1 Samuel 14
1 One day, Jonathan said to the young man who carried his weapons, “Come with me; we will go over to where the Philistia soldiers have put up their tents.” [So they went], but Jonathan did not tell his father [what they were going to do].
Karon kini nahitabo sa usa ka adlaw, nga si Jonathan ang anak nga lalake ni Saul, miingon sa batan-on nga lalake nga nagdala sa iyang bisti sa panggubatan: Tala na, mangadto kita sa mga sundalo nga bantay sa kuta sa mga Filistehanon nga atua niadtong daplina. Apan wala niya suginli ang iyang amahan.
2 On that day, Saul and the 600 soldiers who were with him were sitting around a pomegranate tree at a place where the people threshed grain, near Gibeah.
Ug si Saul nagpuyo sa kinatumyang dapit sa Gabaa ilalum sa kahoy nga granada nga anaa sa Migron: ug ang katawohan nga uban kaniya duolan sa unom ka gatus ka tawo;
3 Ahijah the priest was also there. He was wearing the sacred vest. Ahijah was the son of Ahitub, who was a brother of Ichabod. Ichabod and Ahitub were the sons of Phinehas, who was the son of Eli, who had been Yahweh’s priest at Shiloh. No one knew that Jonathan had left [the Israeli camp].
Ug si Achias, ang anak nga lalake ni Achitob, igsoon nga lalake ni Icabod, ang anak nga lalake ni Pineas, ang anak nga lalake ni Eli, ang sacerdote ni Jehova sa Silo, nagsaput sa ephod. Ug ang katawohan wala manghibalo nga si Jonathan milakat.
4 Jonathan planned that he and the young man would go through a narrow (pass/place between two cliffs) to get to where the Philistia army was. The cliff on one side of the pass was named Bozez, and the other cliff was named Seneh.
Ug sa kinatung-an sa mga alagianan nga gipangitaan ni Jonathan sa pag-adto sa mga sundalo nga bantay sa kuta sa mga Filistehanon, may usa ka batong pangpang sa usa ka daplin, ug usa ka batong pangpang sa pikas nga daplin: ug ang ngalan sa usa mao ang Boses, ug ang ngalan sa usa mao ang Sene.
5 One cliff faced north toward Micmash, and the cliff on the other side faced south toward Geba [town].
Ang usa ka pangpang mituybo dapit sa amihanan atbang sa Michmas, ug ang usa sa habagatan atbang sa Geba.
6 Jonathan said to the young man who carried his weapons, “Come with me. We will go to where those (pagans/people who do not believe in Yahweh) [MTY] have set up their tents. Perhaps Yahweh will help us. It does not matter whether we are only two men or many people; nothing can hinder Yahweh from enabling us to defeat them.”
Ug si Jonathan miingon sa batan-ong lalake nga nagdala sa iyang bisti sa pangubatan: Tala na mangadto kita, sa mga sundalo nga bantay sa kuta sa mga walay circuncicion: tingali si Jehova magabuhat alang kanato; kay walay kaulangan si Jehova sa pagluwas pinaagi sa daghan kun pinaagi sa diyutay.
7 The young man who was carrying Jonathan’s weapons said, “Do what you think is the best thing for us to do. I will help you.”
Ug ang iyang magdadala sa bisti sa panggubatan miingon kaniya: Buhata ang tanang anaa sa imong kasingkasing: lumingi ka, ania karon, ako nagauban kanimo sumala sa anaa sa imong kasingkasing.
8 Then Jonathan said, “Okay, come with me. We will cross the valley to where the Philistia army is, and allow them to see us.
Unya miingon si Jonathan: Ania karon, kita moagi sa mga tawo ug magpadayag kita sa atong kaugalingon kanila.
9 If they then say to us, ‘You two stay there until we come down to you,’ we will stay there and not go up to them.
Kong sila mamulong sa ingon niini kanato: Pabilin hangtud nga mahaanha kami kaninyo; unya magkanunay lamang kita ug tindog sa atong dapit, ug dili kita moadto kanila.
