Exodus 32
1 And, when the people saw that Moses delayed to come down out of the mount, the people gathered themselves together unto Aaron, and said unto him—Up, make for us gods, who shall go before us, for, as for this Moses—the man who brought us up out of the land of Egypt, we know not what hath befallen him.
Sa pagkakita sa katawhan nga nadugay si Moises sa paglugsong gikan sa bukid, nangadto sila kang Aaron ug miingon, “Dali ngari, buhati kami ug usa ka diosdios nga maoy mangulo alang kanamo. Kay alang niining Moises, ang tawo nga nagpagawas kanamo sa Ehipto, wala na kami masayod sa nahitabo kaniya”
2 And Aaron said unto them, Break off the rings of gold, which are in the ears of your wives, of your sons and of your daughters, —and bring them unto me.
Busa miingon si Aaron kanila, “Panguhaa ang mga ariyos nga bulawan sa inyong mga asawa, sa inyong mga anak nga lalaki ug babaye, ug dad-a kini nganhi kanako.”
3 And all the people of themselves brake off the rings of gold which were in their ears, and brought them unto Aaron.
Gipatangtang sa tibuok katawhan ang mga ariyos nga bulawan ug gidala kini kang Aaron.
4 And he received [the gold] at their hand, and fashioned it with a graving tool, and made it a molten calf, and they said—These, are thy gods, O Israel, who brought thee up, out of the land of Egypt.
Gidawat niya ang bulawan gikan kanila, gitunaw kini diha sa hulmahan, ug gihulmang usa ka nating baka. Unya miingon ang katawhan, “O Israel, mao kini ang inyong dios nga nagpagawas kaninyo gikan sa yuta sa Ehipto.”
5 And when Aaron saw it, he built an altar before it. And Aaron made proclamation, and said, A festival to Yahweh, to-morrow!
Sa pagkakita ni Aaron niini, gibuhat niya ang usa ka halaran atubangan sa nating baka ug nagpahibalo; miingon siya, “Ugma mao ang kasaulogan sa pagpasidungog kang Yahweh.”
6 So they rose up early, on the morrow, and offered ascending-sacrifices, and brought near peace-offerings, and the people sat down, to eat and to drink, and then rose up—to make sport!
Nangmata ang katawhan sayo sa kabuntagon ug naghalad sa mga halad sinunog ug ang mga halad sa panaghiusa. Unya nanglingkod sila aron sa pagpangaon ug sa pag-inom, ug nanindog aron sa pagpatuyang sa hilabihan nga paglipaylipay.
7 Then spake Yahweh unto Moses—Go get thee down, for thy people whom thou hast brought up out of the land of Egypt have corrupted themselves.
Unya gisultihan ni Yahweh si Moises, “Pagdali, kay ang imong katawhan kansang gipagawas mo gikan sa yuta sa Ehipto nagpakahugaw sa ilang kaugalingon.
8 They have turned aside quickly out of the way which I commanded them, they have made for themselves—a molten calf, and have bowed themselves down thereto and have sacrificed thereto, and have said. These, are thy gods, O Israel, who have brought thee up out of the land of Egypt.
Gitalikdan dayon nila ang paagi nga gisugo ko alang kanila. Gihulma nila ang usa ka nating baka alang sa ilang kaugalingon, unya gisimba kini ug naghalad alang niini. Miingon sila, 'O Israel, mao kini ang dios nga nagpagawas kaninyo gikan sa yuta sa Ehipto.'”
9 So then Yahweh said unto Moses, —I have looked on this people, and lo! a stiff-necked people, it is.
Unya gisultihan ni Yahweh si Moises, “Nasayran ko na kining katawhan. Tan-awa, mga gahi gayod ug ulo kining mga tawhana.
10 Now, therefore, let me alone, that mine anger may kindle upon them and that I may consume them, and may make of thee a great nation.
Busa karon, ayaw ako pakganga. Ang akong kasuko mosilaob batok kanila, busa laglagon ko gayod sila. Unya buhaton ko ang usa ka dakong nasod gikan kanimo.”
11 And Moses besought the face of Yahweh his God, —and said—Wherefore, O Yahweh, should thine anger kindle upon thy people, whom thou hast brought forth out of the land of Egypt with great might and with a firm hand?
Apan gisulayan ni Moises paghupay si Yahweh nga iyang Dios, Miingon siya, “O Yahweh, nganong misilaob man ang imong kasuko batok sa imong katawhan, nga gipagawas mo gikan sa yuta sa Ehipto uban ang dakong gahom ug ang kusgan nga kamot?
