Matthew 13
1 That same day Jesus, [along with us] disciples, left the house [where he was teaching and went] to [Galilee lake]. He sat down there,
Cũng ngày ấy, Ðức Chúa Jêsus ra khỏi nhà, ngồi bên mé biển.
2 and a very large crowd gathered around him to [listen to his teaching]. So, [in order that they would not jostle him] (OR, [to speak to the people better]), he got into a boat and sat down [to teach them]. The crowd stood on the shore [and was listening].
Ðoàn dân nhóm họp xung quanh Ngài đông lắm, đến nỗi Ngài phải xuống thuyền mà ngồi, còn cả đoàn dân đứng trên bờ.
3 He was telling them many parables. [One of the parables] that he told them was this: “Listen! A man went out [to his field] to sow [some seeds].
Ngài dùng thí dụ mà giảng nhiều điều cùng họ. Ngài phán như vầy: Có người gieo giống đi ra đặng gieo.
4 As he was scattering [them over the soil], some [of the] seeds fell on the path. Then some birds came and ate those seeds.
Khi đương gieo, một phần giống rơi dọc đường, chim bay xuống và ăn.
5 Other [seeds] fell on ground where there was not much soil [on top of the] rock. Those seeds sprouted very soon, [because the sun quickly warmed] the shallow soil.
Một phần khác rơi nhằm chỗ đất đá sỏi, chỉ có ít đất thịt, bị lấp không sâu, liền mọc lên;
6 But when [the young plants came up], they were scorched by the sun, and they withered because they did not have [deep] roots.
song khi mặt trời mọc lên, thì bị đốt, và vì không có rễ, nên phải héo.
7 Other seeds fell on [ground that contained roots of] thorny [weeds]. The thorny weeds grew [together with the young plants], and [they] crowded out [the plants].
Một phần khác rơi nhằm bụi gai, gai mọc rậm lên, phải nghẹt ngòi.
8 [But] other seeds fell on good soil, and [the plants grew and] produced [a lot of] grain. Some [plants produced] 100 times [as many seeds as were planted]. Some [plants produced] 60 times [as much]. Some [plants produced] 30 times [as much].
Một phần khác nữa rơi nhằm chỗ đất tốt, thì sanh trái; hoặc một hột ra được một trăm, hoặc một hột sáu chục, hoặc một hột ba chục.
9 If you want to understand this [MTY], you should consider [carefully what I have just said].”
Ai có tai, hãy nghe!
10 [We] disciples approached Jesus and asked him, “Why do you use parables when you speak to the crowd?”
Môn đồ bèn đến gần Ngài mà hỏi rằng: sao thầy dùng thí dụ mà phán cùng chúng vậy?
11 He answered [us] saying, “God [EUP/MTY] is revealing to you what he did not reveal before, about [how he wants to] rule [over people’s lives]. But he has not revealed it to others.
Ngài đáp rằng: bởi vì đã ban cho các ngươi được biết những điều mầu nhiệm của nước thiên đàng, song về phần họ, thì không ban cho biết.
12 Those who [think about what I say and] understand [it], God will enable them to understand more. But those who do not [think carefully about what I say] will forget even what they already know.
Vì sẽ cho thêm kẻ nào đã có, thì họ sẽ được dư dật; nhưng kẻ nào không có, thì lại cất luôn điều họ đã có nữa.
13 That is why I use parables when I speak to people, because although they see [what I do], they do not perceive [what it means], and although they hear [what I say], they do not really understand [what it means].
Vậy nên ta phán thí dụ cùng chúng; vì họ xem mà không thấy, lắng tai mà không nghe, và không hiểu chi hết.
14 What these people do completely fulfills what [God told] the prophet Isaiah [to say long ago to the people who did not] try to understand what he said, You will hear [what I say], but you will not understand it. You will keep seeing [what I do], but you will not understand [what it means] [DOU].
Vậy, về họ, đã được ứng nghiệm lời tiên tri của Ê-sai rằng: Các ngươi sẽ lắng tai nghe, mà chẳng hiểu chi; Lấy mắt xem mà chẳng thấy chi.