10 But if they say to us, ‘Come up here [and fight against] us,’ that will show us that Yahweh will enable us to defeat them. Then we will go up and fight them.”
Apan kong mamulong sila niini: Umari kamo kanamo; nan mangadto kita; kay si Jehova nagtugyan kanila sa atong kamot: ug kini maoy atong ilhanan.
11 When the two of them crossed the valley, the Philistia soldiers saw them coming. They said, “Look! The Hebrews are crawling out of the holes in which they have been hiding!”
Ug silang duruha nagpadayag sa ilang kaugalingon didto sa mga sundalo nga bantay sa kuta sa mga Filistehanon: ug ang mga Filistehanon nanag-ingon: Ania karon, ang mga Hebreohanon nanggula sa mga lungag diin sila managtago sa ilang kaugalingon.
12 Then the Philistia soldiers who were closest to Jonathan and the young man who carried his weapons said, “Come up here, and we will teach you something [about how to fight] [IDM]!” Jonathan said to the young man who was with him, “Come behind me and climb up, because Yahweh is going to help us to defeat them!”
Ug ang mga tawo nga bantay sa kuta mingtubag kang Jonathan ug sa iyang magdadala sa bisti sa panggubatan ug ming-ingon: Umari kamo kanamo, ug pakit-on kamo namo sa usa ka butang. Ug si Jonathan miingon sa iyang magdadala sa iyang bisti sa panggubatan: Nunot ka kanako sa pagsaka; kay si Jehova nagtugyan kanila sa kamot sa Israel.
13 So Jonathan climbed up, using his hands and his feet [because it was very steep]. The young man climbed up following him. As Jonathan climbed, he struck and killed many Philistia soldiers, and the young man who was with him killed many more as he followed behind Jonathan.
Ug si Jonathan mikatkat pinaagi sa iyang mga kamot ug sa iyang mga tiil, ug ang iyang magdadala sa iyang bisti sa panggubatan, sunod kaniya: ug sila nangapukan sa atubangan ni Jonathan; ug sila gipatay sa iyang magdadala sa bisti sa panggubatan sunod kaniya.
14 In that first battle the two of them killed about 20 Philistia soldiers in an area that was about half an acre.
Ug ang sinugdan nga pagpamatay nga gihimo ni Jonathan ug sa iyang magdadala sa bisti sa panggubatan, may kaluhaan ka tawo, sa sulod ingon nga sa katunga sa gitas-on sa tudling sa usa ka tipik sa yuta.
15 Then all the other Philistia soldiers, the ones in the camp and the ones who had been attacking the Israeli towns, ones who were out in the field much closer, panicked. Then God caused the ground to shake, and they all became terrified/very afraid.
Ug may pagpangurog diha sa campo, sa kapatagan, ug sa taliwala sa tibook katawohan ang mga sundalo nga bantay sa kuta, ug ang mga mangangagaw, sila usab nanagpangurog; ug ang yuta milinog: busa didtoy hilabihan gayud nga pagkurog.
16 Saul’s (lookouts/men who were watching to see if enemies were coming) were in Gibeah [town] in the land of the tribe of Benjamin. They saw that the soldiers of the Philistia army were running away in all directions.
Ug ang mga magbalantay ni Saul didto sa Gabaa sa Benjamin mingtan-aw; ug ania karon, ang gidaghanon nangahanaw ug nangadto sila ngadto ug nganhi.
17 Saul [realized that some of his soldiers must have attacked the Philistia army. So he] said to the soldiers who were with him, “Check to see if any of our men are not here.” So they checked, and they found out that Jonathan and the man who carried his weapons were gone.
Unya si Saul miingon sa katawohan nga didto uban kaniya: Ipha karon, ug tan-awa kong kinsa ang nahamulag gikan kanato. Ug sa diha nga sila nag-ihap na, ania karon, si Jonathan ug ang iyang magdadala sa bisti sa panggubatan wala didto.
