Proverbs 24
1 Be not thou envious of wicked men, neither crave to be with them;
Яманларға рәшк қилма, Улар билән барди-кәлди қилишни арзу қилма;
2 For, violence, their heart muttereth, and, mischief, their lips do speak.
Чүнки уларниң көңли зораванлиқнила ойлар; Уларниң ағзи азар йәткүзүшни сөзләр.
3 In wisdom, is a house builded, and, in understanding, is it established;
Аилә болса даналиқ асасида бәрпа қилинар; Чүшиниш билән мустәһкәмлинәр.
4 And, in knowledge, chambers are filled, with all acquisitions, costly and fair.
Билим билән өйниң ханилири һәр хил қиммәтлик, есил гөһәрләргә толдурулар.
5 A wise man, is mighty, and, a man of knowledge, becometh alert in vigour.
Дана адәм зор күчкә егидур; Билими бар адәм қудритини ашурар.
6 Surely, with concerted measures, shalt thou make for thyself war, and, success, lieth in the greatness of the counsellor.
Пухта несиһәтләр билән җәң қилғин; Ғәлибә болса Бирдин-бир Улуқ Мәслиһәтчи билән болар.
7 Unattainable to a foolish man, are the dictates of wisdom, in the gate, he openeth not his mouth.
Даналиқ әқилсиз адәмгә нисбәтән толиму егиз, чүшиниксиздур; [Чоңлар] шәһәр дәрвазиси алдиға жиғилғанда у зуван ачалмас.
8 He that deviseth to do mischief, him, shall men call, a master of plots.
Әскиликни нийәтлигән адәм «сүйқәстчи» атилар.
9 The purpose of folly, is sin, and, an abomination to mankind, is a buffoon.
Ахмақлиқтин болған нийәт гунадур; Һакавур киши адәмләргә жиркиничликтур.
10 Thou hast been slothful in the day of straitness, Strait, is thy strength.
Бешиңға еғир күн чүшкәндә җасарәтсиз болсаң, Күчсиз һесаплинисән.
11 Deliver thou such as are being led forth to death, and, them who are tottering to slaughter, oh that thou wouldst hold back!
[Сәвәпсиз] өлүмгә тартилғанларни қутқузғин; Боғузлиниш хәвпидә турғанлардин ярдәм қолуңни тартма;
12 Though thou say, Lo! we knew not this, Shall not, he that proveth hearts, himself, discern? And, he that formeth thy soul, himself, know? and bring back to a son of earth according to his deed?
Әгәр сән: «Бу иштин хәвиримиз йоқтур» десәң, Һәр адәмниң көңлини таразиға Салғучи буни көрмәсму? Җениңни һаят Сақлиғучи уни билмәсму? У һәр бир инсан балсиниң өз қилғанлири бойичә уларниң өзигә яндурмасму?
13 My son, eat thou honey, because it is good, —and droppings from the comb [because they are] sweet to thy palate:
И оғлум, һәсәл [тапсаң] истимал қил, у яхшидур. Һәрә көнигидин алған һәсәл болса татлиқ тетийду;
14 Thus, take knowledge of wisdom, for thine own soul; If thou find it, then there is a future, and, thine expectation, shall not be cut off.
Даналиқ билән тонушсаң, уму көңлүңгә шуниңдәк болар; Уни тапқиниңда җәзмән яхши көридиған күнүң болиду, Арзу-үмүтүң бекарға кәтмәс.
15 Do not lie in wait, thou lawless man, against the home of the righteous, —neither destroy thou his place of rest;
И рәзил адәм, һәққанийниң өйигә йошурун һуҗум қилишни күтмә, Униң туралғусини булиғучи болма!
16 For, seven times, may the righteous fall and yet arise, but, lawless men, shall stumble into calamity.
Чүнки һәққаний йәттә қетим жиқилип чүшәр, Бирақ ахири йәнә орнидин турар. Лекин рәзил киши күлпәт ичигә путлишип чүшәр.
