Proverbs 10
1 These [are more] proverbs/wise sayings from Solomon: If children are wise, they cause their parents to be happy; but if children are foolish, they cause their parents to be very sad.
Sentencoj de Salomono. Saĝa filo estas ĝojo por sia patro, Kaj filo malsaĝa estas malĝojo por sia patrino.
2 Money that you get by doing dishonest/wicked things will really not benefit you; but by living righteously you will live for (a long time/many years).
Maljustaj trezoroj ne donas utilon; Sed bonfaremo savas de morto.
3 Yahweh does not allow righteous [people] to starve, but he will prevent wicked [people] from getting what they want.
La Eternulo ne malsatigos animon de piulo; Sed la avidon de malpiulo Li forpuŝas.
4 Lazy people [soon] become poor; it is those who work hard who become rich.
Maldiligenta mano malriĉigas; Sed mano de diligentuloj riĉigas.
5 Those who are wise, harvest the crops when they are ripe; it is shameful/disgraceful to sleep [and not work] during harvest time.
Kiu kolektas dum la somero, tiu estas filo saĝa; Sed kiu dormas en la tempo de rikolto, tiu estas filo hontinda.
6 Righteous [people will] be blessed [by God]; [the nice things] that wicked [people] say [MTY] [sometimes] conceal the fact that they [are planning to] act violently.
Beno estas sur la kapo de piulo; Sed la buŝo de malpiulo kaŝas krimon.
7 After righteous [people die], other people are blessed as they remember [what those people did before they died]; but we will soon forget wicked people [MTY] after they die.
La memoro de piulo estas benata; Sed la nomo de malpiuloj forputros.
8 Wise people heed good instruction/advice, but people who talk foolishly will ruin themselves.
Kiu havas saĝan koron, tiu akceptos moralordonojn; Sed kiu havas malsaĝan buŝon, tiu renversiĝos.
9 Honest people will be safe, but [others] (OR, God) will find out those who are dishonest.
Kiu iras en senkulpeco, tiu iras sendanĝere; Sed kiu kurbigas siajn vojojn, tiu estos punita.
10 Those who signal with their eyes [that they are about to do something that is wrong] cause trouble, but those who rebuke others truthfully cause them to be peaceful.
Kiu grimacas per la okulo, tiu kaŭzas suferon; Kaj kiu havas malsaĝan buŝon, tiu renversiĝos.
11 What righteous [people] say [MTY] is [like] a fountain that (gives life/enables people to live many years) [MET], but what wicked [people] say [MTY] hides [the fact] that they intend to act violently.
La buŝo de piulo estas fonto de vivo; Sed la buŝo de malpiulo kaŝas krimon.
12 When we hate others, it causes quarrels, but if we love others, we forgive them [for the wrong things that they do].
Malamo kaŭzas malpacon; Sed amo kovras ĉiujn pekojn.
13 Those who have good sense say [MTY] what is wise, but people who do not have good sense must be punished.
Sur la lipoj de prudentulo troviĝas saĝo; Sed vergo apartenas al la dorso de sensaĝulo.
14 Wise people continue to learn all that they can, but when foolish people speak, they soon cause trouble.
Saĝuloj konservas la scion; Sed la buŝo de malsaĝulo estas proksima al la pereo.
15 The wealth that rich people have [protects them like a city is protected by a] strong wall around it [MET], but people who are poor suffer much [because they have no one to help them].
La havo de riĉulo estas lia fortika urbo; Sed pereo por la malriĉuloj estas ilia malriĉo.
16 If you are righteous, your reward will be a good life, [but] all that sinful people gain is to sin more.
La laborpago de piulo estas por la vivo; La enspezoj de malpiulo estas por peko.
17 Those who pay attention when others try to (correct them/teach them what they are doing that is wrong) will live (happily/for many years); but those who reject being rebuked will not find the road to life (OR, cause others to go astray).
Kiu konservas la instruon, tiu iras al vivo; Sed kiu forĵetas atentigon, tiu restas en eraro.
18 Those who will not admit that they hate [others] are liars, and those who slander [others] are foolish.
Kiu kaŝas malamon, tiu havas falseman buŝon; Kaj kiu elirigas kalumnion, tiu estas malsaĝulo.
19 When people talk a lot, that will lead them to sin a lot [by what they say]; if you are wise, you will refuse to say very much.
Ĉe multo da vortoj ne evitebla estas peko; Sed kiu retenas siajn lipojn, tiu estas saĝa.
20 What righteous/good [people] say [MTY] is [as valuable as] pure silver [MET]; what wicked [people] think is worthless.
La lango de piulo estas plej bonspeca arĝento; La koro de malpiuloj estas kiel nenio.
21 What righteous [people] say [MTY] benefits many [people], but foolish people die because of the stupid [things that they do].
La lipoj de piulo gvidas multajn; Sed malsaĝuloj mortas pro manko de saĝo.
22 Yahweh blesses [some people] by enabling them to become rich, and working hard will not make them to become richer (OR, and he will not also cause them to become sad).
La beno de la Eternulo riĉigas, Kaj malĝojon Li ne aldonas al ĝi.
23 Foolish people (have fun/enjoy) doing what is wrong, but wise/sensible people enjoy doing what is wise.
Por malsaĝulo estas ĝojo fari malbonon; Kaj saĝo, por saĝulo.
24 Righteous [people] will get the good things that they want/desire, but what wicked [people] are afraid of is what will happen to them.
Kio timigas malpiulon, tio trafos lin; Kaj kion deziras piuloj, tio estos donita al ili.
25 When storms come, the wicked will (be blown away/never be safe), but righteous [people will] be safe forever.
Kiel pasanta ventego, tiel malpiulo rapide malaperas; Sed piulo havas eternan fundamenton.
26 We do not like a lazy person who refuses to do the job that he is given to do, [just] like we do not like vinegar in our mouths or smoke in our eyes.
Kiel la vinagro por la dentoj kaj la fumo por la okuloj, Tiel la maldiligentulo estas por tiuj, kiuj lin sendis.
27 If you revere Yahweh, you will live for a long time; but wicked [people] die before they become old.
La timo antaŭ la Eternulo multigas la tagojn; Sed la jaroj de malpiuloj estos mallongigitaj.
28 Righteous [people] confidently expect [that good things will happen to them], and that causes them to be happy/joyful; but when wicked [people] confidently expect something good to happen, it does not happen.
La atendo de piuloj fariĝos ĝojo; Sed la espero de malpiuloj pereos.
29 Yahweh protects [MET] those who live righteously, but he destroys those who do what is evil.
La vojo de la Eternulo estas defendo por la senpekulo, Sed pereo por la malbonfarantoj.
30 Righteous [people] will always be secure [LIT], but wicked people will be removed from their land (OR, from this earth).
Piulo neniam falpuŝiĝos; Sed la malpiuloj ne restos sur la tero.
31 Righteous people [MTY] say things that are wise, but [God] will shut the mouths of people [MTY] who say what is not true.
La buŝo de piulo eligas saĝon; Sed lango falsema estos ekstermita.
32 Righteous people [MTY] know what to say that is acceptable, but wicked [people] [MTY] are [constantly] saying things that are not true.
La lipoj de piulo anoncas favoraĵon, Kaj la buŝo de malpiuloj malicaĵon.
