Luke 22
1 It was now almost time to celebrate the festival of Unleavened Bread, which [began with] the Passover festival.
Nú voru páskarnir í nánd. Þeir eru mesta hátíð Gyðinga og þá eru einungis borðuð ósýrð brauð.
2 The chief priests and the men who taught the [Jewish] laws were seeking a way to kill Jesus. [But they wanted to do it secretly], because they were afraid that if [they did not do] it secretly, the people [might riot].
Æðstu prestarnir og fræðimennirnir voru að velta því fyrir sér hvernig þeir gætu ráðið Jesú af dögum. En þeir óttuðust að fólkið svaraði með því að gera uppreisn.
3 Then [even though] Judas, who was called [the man from] Kerioth [village], was one of the twelve [disciples], Satan entered him.
Þegar þetta var fór Satan í Júdas Ískaríot, einn af þeim tólf.
4 Judas went and conferred with the chief priests and the officers of the Temple guards. He discussed with them how he could enable them to seize [Jesus].
Júdas kom að máli við æðstu prestana og varðstjóra musterisins til að ræða um hvernig hann ætti að koma Jesú í hendur þeirra.
5 They were pleased [that he wanted to do that]. They offered to give him money [for doing it].
Þeir urðu glaðir þegar þeir heyrðu að hann væri fús að hjálpa þeim og hétu honum launum.
6 So he agreed, [and they gave him the money]. Then he tried to find an opportunity to enable them to seize [Jesus] when there was no crowd around him.
Upp frá þessu beið Júdas eftir hentugu tækifæri til að handtaka Jesú í kyrrþey þegar fólkið væri hvergi nærri.
7 Then the day during the [first part of the week-long festival] of Unleavened Bread came, [the day] when [the] lambs [for the] Passover [celebration] had to be killed.
Dagurinn fyrir páska rann upp – dagur ósýrðu brauðanna – en þá átti að slátra páskalambinu og borða það með ósýrða brauðinu.
8 So Jesus said to Peter and John, “Go and prepare the meal for the Passover [celebration].”
Jesús sendi Pétur og Jóhannes af stað til að finna húsnæði þar sem þeir gætu undirbúið páskamáltíðina.
9 They replied to him, “Where do you [(sg)] want us to prepare it?”
„Hvert viltu að við förum?“spurðu þeir.
10 He said to the [two of] them, “Listen carefully. When you [two] enter the city, a man who is carrying a [large] jar of water will meet you. Follow him. [When] he enters [a house],
„Þegar þið komið inn í Jerúsalem, “svaraði Jesús, „mun mæta ykkur maður sem ber vatnskrús. Fylgið honum eftir þangað sem hann fer
11 tell the owner of the house, ‘[Our] teacher says [that we(exc) should] ask [you(sg) to please] show [us] the room that [he arranged with you] where he can eat the Passover [meal] with [us], his disciples [RHQ].’
og segið húsráðanda þar: „Við erum með skilaboð frá meistara okkar, um að þú sýnir okkur herbergið þar sem hann geti snætt páskamáltíðina með lærisveinum sínum.“
12 He will show you a large room that is on the upper [floor of the house]. It will be all set up [for a meal]. Prepare the meal for us there.”
Þá mun hann fara með ykkur upp í stórt herbergi sem okkur er ætlað. Það er staðurinn. Farið nú og undirbúið máltíðina.“
13 So [the two disciples] went [into the city]. They found everything to be just like [Jesus] had told them. So they prepared [the meal for] the Passover [celebration there].
Þeir fóru til borgarinnar og fundu allt eins og Jesús hafði sagt og undirbjuggu páskamáltíðina.
14 When it was time [MTY] [to eat the Passover meal], Jesus [came and] sat down with the [twelve] apostles.
Á tilsettum tíma kom Jesús og settist til borðs og postularnir með honum.
15 He said to them, “I have greatly desired to eat this Passover [meal] with you before I suffer [and die].
Hann sagði: „Ég hef innilega þráð að neyta þessarar páskamáltíðar með ykkur áður en ég líð,
16 I want you to know that I will not eat [the Passover meal] again until all those whose lives God rules completely realize [what it represents].”