12 Wherefore should the Egyptians speak saying—For mischief, hath he taken them forth to slay them among the mountains, and to make an end of them from off the face of the ground? Turn thou from the kindling of thine anger, and be grieved over the calamity to thy people,
Nganong kinahanglan man mosulti ang mga Ehiptohanon, 'Gipagawas niya sila nga may daotang tinguha, aron pamatyon sila sa kabungtoran ug aron laglagon sila sa kalibotan?' Ayaw na padayona ang pagpasilaob sa imong kasuko ug ayaw na pahamtangi ug silot ang imong katawhan.
13 Have remembrance of Abraham, of Isaac and of Israel thy servants to whom thou didst swear by thyself, and didst speak unto them saying, I will multiply your seed, as the stars of the heavens, —and, all this land of which I have spoken, will I give to your seed, and they shall inherit it to times age-abiding.
Hinumdomi si Abraham, si Isaac, ug si Israel nga imong mga sulugoon, nga imong gipanumpaan ug miingon kanila, 'Padaghanon ko ang inyong kaliwatan sama kadaghan sa kabituonan sa langit, ug ihatag ko sa inyong mga kaliwatan kining mga yuta nga akong gisulti. Mapanunod kini nila hangtod sa kahangtoran.'”
14 So then Yahweh was grieved, —over the calamity—which he had spoken of inflicting on his people.
Unya wala na gipahamtang ni Yahweh ang silot nga iyang gisulti nga ipahamtang sa iyang katawhan.
15 And Moses turned and went down out of the mount, with the two tables of testimony in his hand, —tables written upon on both sides of them, on this and on that, were they written.
Unya mibiya si Moises ug milugsong sa bukid nga nagbitbit sa duha ka papan nga bato sa kasabotan sa mga balaod. Gisulatan ang isigkakilid sa duha ka papan nga bato, maingon man usab sa atubangan usab ug sa likod niini.
16 Now as for, the tables, the work of God, they were, —and, as for the writing, the writing of God, it was, graven upon the tables.
Ang mga papan nga bato hinimo mismo sa Dios, ug ang mga sinulat gisulat usab sa Dios, nga kinulit diha sa mga papan nga bato.
17 And Joshua heard the noise of the people as they shouted, —so he said unto Moses—The noise of war, in the camp!
Sa pagkadungog ni Josue sa kaguliyang sa katawhan sa ilang pagpaninggit, miingon siya kang Moises, “Adunay kagahob nga ingon sa gubat sulod sa kampo.”
18 But he said—Not the noise of the cry of heroism, nor yet the noise of the cry of defeat, —the noise of alternate song, do I hear.
Apan miingon si Moises, “Dili kana kagahob sa kadaogan, ug dili kagahob sa napildi nga katawhan, kondili kagahob sa panag-awit ang akong nadungog.”
19 And it came to pass when he drew near unto the camp, and saw the calf, and the dancings, that the anger of Moses kindled, and he cast out of his hands the tables, and brake them in pieces at the foot of the mountain.
Sa nagkaduol na si Moises sa kampo, nakita na niya ang nating baka ug ang panagsayaw sa katawhan. Hilabihan ang iyang kasuko. Gibusdak niya ang duha ka papan nga bato ug nabungkag kini diha sa tiilan sa bukid.
20 Then took he the calf which they had made and burned it in the fire, and ground it till it became powder, and strewed it on the face of the waters, and made the sons of Israel drink.
Gikuha niya ang nating baka nga gihimo sa katawhan, gidaoban kini, gidugmok, ug gisagol sa tubig. Unya gipainom niya kini sa katawhan sa Israel.
21 And Moses said unto Aaron, What had this people done to thee, —that thou shouldst have brought upon them a great sin?
Unya miingon si Moises kang Aaron, “Unsa man ang gihimo niining katawhan kanimo, nga giangin mo man sila niining dakong sala?”
22 And Aaron said, Let not the anger of my lord kindle, —thou thyself, knowest the people, that ready for mischief, they are.
Miingon si Aaron, “Ayaw palabi sa imong kasuko, akong agalon. Nasayod ka bitaw niining mga tawhana, kung unsa gayod nila ka gusto ang pagbuhat ug daotan.
23 So they said to me—Make for us gods, who shall go before us, —for, as for this, Moses—the man who brought us up out of the land of Egypt, we know not what hath befallen him.