18 So Saul said to Ahijah [the Supreme Priest], “Bring the sacred vest here [and find out what we should do].” On that day Ahijah was wearing the sacred vest, going in front of the Israelis.
Ug si Saul miingon kang Achias: Dad-a dinhi ang arca sa Dios. Kay ang arca sa Dios didto nianang adlawa uban sa mga anak sa Israel.
19 But while Saul was talking to the priest, [he saw that] the Philistia soldiers were becoming more panicked/confused. So Saul said to Ahijah, “Take your hand down [from the sacred vest. Do not waste any more time using the marked stones in the vest to find out what Yahweh wants us to do.”]
Ug nahitabo, samtang si Saul nakigsulti sa sacerdote, nga ang kasamok nga didto sa campo sa mga Filistehanon nagpadayon ug nagdugang: ug si Saul miingon sa sacerdote: Kuhaa ang imong kamot.
20 Then Saul gathered his men and they went toward the battle. They found that the Philistia soldiers were so confused that they were striking each other with their swords.
Ug si Saul ug ang tibook katawohan nga didto uban kaniya, gitigum pagtingub, ug nangadto sa gubat: ug, ania karon, ang espada sa tagsatagsa batok sa iyang isigkaingon, ug may dakung pagkatibulaag.
21 Before that, some of the Hebrew men had deserted their army and gone to join with the Philistia army. But now those men [revolted and] joined with Saul and Jonathan and the other Israeli soldiers.
Karon ang mga Hebreohanon nga didto uban sa mga Filistehanon ingon sa unang panahon, ug nga ming-uban kanila ngadto sa campo, sukad sa yuta nga nagalibut, bisan sila usab mingbali ngadto sa mga Israelihanon nga didto kauban ni Saul ug ni Jonathan.
22 Some of the Israeli soldiers had previously run away and hidden in the mountains where the tribe of Ephraim lived. But when they heard that the Philistia soldiers were running away, they [came down and] joined the other Israeli soldiers and pursued the Philistia soldiers.
Ingon man ang tanang mga tawo sa Israel nga nanagtago sa ilang kaugalingon sa kabungtoran sa Ephraim, sa diha nga sila nakadungog nga ang mga Filistehanon nangalagiw, bisan sila usab nanlimbasug sa paglutos kanila diha sa gubat.
23 So Yahweh rescued the Israelis on that day. The Israeli soldiers continued to pursue their enemies beyond Beth-Aven [town].
Busa si Jehova nagluwas sa Israel niadtong adlawa: ug ang gubat miagi ngadto sa duol sa Beth-aven.
24 Before Saul’s soldiers went to the battle, Saul declared to them solemnly, “I do not want any of you to eat any food before this evening, before we have defeated all our enemies. If anyone eats anything, [Yahweh] will curse/punish him.” So none of the Israeli soldiers ate any food, and they became faint/weak because they were very hungry.
Ug ang mga tawo sa Israel nangaguol niadtong adlawa; kay si Saul nagpahamangno sa katawohan, nga nagaingon: Tinunglo ang tawo nga mokaon sa bisan unsang kalan-ona hangtud sa kagabhion, ug ako magapanimalus sa akong mga kaaway. Busa wala sa katawohan ing mitilaw ug kalan-on.
25 The Israeli army went into the forest, and they found honeycombs on the ground, but they did not eat any honey.
Ug ang tibook nga katawohan nanghiabut na sa lasang, ug may dugos didto sa yuta.
26 They were afraid to eat any, because they had solemnly promised that they would not eat any food.
Ug sa diha nga ang katawohan nanghiabut na sa lasang, ania karon, ang dugos nagatulo: apan walay bisan kinsa nga nagbutang sa iyang kamot diha sa iyang baba; kay ang katawohan nahadlok sa panumpa.
