Proverbs 23
1 When thou sittest to eat with a ruler, thou shalt consider well, what is before thee;
Катта әрбаб билән һәмдәстихан болсаң, Алдиңдики ким екәнлигини убдан ойлан.
2 And shalt put a knife to thy throat, if, of great appetite, thou art:
Иштийиң яман болса, Гелиңға пичақ тәңләп турғандәк өзүңни тарт.
3 Do not crave his dainties, for, the same, are deceitful food.
Униң назу-немәтлирини тама қилма, Улар адәм алдайдиған тамақлардур.
4 Do not toil to get wealth, of thine own understanding, forbear:
Бай болимән дәп өзүңни упратма; Өзүңниң зеһниңни бу ишқа қаратма.
5 Wilt thou let thine eye fly thereupon, when it is nothing? for it will, surely make, itself wings, Like an eagle, will it wing its way across the heavens.
[Байлиқларға] көз тикишиң биләнла, улар йоқ болиду; Пул-мал дәрвәқә өзигә қанат ясап, Худди бүркүттәк асманға учуп кетәр.
6 Do not eat the food of him that hath a begrudging eye, neither crave thou his dainties;
Ач көзниң ненини йемә, Униң есил назу-немәтлирини тама қилма;
7 For, just as he hath thought in his own mind, so, he is: Eat and drink! he may say to thee, but, his heart, is not with thee.
Чүнки униң көңли қандақ болғандәк, өзиму шундақ. У ағзида: — Қени, алсила, ичсилә! — десиму, Бирақ көңлидә сени ойлиғини йоқ.
8 As for thy morsel thou hast eaten, thou shalt vomit it, so shalt thou waste thy things so sweet.
Йегән бир жутум таамниму қусуветисән, Униңға қилған чирайлиқ сөзлириңму бекарға кәткән болиду.
9 In the ears of a dullard, do not speak, for he will despise the good sense of thy words.
Ахмаққа йол көрситип салма, Чүнки у әқил сөзлириңни көзгә илмас.
10 Do not move back the ancient boundary, and, into the fields of the fatherless, do not enter;
Қедимдә бекиткән йәрниң пасил ташлирини йөткимә, Житимларниң етизлириғиму аяқ басма;
11 For, their near of kin, is strong, he, will plead their cause with thee.
Чүнки уларниң Һәмҗәмәт-Қутқузғучиси интайин күчлүктур; У Өзи улар үчүн үстүңдин дәва қилар.
12 Bring, to correction, thy heart, and thine ears, to the sayings of knowledge.
Несиһәткә көңүл қой, Илим-билимләргә қулақ сал.
13 Do not withhold, from a child, correction, When thou smitest him with the rod, he shall not die:
Балаңға тәрбийә бериштин еринмә; Әгәр таяқ билән урсаң, у өлүп кәтмәйду;
Сән уни таяқ билән урсаң, Бәлким уни тәһтисарадин қутқузивалисән. (Sheol h7585)
15 My son! if thy heart be wise, my heart shall rejoice, even mine.
И оғлум, дана болсаң, Мениң қәлбим қанчә хуш болар еди!
16 So shall my reins exult, when thy lips speak the things that are right.
Ағзиңда орунлуқ сөзләр болса, ич-ичимдин шатлинимән.
17 Let not thy heart be envious of sinners, only of the reverence of Yahweh, all day long;
Гуна садир қилғучиларға рәшк қилма, Һәрдайим Пәрвәрдигардин әймиништә турғин;
18 For surely there is a future, and, thine expectation, shall not be cut off.
Шундақ қилғиниңда җәзмән көридиған яхши күнүң болиду, Арзу-үмүтүң бекарға кәтмәс.
19 Hear, thou, my son, and be wise, and lead forward, in duty, thy heart.
И оғлум, сөзүмгә қулақ селип дана бол, Қәлбиңни [Худаниң] йолиға башлиғин.
20 Do not be among them who tipple with wine, —among them who are gluttons;
Мәйхорларға арилашма, Нәпси яман гөшхорлар билән барди-кәлди қилма;
21 For, the tippler and the glutton, shall come to poverty, and, rags, shall Slumber put on!
Чүнки һарақкәш билән нәпси яман ахирида йоқсуллуқта қалар, Ғәпләт уйқисиға патқанларға җәндә кийимни кийгүзәр.
22 Hearken to thy father here, who begat thee, and despise not, when she is old, thy mother.
Сени тапқан атаңниң сөзини аңла, Анаң қериғанда униңға һөрмәтсизлик қилма.
23 Truth, buy thou, but do not sell, wisdom, and correction, and understanding.
Һәқиқәтни сетивал, Уни һәргиз сетивәтмә. Даналиқ, тәрбийә вә йорутулушниму ал.
24 Greatly shall exult, the father of a righteous man, and, he that begetteth a wise son, shall rejoice in him:
Һәққаний балиниң атиси чоң хошаллиқ тапар; Дана оғулни тапқан атиси униңдин хурсән болар.
25 Rejoice shall thy father and thy mother, yea she, shall exult, who bare thee.
Ата-анаңни сөйүндүрүп, Сени туққан анаңни хуш қил.
26 Oh give, my son, thy mind unto me, and let, thine eyes, observe, my ways;
И оғлум, қәлбиңни маңа тапшур; Көзлириңму һаятлиқ йоллиримға тикилсун!
27 For, a deep chasm, is the unchaste woman, and, a narrow pit, the female unknown;
Чүнки паһишә аял чоңқур оридур, Бузуқ ят аял тар зиндандур;
28 Yea, she, as for prey, lieth in wait, and, the treacherous among mankind, she causeth to abound.
Улар қарақчидәк мөкүвелип, Инсанийәт арисидики вапасизларни көпәйтәр.
29 Who hath woe? Who hath outcry of pain? Who hath contentions? Who hath complaining? Who hath needless wounds? Who hath dullness of eyes?
Кимдә азап бар? Кимдә дәрд-әләм? Ким җедәл ичидә қалар? Ким налә-пәряд көтирәр? Ким сәвәпсиз ярилинар? Кимниң көзи қизирип кетәр?
30 They who tarry over wine, they who go in to search for mixed wine.
Дәл шарап үстидә узун олтарған, Әбҗәш шараптин тетишқа алдириған мәйхорлар!
31 Do not look on wine when it becometh red, when it giveth in the cup its sparkle, glideth down smoothly.
Шарапниң әҗайип қизиллиғиға, униң җамдики җулалиғиға, Кишиниң гелидин шундақ силиқ өткәнлигигә мәптун болуп қалма!
32 Its after effect, is that, like a serpent, it biteth, and, like a viper, it doth sting.
Ахирида у зәһәрлик иландәк чеқивалиду, Оқ иландәк нәштирини санҗийду.
33 Thine eyes, will see strange women, and, thy heart, will speak perverse things:
Көз алдиңда ғәлитә мәнзириләр көрүниду, Ағзиңдин қалаймиқан сөзләр чиқиду.
34 So shalt thou become, as one lying down in the heart of the sea, —or as one lying down on the top of the mastgear:
Худди деңиз-океанларда ләйләп қалғандәк, Йәлкәнлик кеминиң мома яғичи үстидә ятқандәк болисән.
35 They smote me—I felt no pain, They struck me down—I noticed it not, —When shall I wake up? I will go on, I will seek it, again!
Сән чоқум: — Бириси мени урди, лекин мән яриланмидим! Бириси мени таяқ билән урди, бирақ ағриғини сәзмидим!» — дәйсән. Бирақ сән йәнә: «Һошумға кәлсәмла, мән йәнила шарапни издәймән! — дәйсән.
