Proverbs 21
1 [Like] channels of water, is the heart of a king, in the hand of Yahweh, —whithersoever he will, he turneth it.
Ang kasingkasing sa hari usa ka nagadagayday nga tubig diha sa kamot ni Yahweh; gipasimang niya kini sa bisan asa niya gusto.
2 Every way of a man, may be right in his own eyes, but, he that testeth hearts, is Yahweh.
Ang tagsatagsa ka pamaagi sa tawo matarong sa iyang kaugalingon nga mga mata, apan si Yahweh ang magatimbangtimbang sa mga kasingkasing.
3 To do righteousness and justice, is more choice to Yahweh than sacrifice.
Ang pagbuhat sa pagkamatarong ug pagkamakiangayon labi pang dawaton ni Yahweh kay sa halad.
4 Loftiness of eyes, and ambition of heart—the lamp of the lawless, are sin.
Ang mapahitas-on nga mga mata ug mapasigarbohon nga kasingkasing— ang suga sa daotan— mga sala.
5 The plans of the diligent, tend only to abundance, but, of every one that is urgent, only to want.
Ang mga laraw sa makugihon mogiya lamang ngadto sa pagkamauswagon, apan ang tagsatagsa nga nagabuhat nga madalidalion mosangko lamang sa kawalad-on.
6 The gaining of treasures with a tongue of falsehood, is a vapour driven away, [they who seek them] seek death,
Ang pagbaton ug mga bahandi pinaagi sa bakakon nga dila usa ka lumalabayng inalisngaw nga aso ug usa ka lit-ag nga makapatay.
7 The violence of the lawless, shall drag them away, —because they have refused to do justice.
Ang kabangis sa daotan mao ang moguyod kanila palayo, kay nagdumili man sila sa pagbuhat sa katarong.
8 Crooked is the way of a guilty man, but, as for the pure, straight is his dealing.
Baliko ang dalan sa tawong sad-an, apan siya nga putli nagabuhat ug matarong.
9 Better to dwell on the corner of the roof, than a quarrelsome wife, and a house in common.
Mas maayo pa nga mopuyo sa lawak sa ibabaw sa balay kaysa mopuyo sa balay uban ang asawa nga malalison.
10 The soul of the lawless man, craveth mischief, his own friend, findeth no favour in his eyes.
Ang pangpagana sa daotan nangita sa pagkadaotan; walay kaluoy nga makit-an sa iyang mga silingan diha sa iyang mga mata.
11 When the scoffer is punished, the simple, becometh wise, when the wise is instructed, he receiveth knowledge.
Sa dihang masilotan na ang matamayon, ang walay alamag mahimong maalamon, ug sa dihang pahamatngonan ang maalamon nga tawo, madugangan ang iyang kahibalo.
12 The Righteous One observeth the house of the lawless, —He is ready to cast down lawless men into misfortune.
Siya nga nagabuhat ug matarong nagabantay sa balay sa daotan; iyang ipasukamod ang daotan ngadto sa pagkagun-ob.
13 He that shutteth his ear from the cry of the poor, even he, shall call, and not be answered.
Siya nga magasampong sa iyang mga igdulungog sa mga pagtuaw sa mga kabos, magatuaw usab siya, apan dili siya patalinghogan.
14 A gift in secret, quencheth anger, and, a present in the bosom, mighty wrath.
Makapahupay sa kasuko ang gasa sa tago ug makapahupay sa hilabihan nga kaligutgot ang gasa sa tago.
15 It is a joy, to a righteous man, to do justice, but, dismay, to the workers of iniquity.
Sa dihang mapahamtang na ang katarong, magdala kini ug kalipay ngadto sa tawo nga nagabuhat sa matarong, apan magdala kini ug kalisang sa nagabuhat ug daotan.
16 The man who wandereth from the way of discretion, in the gathered host of the shades, shall settle down.
Siya nga nahisalaag gikan sa dalan sa panabot, magapahulay siya ngadto sa tigomanan sa mga patay.
17 A needy man, shall he be that loveth merriment, the lover of wine and oil, shall not become rich.
Bisan kinsa nga nahigugma sa kahilayan mahimo nga kabos; siya nga nahigugma sa bino ug lana dili maadunahan.
18 A ransom for the righteous, is the lawless, and, instead of upright men, the traitor.
Ang daotan nga tawo maoy lukat alang sa nagabuhat ug matarong, ug ang maluibon maoy lukat alang sa matinud-anon.
19 Better to dwell in a desert land, than with a woman, quarrelsome and provoking.
Mas maayo pang magpuyo sa kamingawan kay sa uban ang babaye nga tigpasiugda ug kasamok ug hilabihan ka bagulbolan.
20 Desirable treasure and oil, are in the home of the wise, but, a man who is a dullard, will destroy it.
Adunay bililhon nga bahandi ug lana sa panimalay sa manggialamon, apan usik-usikan lamang kini sa tawong buangbuang.
21 He that pursueth righteousness and lovingkindness, shall find life, righteousness and honour.
Siya nga nagabuhat ug matarong ug manggiluluy-on— kining tawhana makakaplag ug kinabuhi, pagkamatarong, ug kadungganan.
22 A city of heroes, doth a wise man scale, and bringeth down the strength of its confidence.
Ang tawong maalamon makakatkat sa siyudad sa mga bantogan, ug mapokan niya ang mga salipdanan nga diin ilang gisaligan.
23 He that keepeth his mouth and his tongue, keepeth, out of distresses, his soul.
Bisan kinsa nga magabantay sa iyang baba ug sa iyang dila magapahilayo sa iyang kaugalingon sa kasamok.
24 A haughty insolent one—Scoffer is his name, is he that acteth in a transport of pride.
Ang mapahitas-on ug mapasigarbohon nga tawo— “Matamayon” ang iyang ngalan— nagabuhat uban ang mapalabilabihon nga garbo.
25 The craving of the sluggard, killeth him, for his hands have refused to work.
Ang tinguha sa tapolan makapatay kaniya, kay ang iyang mga kamot nagadumili sa pagtrabaho.
26 All the day, he greatly craveth, whereas, the righteous, giveth, and doth not spare.
Sa tibuok adlaw nagatinguha ug nagatinguha pa gayod siya, apan siya nga nagabuhat ug matarong nagahatag ug wala nagatihiktihik.
27 The sacrifice of the lawless, is an abomination, how much more, when, with wickedness, he bringeth it in!
Dulomtanan ang halad sa tawong daotan; mas dulomtanan pa gayod kini kung dad-on niya kini uban sa daotan nga mga tinguha.
28 A false witness, shall perish, but, the man who hearkeneth, with abiding effect, shall speak.
Mahanaw ang bakakon nga saksi, apan siya nga nagapatalinghog magasulti sa tanang panahon.
29 A lawless man emboldeneth his face, but, as for the upright, he, directeth his ways.
Ang usa ka tawong daotan magapagahi sa iyang panagway, apan ang tawong matinud-anon masaligon mahitungod sa iyang mga paagi.
30 There is no wisdom, nor understanding, nor counsel, to confront Yahweh.
Wala gayoy kaalam, wala gayoy panabot, ug wala gayoy tambag nga makabarog batok kang Yahweh.
31 The horse, is prepared for the day of battle, but, to Yahweh, pertaineth the victory.
Giandam ang kabayo alang sa adlaw sa pagpakiggubat, apan ang kadaogan iya lamang kang Yahweh.
