Proverbs 25
1 These also, are proverbs of Solomon, —which the men of Hezekiah king of Judah transcribed.
Sau đây là những châm ngôn của Sa-lô-môn, do triều thần của Vua Ê-xê-chia, nước Giu-đa sưu tầm và sao chép:
2 The glory of God, is to conceal a thing, but, the glory of kings, is to search out a thing.
Vinh quang của Đức Chúa Trời là giữ kín một điều gì, tìm tòi, khám phá là vinh quang của các vua.
3 The heavens for height, and the earth for depth, but, the heart of kings, cannot be searched.
Không ai biết trời cao, đất thấp bao nhiêu, lòng vua chúa cũng khó dò như vậy!
4 Remove the dross from the silver, and there cometh forth, to the refiner, a vessel:
Khi khử sạch cáu cặn khỏi bạc, con có vật liệu để chế tạo vật quý.
5 Remove a lawless man from before the king, that his throne, may be established in righteousness.
Khi trừ diệt người xấu trước mặt vua, ngôi nước ngươi sẽ vững mạnh nhờ công lý.
6 Do not honour thyself before a king, nor, in the place of great men, do thou stand;
Trước mặt vua, con chớ phô trương, cũng đừng tranh địa vị với hàng cao trọng,
7 For better it be said to thee, Come up hither, —than that thou be put lower down before a noble, whom thine own eyes, have beheld.
Thà ngồi thấp, rồi được nhấc lên cao, còn hơn bị hạ trước bao nhiêu người.
8 Do not go forth to strive in haste, —lest [thou know not] what to do in the latter end thereof, when thy neighbour, hath put thee to shame.
Đừng hấp tấp kiện thưa ai cả, vì biết đâu con phải bị thua. Khi danh dự tổn thương, con sẽ làm gì?
9 Thy contention, urge thou with thy neighbour, and, the secret of another, do not reveal:
Tốt hơn cả là hai bên ngồi đối chất, nhưng đừng tiết lộ điều gì cho người khác,
10 Lest he that heareth expose thee, and, the report concerning thee, turn not away.
Kẻo đối phương nghe được, lên án con nói xấu, và con không thể rút lại được lời mình.
11 Golden fruit in figured silver baskets, is a word spoken on fitting occasion.
Lời bàn đúng lúc, chẳng khác gì trái táo vàng trên đĩa bạc.
12 A ring of gold, and a vessel of precious metal, is a wise reprover, on a hearing ear.
Nghe lời chỉ trích của người khôn ngoan, là giá trị hơn đeo nữ trang bằng vàng.
13 As the cold of snow in the day of harvest, is a faithful messenger to them who send him, —when, the life of his masters, he restoreth.
Một sứ giả trung tín làm thỏa dạ chủ mình. Như tuyết mát lạnh giữa mùa gặt với nắng hè gay gắt.
14 Clouds and wind, when rain there is none, is the man who boasteth himself of a pretended gift.
Hứa cho, nhưng chẳng giữ lời, giống như có mây, có gió, rồi lại chẳng mưa.
15 By long patience, is a judge persuaded, and, a soft tongue, breaketh the bone.
Lòng kiên nhẫn thắng hơn cường lực, lưỡi dịu dàng bẻ gãy cả xương.
16 Honey having found, eat to suffice thee, lest thou loathe it, and vomit it forth.
Con có thích mật ong? Cũng đừng ăn nhiều quá, kẻo con phải mửa ra!
17 Withhold thy foot from the house of thy neighbour, —lest he be weary of thee, and hate thee.
Chớ đến nhà láng giềng thường quá, e nhàm mặt, người sẽ chán ghét con.
18 A hammer and a sword, and a sharpened arrow, is a man becoming a false witness against his neighbour.
Lời chứng gian vô cùng hiểm nguy, hại người chẳng khác nào gươm, tên, và dùi cui.
19 A broken tooth and a faltering foot, is confidence in the treacherous, in the day of danger.
Đặt lòng tin vào một người không đáng tin cậy, chẳng khác gì nhai với răng bị gãy, hay đi với chân khập khiễng.
20 As splendour of dress on a cold day—vinegar upon nitre, so is a singer with songs, unto a sad heart.
Hát xướng trước người đang âu sầu buồn bã, cũng như lột áo người ngày đông tháng giá, như đổ giấm vào vết thương.
21 If he that hateth thee hunger, give him bread to eat, and, if he be thirsty, give him water to drink;
Đói cho ăn, khát cho uống, săn sóc kẻ thù, cho nước họ uống.
22 For, burning coals, shalt thou be heaping upon his head, —and, Yahweh, will repay thee.
Làm như vậy con sẽ chất than lửa đỏ trên đầu họ, và Chúa Hằng Hữu sẽ thưởng cho con.
23 A north wind, bringeth forth rain, and, a face stirred with indignation, a secretive tongue.
Gió bấc đem mưa, nói hành sinh giận.
24 Better to dwell on the corner of the roof, than a quarrelsome wife, and a house in common.
Thà ở nơi góc mái nhà, còn hơn ở chung nhà với đàn bà hay sinh sự.
25 As cold water to a thirsty soul, so is a good report from a far country.
Được tin lành từ xứ xa đưa vào, như được nước mát lúc khát khao.
26 A fountain fouled, a spring spoiled, is a righteous man tottering before one who is lawless.
Người công chính ngã quỵ trước người gian ác, sẽ như suối nước bị dấy đục một nguồn nước bị hư.
27 To eat honey in abundance, is not good, nor is, searching out their own honour, an honourable thing.
Ăn nhiều mật có hại, tìm vinh quang cá nhân quá cũng không tốt.
28 A city broken down without a wall, is a man who hath no control over his own spirit.
Ai không chế ngự lòng mình, chẳng lo tự chủ, như thành bỏ ngỏ không có tường.
