Luke 12
1 Meanwhile, when the crowd had gathered together by the thousands, so that they were trampling on one another, Jesus began to speak first to his disciples: “Beware of the leaven of the Pharisees, which is hypocrisy.
Między tem, gdy się zgromadziło wiele tysięcy ludu, tak iż jedni po drugich deptali, począł mówić do uczniów swoich. Naprzód strzeżcie się kwasu Faryzejskiego, który jest obłuda.
2 There is nothing covered up that will not be revealed, and nothing hidden that will not be made known.
Boć nie jest nic skrytego, co by objawione być nie miało, ani tajemnego czego by się dowiedzieć nie miano.
3 Therefore whatever you have said in the darkness will be heard in the light, and what you have whispered in anyone's ear in private rooms will be proclaimed on the housetops.
Przetoż, coście mówili w ciemności, na świetle słyszane będzie, a coście w ucho szeptali w komorach, obwołane będzie na dachach.
4 “I tell you, my friends, do not be afraid of those who kill the body, and after that have nothing more they can do.
A mówię wam przyjaciołom moim: Nie bójcie się tych, którzy ciało zabijają, a potem nie mają co by więcej uczynili.
5 But I will tell you whom you should fear: Fear him who has authority to throw you into hell after your body has been killed. Yes, I tell you, fear him! (Geenna g1067)
Ale wam okażę, kogo się bać macie: Bójcie się tego, który, gdy zabije, ma moc wrzucić do piekielnego ognia; zaiste powiadam wam, tego się bójcie. (Geenna g1067)
6 Are not five sparrows sold for two pennies? Yet not one of them is forgotten in the sight of God.
Izali pięciu wróblików nie sprzedają za dwa pieniążki? Wszakże jeden z nich nie jest w zapamiętaniu przed obliczem Bożem.
7 Indeed, even the hairs of your head are all numbered. So do not be afraid; you are of more value than many sparrows.
Owszem i włosy głowy waszej wszystkie są policzone. Przetoż się nie bójcie, nad wiele wróblików wy jesteście zacniejsi.
8 “I tell you, everyone who acknowledges me before men, the Son of Man will also acknowledge before the angels of God,
A mówię wam: Wszelaki, który by mię wyznał przed ludźmi, i Syn człowieczy wyzna go przed Anioły Bożymi.
9 but whoever denies me before men will be denied before the angels of God.
Ale kto by się mię zaprzał przed ludźmi, zaprę się go przed Anioły Bożymi.
10 And everyone who speaks a word against the Son of Man will be forgiven, but whoever blasphemes against the Holy Spirit will not be forgiven.
I każdemu, kto by mówił słowo przeciwko Synowi człowieczemu, będzie mu odpuszczone: ale temu, kto by przeciwko Duchowi Świętemu bluźnił, nie będzie odpuszczone.
11 When you are brought before synagogues, rulers, and authorities, do not be anxious about how or what you should speak in your own defense, or what you should say,
A gdy was będą wodzić do bóżnic, i do przełożonych, i do zwierzchności, nie troszczcie się, jako i co byście ku obronie odpowiedzieć, albo co byście mówić mieli.
12 for the Holy Spirit will teach you in that very hour what you should say.”
Albowiem Duch Święty nauczy was onejże godziny, co byście mówić mieli.
13 Then someone from among the crowd said to him, “Teacher, tell my brother to divide the family inheritance with me.”
I rzekł mu niektóry z ludu: Nauczycielu! rzecz bratu memu, aby się ze mną podzielił dziedzictwem.
14 But Jesus said to him, “Man, who appointed me as a judge or arbitrator over you?”
Ale mu on rzekł: Człowiecze! któż mię postanowił sędzią albo dzielcą między wami?
15 Then he said to them, “Watch out and be on your guard against covetousness, for one's life does not consist in the abundance of his possessions.”
I rzekł do nich: Patrzcie, a strzeżcie się łakomstwa, gdyż nie w tem, że kto ma obfite majętności, żywot jego zależy.
16 And he told them a parable: “The land of a certain rich man produced abundantly.
I powiedział im podobieństwo, mówiąc: Niektórego człowieka bogatego pole obfity urodzaj przyniosło.
17 So he thought to himself, ‘What should I do, for I do not have anywhere to store my crops?’
I rozmyślał sam w sobie, mówiąc: Cóż uczynię, gdyż nie mam, gdzie bym zgromadził urodzaje moje?
18 Then he said, ‘This is what I will do: I will tear down my barns and build larger ones, and there I will store all my produce and my goods.
I rzekł: To uczynię: Rozwalę gumna moje, a większe pobuduję i zgromadzę tam wszystkie urodzaje moje i dobra moje;
19 And I will say to my soul, “Soul, yoʋ have many goods laid up for many years; relax, eat, drink, and be merry.”’
I rzekę do duszy mojej: Duszo! masz wiele dóbr złożonych na wiele lat; odpocznijże, jedz, pij, bądź dobrej myśli.