því að það segi ég ykkur að ég mun ekki neyta hennar aftur, fyrr en hún fullkomnast í guðsríki.“
17 Then he took a cup [of wine] and thanked [God for it]. Then he said, “Take this, and each of you drink some of it.
Þá tók Jesús bikar, flutti þakkarbæn og sagði: „Takið þetta og skiptið því á milli ykkar.
18 I want you to know that [from now on] I will not drink wine until God makes me king.”
Ég mun ekki drekka vín á ný fyrr en guðsríki er komið.“
19 Then he took some bread and thanked God for it. He broke it [into pieces] and gave it to them [to eat]. He said, “This [bread represents] my body, which [I] am about to sacrifice for you. Keep on [eating bread] this way [regularly] to remember what I [have done for you].”
Og hann tók brauð, þakkaði Guði og braut það í sundur, fékk þeim og sagði: „Þetta er líkami minn, sem fyrir ykkur er gefinn, gerið þetta í mína minningu.“
20 Similarly, after [they had eaten] the meal, he took [another] cup [of wine]. He said, “[The wine in] [MTY] this cup [represents] my blood, which will soon flow [from my body when I die]. [With] this blood [I will sign] the new agreement [that God is making with] you.
Á sama hátt tók hann bikarinn eftir kvöldmáltíðina og mælti: „Þessi bikar er hinn nýi sáttmáli í mínu blóði sem fyrir ykkur er úthellt.
21 But [note that] the one [SYN] who will enable my enemies to seize me is eating right here with me!
Sá er svíkur mig, situr hér til borðs með mér.
22 [It is certain that I], the one who came from heaven, will die, because that is what [God] has planned. But there will be terrible punishment for the man who will (betray me/enable my enemies to seize me)!”
Að vísu verð ég að deyja, það er liður í áætlun Guðs, en vei þeim manni sem veldur því að ég verð framseldur.“
23 Then they began to ask one another, “Which of us would do such a thing?”
Þá fóru lærisveinarnir að þrátta sín á milli um það hver þeirra gæti fengið sig til slíks,
24 [The apostles] began to argue among themselves, saying, “Which one of us [will be] the greatest [when Jesus becomes king]?”
og líka um það hver þeirra gæti talist mestur.
25 So Jesus said to them, “The kings of the non-Jews [enjoy] showing that they are powerful. [Yet] they give [themselves] the title, ‘ones who help the people.’
Þá sagði Jesús: „Konungar þjóðanna drottna yfir þeim og þeir sem láta menn kenna á valdi sínu eru nefndir velgjörðamenn.
26 But you should not be like them! Instead, those who [want God to consider them] the greatest should [act as though they] were the youngest, [since the youngest are expected to serve the older ones]. Whoever is a leader should be one who serves [the others].
En meðal ykkar er sá mestur sem þjónar hinum.
27 Keep in mind who is the most important one [RHQ]. It is certainly the one who [just sits] at the table, not [RHQ] those who serve [the meal]. But I, [your leader], have been [an example for you] by serving you [while I have been] among you.
Í heiminum er það foringinn sem situr við borðið og þjónar hans ganga um beina. En hjá okkur er þetta öðruvísi. Ég þjóna ykkur.
28 You are the ones who have stayed with me during all my troubles.
Þið hafið ekki brugðist mér þennan erfiða tíma.
29 So now, just like my Father has appointed me to rule as a king, I am appointing you
En eins og faðir minn hefur gefið mér ríki sitt, eins gef ég ykkur það svo að þið getið
30 so that you can sit and eat [and rule] [MET] with me when I become king. You will sit on thrones to judge the people of the twelve tribes of Israel.”
etið og drukkið við borð mitt í ríki mínu. Þið munuð sitja í hásætum og dæma hinar tólf ættkvíslir Ísraels.
