Proverbs 20
1 Wine is, a scoffer, and strong drink, a brawler, every one therefore who erreth therein, is unwise.
Ang bino mao ang mabugalbugalon ug ang isog nga ilimnon mao ang sabaan; si bisan kinsa nga mahisalaag pinaagi sa ilimnon dili manggialamon.
2 The growl as of a young lion, is the dread inspired by a king, he that provoketh him, endangereth his own life.
Ang pagkahadlok ngadto sa hari sama sa pagkahadlok sa nagngulob nga batan-ong liyon; siya nga nagpasuko kaniya makabsan sa iyang kinabuhi.
3 Honour, hath the man who sitteth away from strife, but, any fool, may break through.
Dungog gayod kini alang ni bisan kinsa nga makalikay sa panagbingkil, apan ang matag kabuang mosangko sa pagpakiglalis.
4 By reason of the autumn, a sluggard will not plough, therefore shall he beg in harvest, and there be nothing.
Dili magdaro ang tawong tapolan sa panahon sa tingtugnaw; mangita siya ug abot panahon sa ting-ani apan wala gayod siyay makuha.
5 Deep water, is counsel in a man’s heart, but, a man of understanding, will draw it out.
Ang mga katuyoan sa kasingkasing sa tawo sama sa lalom nga tubig, apan makasag-ob niini ang tawo nga may panabot.
6 A kind man one may call, a great man, —but, a faithful man, who can find?
Daghang mga tawo ang magpahayag nga matinud-anon siya, apan kinsa man ang makakaplag kaniya nga matinumanon?
7 As for a righteous man, walking in his integrity, how happy are his children after him!
Ang tawo nga nagbuhat ug maayo nagalakaw diha sa iyang katarong ug magmalipayon ang iyang mga anak nga lalaki nga magsunod kaniya.
8 A king sitting on the throne of judgment, scattereth, with his eyes, all wrong.
Ang hari nga maglingkod diha sa trono nga magabuhat sa buluhaton sa maghuhukom magapatibulaag sa tanang daotan pinaagi sa iyang mata.
9 Who can say, I have cleansed my heart, I am pure from my sin?
Kinsa man ang makaingon, “Hinlo ang akong kasingkasing; gawasnon ako sa akong sala”?
10 Divers weights, and divers measures, an abomination to Yahweh, are they, both.
Ang nagkalainlain nga timbangan ug ang dili insakto nga mga sukdanan, kasilagan kini ni Yahweh.
11 Even, by his doings, doth a youth make himself known, whether, pure and upright, be his work.
Bisan pa ang batan-on maila pinaagi sa iyang mga buhat, kung putli ug matarong ba ang iyang binuhatan.
12 The hearing ear, and the seeing eye, Yahweh hath made them, both.
Ang mga dalunggan nga makadungog ang mga mata nga makakita, gibuhat kini ni Yahweh.
13 Do not love sleep, lest thou come to poverty, open thine eyes, be satisfied with bread.
Ayaw higugmaa ang pagkatulog o mahiagom ka sa pagkakabos; bukha ang imong mga mata ug aduna kay daghan nga makaon.
14 Bad! bad! saith the buyer, but, going his way, then, he boasteth.
“Dili maayo! Dili maayo!” miingon ang tigpamalit, apan sa dihang makalakaw na siya magpagarbo na siya.
15 There are gold, and an abundance of corals, but, precious jewels, are the lips of knowledge.
Adunay bulawan ug daghan nga mga mahalon nga mga bato, apan ang mga ngabil sa kahibalo mao ang bililhon nga alahas.
16 Take his garment who is pledge for a stranger, —then, for a woman unknown, accept him as surety.
Kuhaa ang bisti sa tag-iya nga naghulam ug salapi ingon nga garantiya sa utang sa usa ka langyaw, ug kuhaa kini kung siya garantiya alang sa mga babaye nga mananapaw.
17 Sweet to a man, may be the bread of falsehood, but, afterward, shall his mouth be filled with gravel.
Tam-is ang tinapay nga nakuha pinaagi sa pagpanlimbong, apan sa kinaulahian mapuno sa balas ang iyang baba.
18 Plans—by counsel, shalt thou establish, and, with concerted measures, make thou war.
Natukod ang mga laraw pinaagi sa tambag ug uban lamang sa maalamong giya nga makiggubat ka.
19 A revealer of secrets, is one who goeth about talebearing, therefore, with him who openeth his lips, shalt thou not have fellowship.
Ang pagtabi makabutyag sa mga tinago ug busa kinahanglan nga dili ka makig-uban sa mga tawo nga tabian.
20 Whoso revileth his father or his mother, his lamp shall be put out in deep darkness.
Kung tunglohon sa tawo ang iyang amahan o ang iyang inahan, mapalong ang iyang lampara taliwala sa kangitngit.
21 An inheritance hastily gotten at the beginning, the latter end thereof, shall not bring blessing.
Ang panulondon nga gidalidali lamang sa pagkuha sa sinugdanan walay maayong mahimo sa kaulahian.
22 Do not say, I will requite wrong! Wait thou for Yahweh that he may save thee.
Ayaw pagsulti, “Mobalos ako sa imong sayop nga gihimo!” Paghulat kang Yahweh kay siya ang moluwas kanimo.
23 An abomination to Yahweh, are divers weights, and, deceptive balances, are not good.
Gikasilagan ni Yahweh ang dili insakto nga mga timbangan ug dili gayod maayo ang mga limbongan nga taksanan.
24 From Yahweh, are a man’s steps, a son of earth, then—how can he discern his way?
Gigiyahan ni Yahweh ang mga lakang sa tawo; unsaon man niya pagsabot sa iyang paagi?
25 It is a snare to a man, that he should rashly cry Holy! and, after making vows, to reflect!
Lit-ag alang sa tawo ang pagdalidali ug ingon nga, “Balaan kini nga butang,” ug magsugod lang ug hunahuna sa buot ipasabot niini human sa iyang panaad.
26 A wise king, winnoweth out the lawless, when he hath turned over them the wheel.
Lainon sa maalamon nga hari ang mga daotan ug patuyokon ang galingan alang kanila.
27 The lamp of Yahweh, is the spirit of a son of earth, searching all the chambers of the inner man.
Ang espiritu sa tawo mao ang lampara ni Yahweh, nga magsusi sa kinahiladman niya nga mga bahin.
28 Lovingkindness and faithfulness, will guard a king, —therefore should he support, with lovingkindness, his throne.
Ang matinud-anon nga kasabotan ug pagkamasaligan maoy makapanalipod sa hari; nahimong luwas ang iyang trono pinaagi sa gugma.
29 The beauty of young men, is their strength, and, the ornament of old men, a hoary head.
Ang himaya sa batan-ong mga lalaki mao ang ilang kusog, ug ang dungog sa mga tigulang mao ang ilang puti nga buhok.
30 Blows that cut in, cleanse away wickedness, and, smitings, [enter] the chambers of the inner man.
Ang mga paghuyop makahimo paghinlo sa samad sa daotan ug ang mga pagbunal makapahinlo sa kinauyokan nga mga bahin.