20 But God said to him, ‘Yoʋ fool! This very night yoʋr life will be demanded back from yoʋ, and the things yoʋ have prepared, whose will they be?’
Ale mu rzekł Bóg: O głupi, tej nocy upomnę się duszy twojej od ciebie, a to, coś nagotował, czyjeż będzie?
21 This is how it will be with anyone who lays up treasure for himself and is not rich toward God.”
Takci jest, który sobie skarbi, a nie jest w Bogu bogaty.
22 Then Jesus said to his disciples, “Therefore I tell you, do not be anxious about your life, what you will eat, or about your body, what you will wear.
I rzekł do uczniów swoich: Dlatego powiadam wam, nie troszczcie się o żywot wasz, co byście jedli, ani o ciało, czem byście się przyodziewali.
23 Life is more than food, and the body is more than clothing.
Zacniejszy jest żywot, niż pokarm, a ciało, niż odzienie.
24 Consider the ravens: They do not sow or reap; they have no storehouse or barn, yet God feeds them. Of how much more value are you than birds?
Przypatrzcie się krukom, iż nie sieją ani żną, i nie mają spiżarni, ani gumna, a wżdy je Bóg żywi; czemżeście wy zacniejsi niż ptacy?
25 Which of you by being anxious can add a single moment to yoʋr span of life?
I któż z was troskliwie myśląc, może przydać do wzrostu swego łokieć jeden?
26 If then you cannot even do a very little thing like that, why are you anxious about the rest?
Ponieważ tedy i najmniejszej rzeczy nie przemożecie, czemuż się o inne troszczycie?
27 Consider the lilies, how they grow: They do not toil or spin, yet I tell you, not even Solomon in all his glory was clothed like one of these.
Przypatrzcie się lilijom, jako rosną, nie pracują, ani przędą; a powiadam wam, że ani Salomon we wszystkiej sławie swojej nie był tak przyodziany, jako jedna z tych.
28 Now if God so clothes the grass in the field, which is alive today and tomorrow is thrown into the oven, how much more will he clothe you, O you of little faith?
A jeźliże trawę, która dziś jest na polu, a jutro będzie w piec wrzucona, Bóg tak przyodziewa, jakoż daleko więcej was, o małowierni!
29 And do not be concerned about what you will eat or what you will drink; do not be anxious about such things.
Wy tedy nie pytajcie się, co byście jeść, albo co byście pić mieli, ani wysoko latajcie myślami waszemi.
30 For the nations of the world seek after all these things, and your Father knows that you need them.
Albowiem tego wszystkiego narody świata szukają; aleć Ojciec wasz wie, że tego potrzebujecie.
31 Rather, seek the kingdom of God, and all these things will be added to you.
Owszem szukajcie królestwa Bożego, a to wszystko będzie wam przydane.
32 Do not be afraid, little flock, for your Father is pleased to give you the kingdom.
Nie bój się, o maluczkie stadko! albowiem się upodobało Ojcu waszemu, dać wam królestwo.
33 Sell your possessions and give to the needy. Make yourselves moneybags that do not wear out, an inexhaustible treasure in heaven, where no thief comes near and no moth destroys.
Sprzedawajcie majętności wasze, a dawajcie jałmużnę; gotujcie sobie mieszki, które nie wiotszeją, skarb, którego nie ubywa w niebiesiech, gdzie złodziej przystępu nie ma, ani mól psuje.
34 For where your treasure is, there will your heart be also.
Bo gdzie jest skarb wasz, tam będzie i serce wasze.
35 “Be dressed for service and keep your lamps burning,
Niech będą przepasane biodra wasze, i świece zapalone.
36 like men who are waiting for their master to return from a wedding feast, so that they can immediately open the door for him when he comes and knocks.
A wy bądźcie podobni ludziom oczekującym pana swego, ażeby się wrócił z wesela, żeby gdyby przyszedł, a zakołatał, wnet mu otworzyli.
37 Blessed are those servants whom their master finds keeping watch when he comes. Truly I say to you, he will dress himself for service and have them recline at the table, and he will come and serve them.
Błogosławieni oni słudzy, których gdy przyjdzie pan, czujących znajdzie; zaprawdę powiadam wam, iż się przepasze, a posadzi ich za stół, a przechadzając się, będzie im służył.
38 If he comes in the second watch or the third watch and finds them doing so, blessed are those servants.
A jeźliby przyszedł o wtórej straży, i o trzeciej straży przyszedłliby, a tak by ich znalazł, błogosławieni są oni słudzy.
39 But know this: If the master of the house had known at what hour the thief was coming, he would have kept watch and would not have let his house be broken into.
A to wiedzcie, iżby gdyby wiedział gospodarz, o której godzinie złodziej ma przyjść, wżdyby czuł, a nie dopuściłby podkopać domu swego.