31 “Simon, Simon, listen! Satan has asked [God to let him test you, and God has permitted him to do it. Satan wants to cause you to suffer distress] (OR, [distress you]) [so that you will not believe/trust in me any more/longer. He wants to shake you, just like a man shakes wheat in a sieve to sift it] [MET].
Símon, Símon, Satan krafðist þín til að sigta þig eins og hveiti,
32 But I have prayed for you, Simon, that you will not completely stop believing in me. So when you [(sg)] restore your relationship with me, help your fellow apostles [to trust in me more]!”
en ég hef beðið þess að trú þína þrjóti ekki að fullu og öllu. Styrk þú bræður þína þegar þú hefur iðrast og snúið aftur til mín.“
33 Peter said to him, “Lord, I am ready to go with you [(sg)] if they put you in prison, or even to die with you!”
Símon svaraði: „Drottinn, ég er reiðubúinn að fara með þér í fangelsi og jafnvel deyja með þér.“
34 Jesus replied, “Peter, I want you [(sg)] to know that tonight, before the rooster crows, you will say three times that you do not know me!”
„Pétur, “svaraði Jesús, „ég skal segja þér nokkuð. Haninn mun ekki gala í dag fyrr en þú hefur þrisvar neitað því að þú þekkir mig.“
35 Then [Jesus] asked all of them, “After I sent you out [to other villages, and you went] without taking any money or a [traveling] bag or [extra] sandals, you did not lack anything, did you?” They replied, “[That’s right], [we(exc) did] not [lack] anything.”
Og Jesús hélt áfram og sagði: „Þegar ég sendi ykkur í predikunarferðir, peningalausa, nestislausa og án þess að þið hefðuð skó til skiptanna, skorti ykkur þá nokkuð?“„Nei, ekkert, “svöruðu þeir.
36 Then, [to show them that now many people would oppose them], (OR, [to show them that they needed to be prepared to protect themselves], ) he said to them, “Now [things will be different. So] whoever among you has some money should take it with him. Likewise, he should take a carrying bag. Whoever does not have a sword should sell his coat and buy a sword.
„En núna“sagði hann, „skuluð þið taka með ykkur nestispoka, ef þið eigið, og peninga. Ef þið eigið ekkert sverð, þá seljið jafnvel fötin ykkar til að geta keypt sverð.
37 Because, I now tell you, [something must happen to me to fulfill these words that a prophet] wrote: ‘He was treated {They treated him} as [though he were] a criminal.’ Do not forget that everything that is {that they have} written about me [in the Scriptures] must be fulfilled.”
Þetta segi ég, því að nú er þessi spádómur að rætast: „Hann mun dæmdur sem afbrotamaður.“Allt sem spámennirnir skrifuðu um mig mun rætast.“
38 [One of] the disciples said, “Lord, look! We [(exc)] have two swords!” [Realizing that they did not understand the meaning of what he said], he replied to them, “That is enough [talk about swords]”!
„Meistari“svöruðu þeir, „við höfum hérna tvö sverð.“„Það er nóg, “svaraði hann.
39 As [Jesus] left [the city], he went, as he usually did, to Olive [Tree] Hill. His disciples went with him.
Síðan yfirgaf Jesús loftherbergið í fylgd lærisveinanna og fór eftir venju út til Olíufjallsins.
40 When he came to the place [where he often spent the night], he said to them, “Pray that [God will help you] whenever something tempts you.”
Þegar þangað kom sagði hann: „Biðjið Guð að þið fallið ekki í freistni.“
41 Then he went from them a distance of about 30 meters/yards. (OR, as far as someone can throw a stone.) He knelt and prayed,
Hann fór spölkorn frá þeim, kraup niður og bað: „Faðir, ef þú vilt, þá taktu þennan bikar frá mér. Verði þó ekki minn vilji, heldur þinn.“
42 “[My] Father, if you are willing [to do it], force me [to have to undergo] these terrible things that [are about to happen to me] [MTY]. But do not do what I want. Instead, do what you want.”
43 Then an angel from heaven appeared to Jesus and caused him to become stronger.
Þá birtist honum engill af himni sem styrkti hann.
44 He was greatly distressed. So he prayed more earnestly. His sweat fell down on the ground as though it was large drops of blood.