27 But Jonathan did not hear what his father commanded [because he had left the camp very early in the morning]. So [when he saw] a honeycomb, he dipped the end of his walking stick into it and ate some honey. After he ate the honey, he felt stronger.
Apan si Jonathan wala makadungog sa diha nga ang iyang amahan nagsugo sa katawohan lakip ang panumpa; busa iyang gibutang ang tumoy sa sungkod nga diha sa iyang kamot, ug gituslob niya kini sa udlan nga may dugos, ug gibutang ang iyang kamot sa iyang baba, ug ang iyang mga mata nahayagan.
28 But one of the Israeli soldiers saw him and said to him, “Your father solemnly declared to us that [Yahweh] would curse/punish anyone who ate any food today. So now we are [very tired and] weak from being hungry [because we obeyed him].”
Unya mitubag ang usa sa katawohan ug miingon: Ang imong amahan, sa hugot gayud, nagsugo sa katawohan inubanan sa usa ka panumpa, nga nagaingon: Tinunglo ang tawo nga mokaon ug kalan-on niining adlawa. Ug ang katawohan nangaluya.
29 Jonathan exclaimed, “My father has caused trouble for all of us! See how refreshed/strong I am after eating a little honey!
Unya miingon si Jonathan: Ang akong amahan nagpasamok sa yuta: tan-awa, ako naghangyo kaninyo, daw unsa nga minglamdag ang akong mga mata tungod kay nakatilaw ako ug diyutay niining dugosa.
30 If he had permitted all of us to eat from the food we took from our enemies while we were pursuing them, we would have been able to kill many more of their soldiers!”
Unsa pa kaha, kong ang katawohan managpakakaon sa ilang tinguha niining adlawa sa inagaw sa mga kaaway nga ilang hingkaplagan? kay karon walay dakung kamatay diha sa mga Filistehanon.
31 The Israelis pursued and killed Philistia soldiers all that day, from Micmash [town west] to Aijalon. But they continued to become weaker from being hungry.
Ug ilang gidaug ang mga Filistehanon niadtong adlawa sukad sa Michmas ngadto sa Ajalon. Ug ang katawohan nangaluya pag-ayo.
32 They had taken [many] sheep and cattle that the Philistia soldiers had abandoned. Now, because they were extremely hungry, they butchered some of those animals and ate the meat without draining the blood from the animals.
Ug ang katawohan nanag-ilog sa inagaw, ug nanagkuha ug carnero, ug vaca, ug mga nati sa vaca, ug gipanag-ihaw nila sa ibabaw sa yuta; ug ang katawohan nangaon niini uban ang dugo.
33 One of the soldiers told Saul, “Look! The men are sinning against Yahweh by eating meat that still has blood in it!” Saul replied [to the men who were near him], “They have disobeyed Yahweh! Roll a large stone over here!”
Unya ilang gisuginlan si Saul, nga nagaingon: Ania karon, ang katawohan nakasala batok kang Jehova, kay niana nangaon sila lakip ang dugo. Ug siya miingon: Kamo nagbuhat sa mabudhion gayud: paligdi ako ug usa ka dakung bato niining adlawa.
34 After they did that, he said to those men, “Go and tell all the soldiers that each of them must bring an ox or a sheep to me, and kill it here on this stone, [and drain the blood] before he eats any of the meat. They should not sin against Yahweh by eating meat [from some animal] without draining its blood.” So that night all the soldiers brought animals and slaughtered them there. Then Saul built an altar to [worship] Yahweh.
Ug si Saul miingon: Panagtibulaag kamo sa taliwala sa katawohan ug ingna sila: Dad-a nganhi kanako ang vaca sa tagsatagsa ka tawo, ug ang tagsatagsa ka tawo sa iyang carnero ug ihawon kini dinhi, ug kan-a; ug ayaw pagpakasala batok kang Jehova sa pagkaon lakip sa dugo. Ug ang tibook katawohan nanagdala ang tagsatagsa ka tawo sa iyang vaca niadtong gabhiona, ug nanag-ihaw niana didto.