15 [God also said to Isaiah], These people have become unresponsive [MTY] [to what they see me do and to what they hear me say]. They listen unwillingly [MTY] [to what I say], and they do not pay attention to [MTY] [what I do]. If it were not so, they would perceive [MTY] [what I am doing], they would understand [MTY] [what I say to them], and they would turn [away from their sinful lives] and turn [to me], and I would save them [from being punished for their sins] [MET].
Vì lòng dân nầy đã cứng cỏi; Ðã làm cho nặng tai Và nhắm mắt mình lại, E khi mắt mình thấy được, Tai mình nghe được, Lòng mình hiểu được, Họ tự hối cải lại, Và ta chữa họ được lành chăng.
16 But as for you, God is pleased with you because you [SYN] have seen [what I have done] and because you [SYN] understand [what I say] [DOU].
Nhưng phước cho mắt các ngươi, vì thấy được; phước cho tai các ngươi, vì nghe được!
17 Note this: Many prophets and righteous people [who lived long ago] longed to see what you are seeing [me do], but they did not see it. They longed to hear the things that you have been hearing [me say], but they did not hear [what you hear me say].” [DOU]
Quả thật, ta nói cùng các ngươi, có nhiều đấng tiên tri, nhiều người công chính đã ước ao thấy điều các ngươi thấy, mà chẳng được thấy; ước ao nghe điều các ngươi nghe, mà chẳng được nghe.
18 “[Since God wants] you [to understand what I am teaching you], listen as I [explain] the parable about the man who sowed [seeds in various kinds of soil].
Ấy vậy, các ngươi hãy nghe nghĩa ví dụ về kẻ gieo giống là gì.
19 The people who hear about how God rules over people’s lives and do not understand [what they have heard] are [like] the path where [some of] the seeds fell. [Satan], the Evil One, comes and causes these people to forget [MET] what they have heard [MET].
Khi người nào nghe đạo nước thiên đàng, mà không hiểu, thì quỉ dữ đến cướp điều đã gieo trong lòng mình; ấy là kẻ chịu lấy hột giống rơi ra dọc đàng.
20 [Some people are like the] shallow soil on top of rock. When they hear God’s message, they immediately accept it joyfully.
Người nào chịu lấy hột giống nơi đất đá sỏi, tức là kẻ nghe đạo, liền vui mừng chịu lấy;
21 [But because it does not penetrate deeply into their inner beings, they believe it for only] a [short] time. [They are like the plants that] did not have [deep] roots. When they are treated badly and caused to suffer because they believe [God’s message], they soon stop believing [it].
song trong lòng không có rễ, chỉ tạm thời mà thôi, đến khi vì đạo mà gặp sự cực khổ, sự bắt bớ, thì liền vấp phạm.
22 [Some people are like the soil that had the roots of] thorny [weeds] in it. They hear God’s message, but they desire to be rich, [so they] worry [only] about [MTY, PRS] material things. As a result, they [PRS] forget [God’s] message, and they do not do [IDM] the things that God wants them to do. (aiōn g165)
Kẻ nào chịu lấy hột giống nơi bụi gai, tức là kẻ nghe đạo; mà sự lo lắng về đời nầy, và sự mê đắm và của cải, làm cho nghẹt ngòi đạo và thành ra không kết quả. (aiōn g165)
23 But [some people are like the] good soil where [some of the seeds] fell. [Just like the plants that grew in this soil] produced a lot of grain, [these people] hear my message and understand it. [Some of them] do many things [IDM] [that please God, some do] even more [things that please God, and some do] very many [things that please God].”
Song, kẻ nào chịu lấy hột giống nơi đất tốt, tức là kẻ nghe đạo và hiểu; người ấy được kết quả đến nỗi một hột ra một trăm, hột khác sáu chục, hột khác ba chục.