Því að hann var í slíkri dauðans angist að sviti hans varð eins og blóðdropar sem féllu á jörðina og bæn hans varð enn ákafari.
45 When he got up from praying, he returned to his disciples. He found that they were sleeping. They were exhausted because they were very sorrowful.
Að lokum stóð hann upp, gekk til lærisveinanna og fann þá sofandi. Þeir höfðu sofnað af þreytu og hryggð.
46 He [woke them and] said to them, “(I am disappointed that you are sleeping!/Why are you sleeping?) [RHQ] Get up! Pray that [God will help you] whenever you are tempted {when something [like this] tempts you}!”
„Hví sofið þið?“spurði hann, „Rísið upp og biðjið þess að þið fallið ekki fyrir freistingunni.“
47 While [Jesus] was still speaking, a crowd [came to him]. Judas, [even though he was] one of the twelve [disciples], was leading them. He came close to Jesus and kissed him [on the cheek as if to greet him, but was really a signal to those with him which one was Jesus].
Hann hafði ekki sleppt orðinu, er hóp manna bar þar að. Fremstur gekk Júdas, einn postulanna. Hann gekk til Jesú og kyssti hann vingjarnlega á kinnina.
48 Jesus said to him, “Judas, (I am disappointed that it is by kissing me that you are enabling [my enemies] to seize [me], the one who came from heaven!/is it by kissing me [as though you loved me] that you are enabling [my enemies] to seize [me], the one who came from heaven?) [RHQ]”
Jesús sagði við hann: „Júdas, svíkur þú mig með kossi.“
49 When the [disciples] who were around Jesus realized what was going to happen, they said, “Lord, shall we [(exc)] strike [them] with our swords?”
Þegar lærisveinarnir ellefu skildu hvað um var að vera, hrópuðu þeir: „Meistari, eigum við að berjast? Við tókum sverðin með okkur.“
50 One of his [drew his sword and] struck the servant of the high priest [to kill him, but only] cut off his right ear.
Einn þeirra brá sverði og hjó hægra eyrað af þjóni æðsta prestsins.
51 But Jesus said, “Do not [do] any more of that!” He touched the [servant’s] ear and healed him.
En Jesús sagði: „Sýnið enga frekari mótstöðu.“Síðan snerti hann sárið og læknaði eyrað.
52 Then Jesus said to the chief priests, the officers of the Temple guards, and the [Jewish] elders who had come to [seize] him, “(It is ridiculous that you have come [here] with swords and clubs to capture [MTY] me, as [if I were] a bandit!/Why have you come here with swords and clubs to capture [MTY] me, as if I were a bandit?) [RHQ] Day after day [I was with you] in the Temple [courtyard], [and] you did not seize me! But this is the time [MTY] when [God is allowing] you [to do what you want]. It is also the time [MTY] when God is allowing [Satan, who rules] [MTY] [in] the darkness, [to do what he wants].”
Jesús sneri sér nú að æðstu prestunum, varðforingjum musterisins og trúarleiðtogum, sem fremstir stóðu, og spurði: „Er ég þá ræningi? Hvers vegna komið þið með sverð og kylfur til að handsama mig?
Af hverju handtókuð þið mig ekki í musterinu? Þar var ég daglega. En þetta er ykkar tími og vald myrkraaflanna.“
54 They seized [Jesus] and led him away. They brought him to the high priest’s house. Peter followed [them] at a distance.
Þá gripu þeir Jesú og leiddu til bústaðar æðsta prestsins. Pétur fylgdi í humátt á eftir.
55 They kindled a fire in the middle of the courtyard and sat down together. Peter sat among them.
Hermennirnir kveiktu bál í húsagarðinum og settust umhverfis það til að hlýja sér, en Pétur smeygði sér inn í hópinn svo lítið bar á.
56 As the light [from the fire] shone [on his face, a] female servant saw him and looked intently at him. She said, “This man was also with [the man whom they have arrested]!”
