Deuteronomy 32
1 Give ear O ye heavens and I will speak, And let the earth hear the sayings of my mouth:
Paminaw, kamong kalangitan, ug tugoti ako sa pagsulti. Papaminawa ang kalibotan sa mga pulong sa akong baba.
2 Let my teaching drop as the rain, Let my speech distil as the dew, —As copious rains on tender grass, As myriad drops on seeding plants.
Tugoti nga magatulo sama sa ulan ang akong pagpanudlo, ang akong mga pagpamulong nga mahimong tinulo sama sa yamog, sama sa taligsik ibabaw sa linghod nga sagbot, ug sama sa pag-ulan sa mga tanom.
3 When, the name of Yahweh, I proclaim, Ascribe ye greatness unto our God: —
Kay igamantala ko ang ngalan ni Yahweh, ug ipabantog ang atong Dios.
4 A Rock! faultless his work, For, all his ways, are just, A GOD of faithfulness and without perversity, Right and fair, is he!
Ang Bato, ang iyang buhat hingpit man; kay matarong ang tanan niyang mga dalan. Siya mao ang matinud-anong Dios, nga walay kasaypanan. Makiangayon siya ug matarong.
5 They have broken faith with him to be no sons of his—their fault, —A generation twisted and crooked.
Nagbuhat sila ug daotan batok kaniya. Dili sila iyang mga anak. Mao kini ang ilang kaulawan. Sila ang kaliwatan nga baliko ug hiwi.
6 Is it Yahweh, ye thus requite, O impious people and unwise? Is not, he, thy father who begat thee? He, that made thee and established thee?
Gantihan ba ninyo si Yahweh sa ingon niini nga paagi, kamong mga buangbuang ug walay pagbati nga katawhan? Dili ba siya man ang inyong amahan, siya nga nagbuhat kaninyo? Siya mao ang nagbuhat kaninyo ug nagtukod kaninyo.
7 Remember the days of age-past times, Remark the years of many generations, —Ask thy father and he will tell thee, Thine elders and they will say to thee: —
Hinumdomi ang mga adlaw sa karaang panahon, hunahunaa ang daghang katuigan nga milabay. Pangutana sa imong amahan ug ipadayag niya kanimo, sa imong katigulangan ug magasugilon sila kanimo.
8 When the Most High gave inheritances unto the nations, When he spread abroad the sons of Adam, He set the bounds of the peoples, According to the number of the sons of Israel.
Sa dihang gihatag sa Labing Halangdon sa kanasoran ang ilang panulundon— sa pagbahinbahin niya sa tanang mga tawo, ug gibutang niya ang mga utlanan sa katawhan, ingon man nga siya usab ang nagsakto sa gidaghanon sa ilang mga dios.
9 For, Yahweh’s portion is his people, —Jacob, his inherited possession.
Kay ang bahin ni Yahweh mao ang iyang katawhan; si Jacob mao ang iyang bahin nga panulundon.
10 He met him in a desert land, And in the howling waste of a wilderness, —He encompassed him watched over him, Shielded him as the pupil of his own eye.
Nakaplagan niya siya sa disyerto, ug sa umaw ug sa hilabihan ka awaaw; gipanalipdan niya siya ug giampingan, gibantayan niya siya ingon nga kalimotaw sa iyang mata.
11 As, an eagle, stirreth up his nest, Over his young ones, fluttereth, Spreadeth abroad his wings, taketh one, Beareth it up on his pinions,
Sama nga usa ka agila nga nagbantay sa iyang salag ug nagalupadlupad sa pagbantay sa iyang piso. Gibukhad ni Yahweh ang iyang mga pako ug gikuha sila ug gidala sila sa iyang mga pako.
12 Yahweh alone did lead him, —And there was with him no GOD of a stranger.
Si Yahweh lamang ang naggiya kaniya; walay laing dios nga uban kaniya.
13 He made him ride on the high places of the land, Caused him to eat the increase of the fields, —And gave him to suck honey out of the cliff, And oil out of the rock of flint:
Gipatungtong niya siya sa hataas nga mga dapit sa yuta, ug gipakaon niya siya sa mga bunga sa kaumahan; gipabaskog niya siya pinaagi sa dugos nga gikan sa bato, ug lana nga gikan sa batoon nga pangpang.