24 Jesus also told the crowd another parable, [by which he tried to explain that although] God [MTY/EUP] is a king, [he will not immediately judge and punish all the wicked people]. Jesus said, “[God] is like a landowner [who sent his servants] to sow good [wheat] seed in his field.
Ðức Chúa Jêsus phán ví dụ khác cùng chúng rằng: Nước thiên đàng giống như người kia gieo giống tốt trong ruộng mình.
25 While those servants were sleeping [and not watching the field], an enemy of the landowner came and scattered weed [seeds] in the midst of the wheat. Then he left.
Nhưng đương khi người ta ngủ, thì kẻ thù chủ ruộng liền đến, gieo cỏ lùng vào trong lúa mì, rồi đi.
26 After [the seeds] sprouted and the green plants [grew], the heads of grain began to form. But the weeds also grew.
Ðến khi lúa mì lớn lên, và trổ bông, thì cỏ lùng cũng lòi ra.
27 So the servants of the landowner came and said to him, ‘Sir, you [RHQ] [gave us good seeds and those are the ones we] [RHQ] [planted] in your field. So where did the weeds come from?’
Các đầy tớ của chủ nhà bèn đến thưa rằng: Thưa chủ, chủ không gieo giống tốt trong ruộng chủ sao? Vậy thì cỏ lùng bởi đâu mà ra?
28 The landowner said to them, ‘[My] enemy did this.’ His servants said to him, ‘So, do you want us to pull up [the weeds and] put them in a pile?’
Chủ đáp rằng: Ấy là một kẻ thù đã làm điều đó. Các đầy tớ thưa rằng: Vậy chủ có muốn chúng tôi đi nhổ cỏ đó chăng?
29 He said [to them], ‘No, [do not do that, because] you might pull up [some of] the wheat at the same time.
Chủ rằng: Chẳng nên, e khi nhổ cỏ lùng, hoặc các ngươi nhổ lộn lúa mì đi chăng.
30 Let the wheat and the weeds grow together until harvest [time].’ At that time I will say to the reapers, ‘First gather the weeds, tie them into bundles to be burned. Then gather the wheat [and put it] into my barns.’”
Hãy để cho cả hai thứ cùng lớn lên cho đến mùa gặt; đến mùa gặt, ta sẽ dặn con gặt rằng: trước hết hãy nhổ cỏ lùng, bó lại từng bó mà đốt đi; song hãy thâu trử lúa mì vào kho ta.
31 Jesus also told this parable: “The [number of] (OR, [God’s influence in the lives of]) [people whose] lives God rules over [will continue to grow. It is very much] like mustard seeds grow after a man plants them in his field.
Ngài lấy ví dụ khác mà phán rằng: Nước thiên đàng giống như một hột cải mà người kia lấy gieo trong ruộng mình;
32 Although mustard seeds are among the smallest of all the seeds [that people plant, here in Israel they become large plants. When the plants have fully grown, they are larger than the other garden plants. They become shrubs that are large enough for birds to build nests in their branches.”]
hột ấy thật nhỏ hơn cả các giống khác, song khi đã mọc lên, thì lớn hơn các thứ rau, và trở nên cây cối, cho đến nỗi chim trời tới làm ổ trên nhành nó được.
33 Jesus also told this parable: “[The way people who let] God [MTY/EUP] rule their lives [MET] [can influence the world] is like yeast that a woman mixed with about 50 pounds of flour. [That small amount of yeast made] the whole batch of dough swell up.”
Ngài lấy ví dụ khác nữa mà phán rằng: Nước thiên đàng giống như men mà người đờn bà kia lấy trộn vào trong ba đấu bột, cho đến chừng nào bột dậy cả lên.
34 Jesus told the crowd parables [to teach them] all these things. When he spoke [HYP] to them, he habitually used such illustrations.
Ðức Chúa Jêsus lấy lời ví dụ mà phán những điều đó cùng đoàn dân, Ngài chẳng phán điều gì cùng họ mà không dùng lời ví dụ,
35 By doing that, [he] fulfilled what [God told one of] the prophets to write [long ago]: I will speak [MTY] in parables; I will tell [parables to teach] what I have kept secret since I created the world.