Við bjarmann frá eldinum tók ein þjónustustúlkan eftir honum og gaf honum nánar gætur. Loks sagði hún: „Þessi maður var með Jesú.“
57 But Peter denied it, saying, “Woman, I do not know him!”
„Nei, kona góð, “svaraði Pétur, „þann mann þekki ég alls ekki.“
58 A little later someone else saw Peter and said, “You [(sg)] also are one of those who [were with] the man [they arrested]!” But Peter said, “Man, I am not [one of them]!”
Stuttu seinna tók einhver annar eftir honum og sagði: „Þú hlýtur að vera einn af þeim.“„Nei, herra minn, það er ég ekki, “svaraði Pétur.
59 About an hour later someone else said emphatically [about Peter], “[The way] that this man [speaks shows that he] is from Galilee [district]. Certainly this man was also with the man whom [they arrested, who is from Galilee]!”
Um það bil klukkustundu síðar fullyrti enn einn þetta og sagði: „Ég veit að þessi maður er einn af lærisveinum Jesú, því að þeir eru báðir frá Galíleu.“
60 But Peter said, “Man, I do not know what you [(sg)] are talking about!” Immediately, while he was still speaking, a rooster crowed.
„Góði maður“svaraði Pétur, „ég skil bara alls ekki hvað þú ert að tala um.“En áður en hann hafði sleppt orðinu gól hani.
61 The Lord [Jesus] turned around and looked right at Peter. Then Peter remembered what the Lord had said to him, “This night, before the rooster crows, you [(sg)] will deny three times [that you know] me.”
Á sömu stundu sneri Jesús sér við og leit til Péturs. Þá minntist Pétur orða Jesú: „Áður en haninn galar í dag, muntu þrisvar afneita mér.“
62 And Peter went out [of the courtyard] and cried very sorrowfully.
Þá gekk Pétur út fyrir og grét sárt.
63 The men who were guarding Jesus made fun of him and beat him.
Verðirnir sem gættu Jesú, tóku nú að hæða hann. Þeir bundu fyrir augu hans, slógu hann með hnefunum og spurðu: „Hver sló þig núna, spámaður?“
64 They put a blindfold on him and [beat him again. Then] they said to him, “[Because you(sg) say] [IRO] that you are a prophet, [prove it by] telling us who it was that struck you!”
65 They said many other evil things about him, insulting him.
Síðan smánuðu þeir hann á allan hátt.
66 At dawn [the next morning], many of the [Jewish] leaders gathered together. The group included the chief priests and the men who taught the [Jewish] laws. They took Jesus to the Jewish Council. There the men of the Council said to him,
Í morgunsárið kom hæstiréttur Gyðinga saman. Í honum voru meðal annars æðstu prestarnir og aðrir trúarleiðtogar þjóðarinnar. Jesús var nú leiddur fram fyrir þetta ráð
67 “If you [(sg)] are the Messiah, tell us!” But he replied, “If I tell you that, you will not believe me.
og spurður hvort hann héldi því fram að hann væri Kristur. „Þó ég segi ykkur það“svaraði hann, „þá trúið þið mér ekki og munuð ekki heldur leyfa mér að flytja mál mitt.
68 If I ask you [what you think about the Messiah], you will not answer me.
69 But some day you will see [me], the one who came from heaven, sitting next to almighty God and ruling [MTY]!”
En innan skamms mun ég, Kristur, setjast í hásæti við hlið almáttugs Guðs.“
70 Then they all said, “If that is so, are [you(sg) saying that] you are (the Son of God/the Man who is also God)?” He said to them, “[Yes], it is just like you say [MTY].”
„Með þessu ertu að fullyrða að þú sért sonur Guðs, “hrópuðu þeir. „Já“svaraði hann, „ég er hann.“
71 Then they said [to each other], “(We [(inc)] certainly do not need anyone else to testify [against him]!/Why should we ask for any more people to testify [against him]?) [RHQ]” We ourselves have heard him say [MTY] [that he is equal with God]!
„Við þurfum ekki fleiri vitni!“æptu þeir. „Við höfum sjálfir heyrt hann segja það.“