14 Curds of kine and milk of sheep, —With fat of well-fed lambs, Yea rams bred in Bashan, and he-goats, With the white of the kernels of wheat, —And, the blood of the grape, thou didst drink as it foamed.
Mikaon siya ug mantikilya gikan sa panon sa mga baka ug miinom sa gatas sa mga karnero, uban sa tambok nga mga karnero, mga lakeng karnero sa Basan ug mga kanding, uban ang mas labing maayong trigo— ug miinom ka sa nagbulabulang bino nga hinimo gikan sa duga sa ubas.
15 Then Jeshurun waxed fat, and kicked: Thou wast fat, Thou wast thick, Thou wast gorged, So he forsook the GOD who made him, And treated as foolish his Rock of salvation.
Apan mitambok si Jesurun ug nanipa— mitambok ka, mitambok ka pa gayod ug nanambok pa gayod pag-ayo, ug nagpakabusog ka sa pagkaon— gibiyaan niya ang Dios nga nagbuhat kaniya, ug gisalikway niya ang Bato sa iyang kaluwasan.
16 They moved him to jealousy with foreign [gods], —With abominations, angered they him:
Gipasina nila si Yahweh tungod sa ilang mga laing dios; uban ang ilang dulumtanan nga binuhatan gipasuko nila siya.
17 They sacrificed to mischievous demons to a No-GOD, Gods whom they knew not, —New ones lately come in, Your fathers never shuddered at them!
Naghalad sila ngadto sa mga demonyo, nga dili Dios— mga dios nga wala nila mailhi, mga dios nga bag-o pa lamang mitungha, mga dios nga wala gikahadlokan sa inyong mga amahan.
18 Of the Rock who had begotten thee, thou wast unmindful, —And didst forget GOD who had given thee birth.
Gibiyaan ninyo ang Bato, nga nahimo ninyong amahan, ug gikalimtan ninyo ang Dios nga nagpakatawo kaninyo.
19 When Yahweh saw, he derided, —Because his sons and his daughters gave provocation.
Nakakita si Yahweh niini ug gisalikway niya sila, tungod kay gihagit man siya sa iyang mga anak nga lalaki ug mga babaye.
20 So he said: —I will hide my face from them, I will see what will be their hereafter, —For a generation given to intrigue, they are, Sons, whom there is no trusting;
“Pagatagoan ko ang akong panagway gikan kanila,” miingon siya, “Ug tan-awon ko kung unsa ang ilang dangatan; tungod kay masinupakon sila nga kaliwatan, mga anak nga dili matinumanon.
21 They have moved me to jealousy with a No-GOD, They have angered me with their vanities: I, therefore, will move them to jealousy with a No-people, With an impious nation, will I anger them.
Gipasina nila ako pinaagi sa dili dios ug gipasuko ako pinaagi sa ilang mga butang nga walay kapuslanan. Dasigon ko sila nga mangasina niadtong dili katawhan; pinaagi sa mga buangbuang nga kanasoran pasuk-on ko sila.
22 For, a fire, is kindled in mine anger, And shall burn as far as hades beneath, —And consume the earth with her produce, And set ablaze the foundations of the mountains: (Sheol h7585)
Kay ang kalayo nagdilaab tungod sa akong kasuko ug magasilaob hangtod sa kinaladman sa Seol; magaut-ot kini sa yuta ug sa mga abot niini; magasunog kini sa patukoranan sa kabukiran. (Sheol h7585)
23 I will heap on them, calamities, —Mine arrows, will I spend upon them:
Tapukon ko ang katalagman nganha kanila; ipana ko ang tanan kong udyong kanila;
24 The meltings of hunger, The devourings of fever, And the dangerous pestilence, —And, the tooth of beasts, will I send among them, With the poison of crawlers of the dust:
mawad-an silag kapuslanan tungod sa kagutom ug pagalamyon pinaagi sa nagdilaab nga kainit ug mapait nga katalagman; ipadala ko kanila ang mga ngipon sa ihalas nga mga mananap, uban sa malala nga mga mananap nga nagakamang sa abog.
25 Without, shall the sword bereave, In the inmost recesses, terror, —To both young man and virgin, Suckling, with man of grey hairs.
Sa gawas makamatay ang espada, ug sa sulod sa higdaanan anaa usab ang kahadlok. Molaglag kini sa tanang mga ulitawo ug mga ulay, sa mga masuso, ug ang tawo nga giuban na.