để được ứng nghiệm lời đấng tiên tri rằng: Ta sẽ mở miệng ra mà nói lời ví dụ, Ta sẽ rao bảo những điều kín nhiệm từ khi dựng nên trời đất.
36 After Jesus dismissed the crowds, he went inside. Then [we] disciples approached him and said, “Explain to us the parable about the weeds [that grew] in the [wheat] field.”
Bấy giờ, Ðức Chúa Jêsus cho chúng về, rồi vào nhà; môn đồ đến gần mà hỏi Ngài rằng: Xin thầy giải lời ví dụ về cỏ lùng trong ruộng cho chúng tôi.
37 He answered, “The one who sows the good seed represents [me], the one who came from heaven.
Ngài đáp rằng: Kẻ gieo giống tốt, là Con người;
38 The field represents this world [MTY], [where people live]. The seeds [that grew] well represent the people who let God rule their lives [MET]. The weeds represent the people who do what [the devil], the Evil One, [tells them to do].
ruộng là thế gian; giống tốt, là con cái nước thiên đàng; cỏ lùng, là con cái quỉ dữ;
39 The enemy who sowed the weed seeds represents the devil. The [time when the reapers will] harvest [the grain] represents the time when the world will end. The reapers represent the angels. (aiōn g165)
kẻ nghịch thù gieo cỏ ấy, là ma quỉ; mùa gặt, là ngày tận thế; con gặt, là các thiên sứ. (aiōn g165)
40 The weeds are gathered and burned. {The reapers gather the weeds. Then they burn them.} That represents [the judging of people, which God will do] when the world will end. [It will be like this]: (aiōn g165)
Còn người ta nhổ cỏ lùng mà đốt trong lửa thể nào, thì ngày tận thế cũng sẽ như vậy; (aiōn g165)
41 I, the one who came from heaven, will send my angels, and they will gather [from everywhere the people] who cause others to quit believing in me [MET] and all those who disobey [God’s] commands.
Con người sẽ sai các thiên sứ Ngài thâu mọi gương xấu và những kẻ làm ác khỏi nước Ngài,
42 They will throw those people into the fires of [hell]. There those people will weep and grind their teeth [because of the great pain that they are suffering]. (questioned)
và quăng những người đó vào lò lửa, là nơi sẽ có khóc lóc và nghiến răng.
43 [God’s] brightness will shine [on] the people who have lived as he wants them to. It will shine [on them as brightly] as the sun [shines]. It will shine on them in the place where [God], their Father, rules over them. If you want to understand this [MTY], you should think [carefully] about what I have just said.”
Khi ấy, những người công bình sẽ chói rạng như mặt trời trong nước của Cha mình. Ai có tai, hãy nghe!
44 “[What people do who begin to allow] God [MTY/EUP] to rule their lives is like [what a certain man did to acquire a treasure]. A treasure was hidden in a field by someone {Someone hid a treasure in a field [and never dug it up again]}. When [another] man found it, he hid it [by burying it again in order that no one else would find it]. Being very happy [that he had found something very valuable, he went and] sold all his possessions [to obtain money to buy the field the treasure was in]. He then went and bought the field, [and so he was able to acquire that treasure].
Nước thiên đàng giống như của báu chôn trong một đám ruộng kia. Một người kia tìm được thì giấu đi, vui mừng mà trở về, bán hết gia tài mình, mua đám ruộng đó.
45 Also, what [people do who begin to allow] God [MTY/EUP] to rule their lives is like [what] a merchant [did who was] looking for good quality pearls [to buy].
Nước thiên đàng lại giống như một người lái buôn kiếm ngọc châu tốt,
46 When he found one very costly pearl [that was for sale], he sold all his possessions [to acquire enough money to buy that pearl]. Then he [went and] bought it.
khi đã tìm được một hột châu quí giá, thì đi bán hết gia tài mình mà mua hột châu đó.