40 Therefore you also must be ready, for the Son of Man is coming at an hour when you do not expect him.”
Przetoż i wy bądźcie gotowi; bo o tej godzinie, o której się nie spodziewacie, Syn człowieczy przyjdzie.
41 Then Peter said to him, “Lord, are yoʋ telling this parable only for us, or for everyone else as well?”
I rzekł mu Piotr: Panie! do nasże mówisz to podobieństwo, czyli do wszystkich?
42 The Lord said, “Who then is the faithful and wise steward, whom his master will set over his household, to give them their portion of food at the proper time?
A Pan rzekł: Któryż tedy jest wierny szafarz i roztropny, którego Pan postanowi nad czeladzią swoją, aby im na czas wydawał obrok naznaczony?
43 Blessed is that servant whom his master finds doing so when he comes.
Błogosławiony jest on sługa, którego gdyby przyszedł pan jego, znajdzie, że tak czyni;
44 Truly I say to you, he will set him over all his possessions.
Zaprawdę wam powiadam, że go nad wszystkiemi dobrami swojemi postanowi.
45 But if that servant says in his heart, ‘My master is delayed in coming,’ and he begins to beat the male and female servants, and to eat and drink and get drunk,
Ale jeźliby rzekł on sługa w sercu swojem: Odwłacza pan mój z przyjściem swojem, i począłby bić sługi i służebnice, a jeść, pić i opijać się;
46 the master of that servant will come on a day when he does not expect him and at an hour he does not foresee, and will cut him in two and assign his portion to be with the unfaithful.
Przyjdzie pan sługi onego dnia, którego się nie spodzieje, i godziny, której nie wie, i odłączy go, a część jego położy z niewiernymi.
47 That servant who knew his master's will, but did not prepare himself or act according to his will, will be beaten with many lashes.
Ten zasię sługa, który by znał wolę pana swego, a nie był gotowym, ani czynił według woli jego, wielce będzie karany;
48 But the one who did not know his master's will, yet did what deserved a beating, will be beaten with few lashes. From everyone to whom much has been given, much will be required; and from him to whom much has been entrusted, even more will be demanded.
Ale który nie znał, a czynił rzeczy godne karania, mniej plag odniesie; a od każdego, komu wiele dano, wiele się od niego upominać będą: a komu wiele powierzono, więcej będą chcieć od niego.
49 “I have come to bring fire to the earth, and how I wish it were already kindled!
Przyszedłem, abym ogień puścił na ziemię, i czegoż chcę, jeźli już gore?
50 But I have a baptism to be baptized with, and how consumed I am with it until it is completed!
Aleć mam być chrztem ochrzczony; a jakom jest ściśniony, póki się to nie wykona.
51 Do you think I have come to grant peace on earth? No, I tell you, but division.
Mniemacie, abym przyszedł, pokój dawać na ziemię? Bynajmniej, powiadam wam, ale rozerwanie.
52 For from now on five in one household will be divided, three against two and two against three.
Albowiem od tego czasu będzie ich pięć w domu jednym rozerwanych, trzej przeciwko dwom, a dwaj przeciwko trzem.
53 Father will be divided against son and son against father, mother against daughter and daughter against mother, mother-in-law against her daughter-in-law and daughter-in-law against her mother-in-law.”
Powstanie ojciec przeciwko synowi, a syn przeciwko ojcu, matka przeciwko córce, a córka przeciwko matce, świekra przeciwko synowej swojej, a synowa przeciwko świekrze swojej.
54 Jesus also said to the crowds, “When you see a cloud rising from the west, you immediately say, ‘A rainstorm is coming,’ and that is what happens.
Mówił też i do ludu: Gdy widzicie obłok wschodzący od zachodu, zaraz mówicie: Przychodzi gwałtowny deszcz; i tak bywa.
55 And when you see the south wind blowing, you say, ‘There will be scorching heat,’ and it happens.
A gdy wiatr wiejący od południa, mówicie: Gorąco będzie; i bywa tak.
56 Hypocrites! You know how to interpret the appearance of the earth and the sky, so why can you not interpret this present time?
Obłudnicy! postawę nieba i ziemi rozeznawać umiecie, a tego czasu jakoż nie poznawacie?
57 “Why do you not judge for yourselves what is right?
Przeczże i sami przez się nie sądzicie, co jest sprawiedliwego?
58 As yoʋ are going with yoʋr adversary before the magistrate, make an effort to settle with him on the way, lest he drag yoʋ to the judge, and the judge hand yoʋ over to the officer, and the officer throw yoʋ into prison.
Gdy tedy idziesz z przeciwnikiem swoim przed urząd, starajże się w drodze, abyś był wolen, by cię snać nie pociągnął przed sędziego, a sędzia by cię podał ceklarzowi, a ceklarz by cię wrzucił do więzienia.
59 I tell yoʋ, yoʋ will certainly not come out of there until yoʋ have paid the very last cent.”
Powiadam ci: Nie wynijdziesz stamtąd, póki byś nie oddał do ostatniego pieniążka.