26 I said, I would puff them away, I would destroy from mortals, their memory;
Miingon ako nga pagatibulaagon ko sila sa halayo, wagtangon ko taliwala sa katawhan ang ilang handumanan.
27 Were it not that the taunt of the foe, I feared, Lest their adversaries should mistake, —Lest they should say—Our own hand, is exalted, It is not Yahweh, therefore who hath wrought all this!
Dili sa ingon nga nahadlok ako sa paghagit sa kaaway, ug ang ilang mga kaaway masayop sa paghukom, ug sila magaingon, 'Dalaygon ang among kamot,' nabuhat ko kining tanan.
28 For a nation of vanished sagacity, they are, —And there is in them no understanding.
Kay ang Israel usa ka nasod nga nakulangan sa kaalam, ug walay pagsabot diha kanila.
29 If they had been wise, they would have understood this, —They would have given heed to their here-after!
O, nga maalamon unta sila, nga makasabot unta sila niini, nga hunahunaon unta nila ang ilang dangatan!
30 Oh! how would one, have chased, a thousand! And, two, put, ten thousand to flight, —Were it not that their Rock had sold them, And, Yahweh, had abandoned them;
Unsaon man paggukod sa isa ang 1, 000, ug kung ang duha nagbutang ug 10, 000 sa pakig-away, gawas kung gibaligya sila sa ilang Bato, ug si Yahweh nagtugyan kanila?
31 For, not like our Rock, is their rock, Our enemies themselves, being judges;
Kay ang bato sa atong mga kaaway dili sama sa atong Bato, ingon sa giangkon sa atong mga kaaway.
32 For of the vine of Sodom, is their vine, And of the vineyards of Gomorrah, —Their grapes, are grapes of gall, Clusters of bitter things, are theirs:
Kay ang ilang paras gikan sa paras sa Sodoma, ug gikan sa kaumahan sa Gomora; ang ilang mga ubas mao ang mga ubas nga makahilo; ang ilang mga tapok mga mapait.
33 The poison of large serpents, is their wine, —Yea the fierce venom of asps.
Ang ilang bino mao ang hilo nga gikan sa mga bitin ug ang mapintas nga lala sa gagmay nga mga bitin.
34 Is not, that, stored up with me, —Sealed up amongst my treasures;
Dili ba kini nga laraw gitipigan ko man sa tago, sinilyohan sa taliwala sa akong bahandi?
35 Unto the days of vengeance and requital: Unto the time their foot shall totter? For, near, is the day of their fate, And their destiny speedeth on.
Kay ako ang manimalos, ug mobalos, sa panahon nga madalin-as ang ilang tiil; kay haduol na ang adlaw sa katalagman alang kanila, ug ang mga butang nga moabot kanila mahitabo dayon.”
36 For Yahweh will vindicate his people, And upon his servants, will have compassion, —When he seeth that strength is exhausted, And there is no one shut up or at large,
Kay ang katarong ihatag ni Yahweh ngadto sa iyang katawhan, ug maluoy siya sa iyang mga sulugoon. Makita niya nga nawala na ang ilang gahom, ug wala nay usa nga mahibilin, bisan mga ulipon o gawasnong katawhan.
37 Then will he say, Where are their gods, The rock in whom they have trusted;
Unya moingon siya, “Asa naman ang ilang mga dios, ang bato nga ilang gidangpan? —
38 Who used to eat the fat of their sacrifices, To drink the wine of their libations? Let them rise up and help you, Let them be over you for a coveting!
Ang mga dios nga nagkaon sa tambok sa ilang mga halad ug nag-inom sa bino sa ilang mga halad ilimnon? Pabangona sila ug patabanga kaninyo; papanalipda sila kaninyo.
39 See, now, that, I, I, am, he that is, And there are no gods with me, —I, kill—and make alive, I wound and, I, heal, And there is none who, from my hand, can deliver,
Tan-awa karon nga ako, ako mao lamang, ang Dios, ug walay laing dios gawas kanako; Mopatay ako, ug mobuhi ako; mosamad ako, ug moayo ako, ug walay makaluwas kanimo gikan sa akong gahom.
40 For I lift up unto the heavens my hand, —And say, Living am, I, unto times age-abiding:
Kay ibayaw ko ang akong kamot ngadto sa langit ug moingon, 'Ingon nga buhi ako hangtod sa kahangtoran, magabuhat ako.
