [people request him to do]; he listens to righteous [people] when they pray.
Chúa Hằng Hữu lánh xa người mưu ác, nhưng nghe người công chính cầu xin.
30 If people have a smile on their faces, it makes them/others happy, and [when people hear] good news, it refreshes their spirits [MTY].
Mắt thấy cảnh đẹp khiến lòng vui vẻ; tai nghe tin lành xương cốt nở nang.
31 If people pay attention when [people] correct/warn them, they will become wise.
Ai chịu nghe phê bình xây dựng, sẽ ở giữa đám người khôn ngoan.
32 If people refuse to listen [when others try] to correct them, they are despising/hurting themselves; those who (pay attention/heed) when [others] warn them (become wiser/acquire good sense).
Ai khước từ khuyên răn, ghét chính linh hồn mình; người nghe lời sửa dạy sẽ trở nên thông sáng.
33 If you revere Yahweh, you will learn how to become wise, but [only] after you become humble will [people] honor you.
Kính sợ Chúa Hằng Hữu thật là khôn ngoan, đức tính khiêm nhu mang lại vinh dự.