35 That was the first [time that he built an] altar for Yahweh.
Ug si Saul nagtukod ug usa ka halaran kang Jehova: kadto mao ang unang halaran nga iyang gitukod kang Jehova.
36 Then Saul said [to the Israeli soldiers], “Let’s pursue the Philistia soldiers tonight. We can attack them all night. We will not allow any of them to escape alive.” The Israeli soldiers answered, “We will do whatever you think is the best thing for us to do.” But the priest said, “We should ask Yahweh [what he thinks we should do].”
Ug si Saul miingon: Manlugsong kita sunod sa mga Filistehanon sa gabii, ug kuhaon ta ang alagawon nga anaa kanila hangtud sa paghayag sa kabuntagon, ug dili nato binlan ug usa ka tawo sila. Ug sila miingon: Buhata sumala sa maayo kanimo. Unya miingon ang sacerdote: Paduol kita ngadto sa Dios.
37 So Saul asked God, “Should we pursue the Philistine soldiers? Will you enable us to defeat them?” But God did not answer Saul that day.
Ug si Saul nangayo ug pakitambag sa Dios. Molugsong ba ako sunod sa mga Filistehanon? itugyan mo ba sila sa kamot sa Israel? Apan siya wala tubaga niadtong adlawa.
38 Then Saul summoned all the leaders of his army. He said to them, “[I am sure that God has not answered me because] someone has sinned. We must find out what sin someone has committed.
Ug si Saul miingon: Paduol kamo dinhi, tanan kamong mga pangulo sa katawohan; ug ilha ug tan-awa kong diin magagikan kining salaa niining adlawa.
39 Yahweh has rescued us [from the Philistia army]. Just as certain as Yahweh lives, whoever has sinned must be executed. Even if it is my son Jonathan who has sinned, he must be executed.” [His men knew who was guilty], but none of them said anything [to Saul].
Kay, ingon nga si Jehova buhi, nga mao ang nagluwas sa Israel, bisan pa kong kana anaa kang Jonathan nga akong anak nga lalake, siya sa pagkatinuod mamatay. Apan walay usa ka tawo sa taliwala sa tibook katawohan nga mitubag kaniya.
40 Then Saul said to all the Israeli soldiers, “You stand on one side. My son Jonathan and I will stand on the other side.” His men replied, “Do whatever you think is best.”
Unya miingon siya sa tibook Israel: Didto kamo sa usang daplin, ug ako ug si Jonathan nga akong anak nga lalake moadto sa pikas nga daplin. Ug ang katawohan ming-ingon kang Saul: Buhata sumala sa maayo kanimo.
41 Then Saul prayed to Yahweh, the Israelis’ God, “Tell me who is guilty and who is not guilty.” Then the priest (cast lots/threw the stones that were marked), and they indicated that it was [either] Jonathan or Saul who was the guilty one, and that the other men were not guilty.
Busa si Saul miingon kang Jehova, ang Dios sa Israel: Ipakita ang katul-id. Ug si Jonathan ug si Saul nakuha pinaagi sa pagpapalad, apan ang katawohan nakagawas.
42 Then Saul said to the priest, “Throw the stones again to indicate which of us two is guilty.” So he did, and the stones indicated that Jonathan was the guilty one.
Ug si Saul miingon: Papalari ako ug si Jonathan nga akong anak nga lalake. Ug si Jonathan nakuha.
43 Then Saul said to Jonathan, “Tell me what you have done [that was wrong].” Jonathan replied, “I ate a little bit of honey. It was only a little bit that was on the end of my stick. Do I [deserve to be] executed [because of doing that]?”
Unya si Saul miingon kang Jonathan: Suginli ako unsay imong gibuhat. Ug si Jonathan nagsugid kaniya, ug miingon: Ako sa pagkatinuod mingtilaw ug diyutay nga dugos sa tumoy sa sungkod nga diha sa akong kamot; ug, ania karon, ako mamatay gayud.