Miingon sila kanako, 'Buhati kami ug usa ka dios nga maoy mangulo alang kanamo. Kay alang niining Moises, ang tawo nga nagpagawas kanamo sa Ehipto, wala na kami masayod sa nahitabo kaniya.'
24 And I said to them—Whosoever hath gold let them break it off, So they gave it to me, —and I cast it into the fire, and there came out—this calf.
Busa miingon ako kanila, 'Si bisan kinsang tawo nga may mga bulawan, tangtanga kini.' Gihatag nila ang mga bulawan ug giitsa ko kini sa kalayo, ug mitungha kining nating baka.”
25 And Moses saw the people, that unbridled, they were, —for Aaron had given them the rein, for a whispering, among their enemies.
Nakita ni Moises nga dili na mapugngan ang katawhan (kay gipasagdan sila ni Aaron, nga maoy hinungdan nga gibugalbugalan sila sa ilang mga kaaway).
26 So Moses took his stand in the gate of the camp, and said—Who is for Yahweh? …To me! Then gathered unto him all the sons of Levi,
Unya mibarog si Moises sa agianan sa kampo ug miingon, “Kinsa katong dapig kang Yahweh, duol kanako.” Miduol kaniya ang tanang mga Levita.
27 And he said to them—Thus, saith Yahweh, God of Israel, Put ye every man his sword upon his thigh, —pass through and return from gate to gate in the camp, and slay ye every man his brother and every man his friend and every man his neighbour.
Miingon siya kanila, “Si Yahweh ang Dios sa Israel, nag-ingon niini: 'Ang tagsatagsa ka tawo kinahanglan magtakin sa ilang espada ug lukopon sa pagsuroy ang tibuok agianan sa tibuok kampo, ug pamatyon ang iyang igsoong lalaki, ang iyang kaubanan, ug ang iyang silingan.'”
28 So the sons of Levi did, according to the word of Moses, —and there fell from among the people on that day, about three thousand men.
Gituman sa mga Levita ang gisugo ni Moises. Niadto gayong adlawa 3, 000 ka mga tawo ang nangamatay.
29 And Moses said—Install yourselves to-day, unto Yahweh, yea every man for his son and for his brother, —so will he bestow upon you to-day, a blessing.
Miingon si Moises sa mga Levita, “Karon gitugahan kamo nga moalagad kang Yahweh, kay ang tagsatagsa kaninyo nagpatay man batok sa iyang anak nga lalaki ug sa iyang igsoong lalaki, busa gipanalanginan kamo ni Yahweh karong adlawa.”
30 And it came to pass, on the morrow, that Moses said unto the people, Ye, have sinned a great sin, —Now, therefore, I must go up unto Yahweh, Peradventure, I may make a propitiatory-covering for your sin.
Pagkasunod adlaw miingon si Moises sa katawhan, “Nakabuhat kamo ug usa ka dakong nga sala. Karon motungas ako ngadto kang Yahweh. Tingali mahimo ko pa ang pagtabon alang sa inyong sala.”
31 So Moses returned unto Yahweh, and said, —Oh now, this people hath sinned a great sin, and they have made for themselves—gods of gold.
Mibalik si Moises kang Yahweh ug miingon, “O kining katawhan nakabuhat ug usa ka dakong sala ug gibuhat nila ang usa ka diosdios nga bulawan.
32 Now, therefore, if thou wilt forgive their sin, …but if not, blot me I pray thee out of thy book, which thou hast written,
Apan karon, pasayloa intawon ang ilang mga sala; kung dili ka makapasaylo, papasa ako sa talaan nga imong gisulat.”
33 And Yahweh said unto Moses, —Him who hath sinned against me, must I blot out of my book.
Gisultihan ni Yahweh si Moises, “Si bisan kinsa ang nakasala batok kanako, kanang tawhana mao ang papason ko sa akong talaan.
34 Now, therefore, go lead the people to the place of which I spake to thee, lo! my messenger, shall go before thee, —But, in the day when I do visit, then will I visit upon them their sin.
Busa karon lakaw, pangulohi ang katawhan didto sa dapit nga gisulti ko kanimo. Ania, ang akong mga anghel magagiya kaninyo. Apan sa umaabot nga adlaw nga silotan ko sila, pagasilotan ko gayod sila tungod sa ilang mga sala.”
35 And Yahweh plagued the people, —for what they had done with the calf, which Aaron made.
Unya gipadad-an ni Yahweh ug katalagman ang katawhan tungod kay gihimo nila ang nating baka, kadtong gibuhat ni Aaron.