41 If I whet my flashing sword, And my hand take hold on justice, I will return vengeance unto mine adversaries, And them who hate me, will I requite:
Sa dihang bairon ko ang akong masulaw nga espada, ug magsugod na ang akong kamot sa pagdala sa hustisya, panimaslan ko ang akong mga kaaway, ug panimaslan ko usab kadtong nagdumot kanako.
42 I will make mine arrows drunk with blood, And, my sword, shall devour flesh, —With the blood of the slain and the captive, With the flesh of the chief leader of the foe.
Pahubogon ko sa dugo ang akong mga pana, ug pagalamyon sa akong espada sa unod uban ang dugo sa napatay ug sa mga dinakpan, ug gikan sa mga ulo sa mga pangulo sa kaaway.'”
43 Shout for joy O ye nations [with] his people, For the blood of his servants, he avengeth, —And, vengeance, he returneth unto his adversaries, And is propitious unto the soil of his people.
Pagmaya, kamong kanasoran, uban ang katawhan sa Dios, kay panimaslan niya ang dugo sa iyang mga sulugoon; manimalos siya sa iyang mga kaaway, ug maghimo siya ug pagtabon sa mga sala alang sa iyang yuta, alang sa iyang katawhan.
44 So Moses came in and spake all the words of this Song in the hearing of the people, —he and Hoshea son of Nun.
Miabot si Moises ug nagsulti sa tanang mga pulong niining awit sa igdulungog sa katawhan, siya, ug si Josue nga anak nga lalaki ni Nun.
45 And, when Moses made an end of speaking all these words unto all Israel,
Unya nahuman si Moises sa pagsulti niining tanang mga pulong ngadto sa tibuok Israel.
46 he said unto them—Apply your hearts unto all the words which I am witnessing against you, to-day, —how that ye must command your sons to observe to do all the words of this law;
Miingon siya ngadto kanila, “Ibutang sa inyong hunahuna ang tanang mga pulong nga akong gipahayag kaninyo karong adlawa, aron mamandoan ninyo ang inyong mga anak sa pagbantay niini, sa tanang mga pulong niini nga balaod.
47 for it is not, too small a thing, for you, for, it, is your life, —and, hereby, shall ye prolong your days upon the soil whereunto ye are, passing over the Jordan to possess it.
Kay kini dili gamay nga butang alang kaninyo, tungod kay mao kini ang iyong kinabuhi, ug pinaagi niining butanga malugwayan pa ang inyong mga adlaw sulod sa yuta nga inyong tabukon sa Jordan aron panag-iyahaon.”
48 And Yahweh spake unto Moses, on this selfsame day, saying:
Niana usab nga adlaw nakigsulti si Yahweh kang Moises ug miingon,
49 Get thee up into this mountain of the Abarim, Mount Nebo, which is in the land of Moab, which is over against Jericho—and behold the land of Canaan which I am giving unto the sons of Israel, for a possession;
“Tungas ngadto sa kabukiran sa Abarim, sa taas sa Bukid sa Nebo, nga mao ang yuta sa Moab, nga atbang sa Jerico. Tan-awa ang yuta sa Canaan, nga igahatag ko sa katawhan sa Israel ingon nga ilang mapanag-iya.
50 and die thou in the mount whither thou art going up, and be withdrawn unto thy kinsfolk, —as Aaron thy brother died in Mount Hor, and was withdrawn unto his kinsfolk;
Mamatay ka sa bukid kung diin ka motungas, ug iipon ka sa imong katawhan, sama kang Aaron nga imong igsoong Israelita nga namatay sa Bukid sa Hor ug giipon usab ngadto sa iyang katawhan.
51 for that ye acted unfaithfully against me in the midst of the sons of Israel, regarding the waters of Meribah-Kadesh in the desert of Zin, —for that ye hallowed me not in the midst of the sons of Israel.
Mahitabo kini tungod kay wala ka man mituman kanako taliwala sa katawhan sa Israel didto sa tubig sa Meriba sa Cades, sa kamingawan sa Sin; tungod kay wala mo man ako pasidunggi ug gitahod taliwala sa katawhan sa Israel.
52 Yet, over against thee, shalt thou behold the land, —but thereinto, shalt thou not enter, into the land which I am giving unto the sons of Israel.
Kay makita mo ang yuta sa imong atubangan, apan dili ka makaadto didto, ngadto sa yuta nga ihatag ko sa katawhan sa Israel.”