44 Saul replied, “Yes, you must be executed! I hope/wish that God will strike me and kill me if you are not executed for having done that!”
Ug si Saul miingon: Ang Dios nagahimo niana ug labi pa; kay ikaw sa pagkatinuod mamatay gayud, Jonathan.
45 But the Israeli soldiers said to Saul, “Jonathan has won a great victory for all us Israelis. Should he be executed for eating some honey [RHQ]? Certainly not! Just as surely as Yahweh lives, we will not allow you to injure him in any manner [IDM], [because] today God helped Jonathan [to kill many soldiers of the Philistia army]!” So [by saying that] the Israeli soldiers rescued Jonathan, and he was not executed.
Ug ang katawohan ming-ingon kang Saul: Mamatay ba gayud si Jonathan, nga naghimo niining dakung kaluwasan sa Israel? Ipahalayo kana: ingon nga si Jehova buhi, walay usa ka lugas nga buhok sa iyang ulo nga matagak sa yuta; kay siya nagbuhat uban sa Dios niining adlawa. Busa ang katawohan mingtabang kang Jonathan, mao nga siya wala mamatay.
46 Then Saul ordered his soldiers to stop pursuing the Philistia army, so the Philistia soldiers returned to their homes.
Unya si Saul mitungas gikan sa pagsunod sa mga Filistehanon; ug ang mga Filistehanon nangadto sa ilang kaugalingong dapit.
47 After Saul became the ruler/king of the Israeli people, his army fought against their enemies in many areas. They fought against armies of the Moab people-group, the Ammon people-group, the Edom people-group, the kings of Zobah [city/area], and the Philistia people-group. Wherever the Israeli army fought, they defeated their enemies.
Karon, sa diha nga si Saul nakadawat na sa gingharian sa Israel, siya nakig-away batok sa tanan niyang mga kaaway bisan diin, batok sa Moab, ug batok sa mga anak sa Ammon, ug batok sa Edom, ug batok sa mga hari sa Soba, ug batok sa mga Filistehanon: ug bisan asa siya makaliso, iyang gibutang sila sa kadaut.
48 Saul’s army fought bravely and defeated the [very tall] descendants of Amalek. His army rescued the Israelis from those who had (plundered/forcefully taken things from) them.
Ug siya naghimo sa maisugon gayud, ug gidaug ang mga Amalecahanon, ug nagluwas sa Israel gikan sa mga kamot nila nga nanulis kanila.
49 Saul’s sons were Jonathan, Ishbosheth, and Malchishua. He also had two daughters, Merab and her younger sister Michal.
Karon ang mga anak nga lalake ni Saul mao si Jonathan, ug si Isui, Melchi-sua; ug ang ngalan sa iyang duruha ka anak nga babaye mao kini: ang ngalan sa kamagulangan mao si Merab, ug ang ngalan sa manghud mao si Michal.
50 Saul’s wife was Ahinoam, the daughter of Ahimaaz. The commander of Saul’s army was Abner, who was the son of Saul’s uncle Ner.
Ug ang ngalan sa asawa ni Saul mao si Ahinoam, ang anak nga babaye ni Aimaas. Ug ang ngalan sa capitan sa iyang panon mao si Abner ang anak nga lalake ni Ner, uyoan ni Saul.
51 Saul’s father Kish and Abner’s father Ner were both sons of Abiel.
Ug si Cis mao ang amahan ni Saul, ug si Ner ang amahan ni Abner mao ang anak nga lalake ni Abiel.
52 All the time that Saul was alive, his army fought against the Philistia army. And whenever Saul saw a young man who was (brave/not afraid to fight) and strong, he forced him to join his army.
Ug dihay mabangis nga gubat batok sa mga Filistehanon sa tanang mga adlaw ni Saul: ug sa pagkakita ni Saul sa bisan kinsang kusganong tawo kun maisug nga tawo, iyang gikuha alang kaniya.