47 What God [MTY/EUP] [will do to people who falsely say that they are letting him] rule their lives is like what certain [fishermen] did [with the fish they caught] in a lake, using a large net. They caught all classes [of fish, both useful and worthless fish].
Nước thiên đàng cũng giống như một tay lưới thả xuống biển, bắt đủ mọi thứ cá.
48 When the net was full, the [fishermen] pulled it up onto the shore. Then they sat there and put the useful [fish] into buckets, and threw the worthless ones away.
Khi lưới được đầy rồi, thì người đánh cá kéo lên bờ; đoạn, ngồi mà chọn giống tốt để riêng ra, đem bỏ vào rổ, còn giống xấu thì ném đi.
49 [What they did in separating the good fish from the bad ones] is like [what will happen to people] when the world ends. The angels will come [to where God is judging people], and will separate the wicked [people] from the righteous [ones]. (aiōn g165)
Ðến ngày tận thế cũng như vầy: các thiên sứ sẽ đến và chia kẻ ác với người công bình ra, (aiōn g165)
50 They will throw the wicked people into the fire [in hell]. And those wicked people will weep and gnash their teeth [because of the intense pain they are suffering].” (questioned)
ném những kẻ ác vào lò lửa; ở đó sẽ có khóc lóc và nghiến răng.
51 [Then Jesus asked us], “Do you understand all these [parables I have told you]?” We said to him,
Các ngươi có hiểu mọi điều đó chăng! Các môn đồ thưa rằng: Có hiểu.
52 “Yes, [we understand them].” Then he said to us, “Because [you understand all these parables], [you will understand the following parable: You, along with] all others, will teach people what [you heard me say] about God ruling people’s lives. [You will add that to what you formerly learned. You will be] like a manager of a household who takes both new things and old things out of his storage room.”
Ngài bèn phán rằng: Vì cớ ấy, mọi thầy thông giáo đã học thông đạo về nước thiên đàng, thì giống như một người chủ nhà kia, đem những vật mới và cũ ở trong kho mình ra.
53 When Jesus had finished [telling] these parables, he took [us] and left that [area].
Ðức Chúa Trời phán các lời ví dụ ấy rồi, thì đi khỏi chỗ đó.
54 We went to [Nazareth, his hometown. (On the Sabbath/On the Jewish rest day]) he began to teach the people in the Jewish worship house. The result was that the people there were astonished. But [some] said, “[This man is just an ordinary person like us. So] how is it that he knows so much and understands so much [RHQ]? And how is it that he is able to do [such] miracles [RHQ]?
Ngài về đến quê hương, rồi dạy dỗ trong nhà hội, đến nỗi ai nghe cũng lấy làm lạ, mà nói rằng: Bởi đâu mà người nầy được khôn ngoan và những phép lạ nầy?
55 (He is [just] the son of the carpenter!/Isn’t he [just] the son of the carpenter [that lived here]?) [RHQ] His mother is Mary, and his younger brothers are James, Joseph, Simon and Judas [RHQ]!
Có phải là con người thợ mộc chăng? Mẹ người có phải là Ma-ri, và anh em người là Gia-cơ, Giô-sép, Si-môn, Giu-đê chăng?
56 (And his sisters [also live] here in our [town]./Do not his sisters [live] in our [town]?) [RHQ] So how is he able to do all these [miracles]?”
Chị em người đều ở giữa chúng ta chăng? Bởi đâu mà người nầy được mọi điều ấy như vậy?
57 The people were unable to accept [that] he [was the Messiah. So] Jesus said to them, “[People] honor [me and other] prophets [everywhere else we go], but in [our] hometowns [we are] not [honored], and [even] our own families do not [honor us!]”
Họ bèn vì cớ Ngài mà vấp phạm. Song Ðức Chúa Jêsus phán cùng họ rằng: Ðấng tiên tri chỉ bị trong xứ mình và người nhà mình khinh dể mà thôi.
58 Jesus did not perform many miracles there because the people did not believe [that he was the Messiah].
Ở đó, Ngài không làm nhiều phép lạ, vì chúng không có lòng tin.