17 When thine enemy falleth, do not thou rejoice, and, when he stumbleth, let not thy heart exult:
Рәқибиң жиқилип кәтсә хуш болуп кәтмә, Дүшминиң путлишип чүшсә шатланма;
18 Lest Yahweh see it, and it be wicked in his eyes, and he turn away from him his anger.
Пәрвәрдигар буни көргәндә, Бу қилиғиңни яхши көрмәй, Бәлким ғәзивини рәқибиңгә чүшүрмәслиги мүмкин.
19 Burn not with vexation against evil doers, be not envious of lawless men;
Яманлар [раваҗ тапса], беарам болуп кәтмә; Рәзилләргә рәшк қилма.
20 For there shall be no future for the wicked, The lamp of the lawless, shall go out.
Чүнки яманларниң келәчики йоқтур, Униң чириғиму өчүрүләр.
21 Revere thou Yahweh, my son, and the king, and, with the fickle, have thou no fellowship;
И оғлум, Пәрвәрдигардин қорққин, падишаниму һөрмәт қил. Қутратқучилар билән арилашма.
22 For, suddenly, shall arise their calamity; and, the misfortune of their years, who knoweth?
Бундақ кишиләргә келидиған балаю-апәт уштумтут болар, [Пәрвәрдигар билән падишаниң] уларни қандақ йоқитидиғанлиғини биләмсән?
23 These things also, concern the wise, To take note of faces in judgment, is not good.
Буларму ақиланиләрниң сөзлиридур: — Сот қилғанда бир тәрәпкә ян бесиш қәтъий болмас.
24 He that saith to the lawless man, Righteous, thou art, peoples shall denounce him, populations shall curse him;
Җинайәтчигә: «Әйипсиз сән» дәп һөкүм чиқарған кишигә, Хәлиқләр ләнәт ейтар; Әл-жутлар униңдин нәпрәтлинәр.
25 But, to reprovers, one should be pleasant, and, upon them, should come an excellent blessing:
Бирақ улар җинайәтчиниң гунайини ечип ташлиған кишидин хурсән болар, Улар униңға бәхит-саадәт тилишәр.
26 Lips, should one kiss with one who answereth in right words.
Дурус җавап бәргүчи, Гояки кишиниң ләвлиригә сөйгүчидур.
27 Prepare, in the open, thy work, and make ready, in the field, for thyself, Afterwards, shalt thou build thy house.
Авал сиртта ишлириңниң йолини һазирлап, Етиз-ериқлириңни тәйярла, Андин өйүңни салғин.
28 Do not become a needless witness against thy neighbour, so mightest thou open too wide thy lips:
Йеқиниңға қарши асассиз гувалиқ қилма; Ағзиңдин һеч ялғанчилиқ чиқарма.
29 Do not say—According to what he hath done to me, so, will I do to him, I will repay every one according to his work.
«У маңа қандақ қилған болса, мәнму униңға шундақ қилимән, Униң маңа қилғинини өзигә яндуримән», дегүчи болма.
30 By the field of the sluggard, I passed, and by the vineyard of a man lacking sense;
Мән һорунниң етизлиғидин өттим, Әқилсизниң үзүмзарлиғи йенидин маңдим,
31 And lo! there had come up all over it—thorns, there had covered the face thereof—thistles, and, the stone fence thereof, had been thrown down.
Мана, һәр йеридин тикәнләр өсүп чиққан, Хохилар йәр йүзини бесип кәткән, Қоруқ теми өрүлүп кәткән!
32 So I observed it, for myself, I applied my heart, I looked—I accepted correction:
Уларни көргәч, убдан ойландим; Көргинимдин савақ алдим: —
33 A little sleep, a little slumber, a little folding of the hands to rest:
Сән: «Йәнә бирдәм көзүмни жумувалай, Йәнә бирдәм ухливалай, Йәнә бирдәм пут-қолумни алмап йетивалай» — десәң,
34 So shall come in, as a highwayman, thy poverty, and, thy want, as one armed with a shield.
Намратлиқ булаңчидәк сени бесип келәр, Һаҗәтмәнлик қалқанлиқ әскәрдәк саңа һуҗум қилар.
