Proverbs 23
1 When thou sittest to eat with a ruler, consider diligently him that is before thee;
Kapag ikaw ay umupo para kumain kasama ang isang pinuno, magmasid ng mabuti kung ano ang nasa harap mo,
2 And put a knife to thy throat, if thou be a man given to appetite.
at maglagay ng isang kutsilyo sa iyong lalamunan kung ikaw ay isang tao na gustong kumain ng maraming mga pagkain.
3 Be not desirous of his dainties; seeing they are deceitful meat.
Huwag naisin ang kaniyang napakasarap na pagkain, dahil ito ay pagkain nang kasinungalingan.
4 Weary not thyself to be rich; cease from thine own wisdom.
Huwag magtrabaho ng sobrang hirap para lang ikaw ay maging mayaman; maging marunong para malaman kung kailan titigil.
5 Wilt thou set thine eyes upon that which is not? for [riches] certainly make themselves wings, like an eagle that flieth toward heaven.
Kapag ang iyong mga mata ay nagliliwanag sa pera, nawala na ito, at bigla itong nagkakaroon ng mga pakpak at lumilipad sa himpapawid tulad ng isang agila.
6 Eat thou not the bread of him that hath an evil eye, neither desire thou his dainties:
Huwag kakainin ang pagkain ng isang masamang tao- isang tao na nakatingin nang napakatagal sa iyong pagkain- at huwag naisin ang kaniyang masarap na mga pagkain,
7 For as he reckoneth within himself, so is he: Eat and drink, saith he to thee; but his heart is not with thee.
sapagkat siya ang uri ng tao na inaalam ang halaga ng pagkain. “Kumain at uminom!” sabi niya sa iyo, pero ang kaniyang puso ay wala sa iyo.
8 The morsel which thou hast eaten shalt thou vomit up, and lose thy sweet words.
Iyong isusuka ang kakaunting kinain mo, at sasayangin mo ang iyong mga mabubuting sasabihin.
9 Speak not in the hearing of a fool; for he will despise the wisdom of thy words.
Huwag magsasalita na naririnig ng isang mangmang, sapagkat kaniyang hahamakin ang karunungan ng iyong mga salita.
10 Remove not the ancient landmark; and enter not into the fields of the fatherless:
Huwag mong aalisin ang sinaunang hangganang bato o angkinin ang mga bukirin ng mga ulila,
11 For their redeemer is strong; he shall plead their cause against thee.
sapagkat ang kanilang Tagapagligtas ay malakas, at ipangangatuwiran niya ang kanilang kapakanan laban sa iyo.
12 Apply thine heart unto instruction, and thine ears to the words of knowledge.
Ilagay ang iyong puso sa pagtuturo at buksan ang iyong mga tainga sa mga salita ng karunungan.
13 Withhold not correction from the child: [for] if thou beat him with the rod, he shall not die.
Huwag pigilin ang disiplina sa isang bata,
dahil kung siya ay iyong papaluin, siya ay hindi mamamatay. Kung siya ay iyong papaluin, iyong ililigtas ang kaniyang kaluluwa mula sa sheol. (Sheol h7585)
15 My son, if thine heart be wise, my heart shall be glad, even mine:
Aking anak, kung ang iyong puso ay marunong, sa gayon ang aking puso ay magiging masaya rin;
16 Yea, my reins shall rejoice, when thy lips speak right things.
ang aking kaloob-looban ay magagalak kapag ang iyong labi ay magsasalita ng nang matuwid.
17 Let not thine heart envy sinners: but [be thou] in the fear of the LORD all the day long:
Huwag mong hayaang mainggit ang iyong puso sa mga makasalanan, pero magpatuloy sa takot kay Yahweh sa buong araw.
18 For surely there is a reward; and thy hope shall not be cut off.
Siguradong may kinabukasan at ang iyong pag-asa ay hindi mapuputol.
19 Hear thou, my son, and be wise, and guide thine heart in the way.
Makinig, aking anak, at maging matalino at patnubayan ang iyong puso sa daan.
20 Be not among winebibbers; among gluttonous eaters of flesh:
Huwag makikisama sa mga lasenggero, o sa mga matatakaw na kumakain ng karne,
21 For the drunkard and the glutton shall come to poverty: and drowsiness shall clothe [a man] with rags.
dahil ang lasenggero at ang matakaw ay nagiging mahirap, at ang naiidlip ay madadamitan ng mga basahan.
22 Hearken unto thy father that begat thee, and despise not thy mother when she is old.
Makinig sa iyong ama na nag-alaga sa iyo at huwag hamakin ang iyong ina kung matanda na siya.
23 Buy the truth, and sell it not; [yea], wisdom, and instruction, and understanding.
Bilhin ang katotohanan, ngunit huwag itong ipagbili; bilhin ang karunungan, disiplina at pang-unawa.
24 The father of the righteous shall greatly rejoice: and he that begetteth a wise child shall have joy of him.
Ang ama ng isang gumagawa ng matuwid ay labis na magagalak at siya na nag-alaga sa isang matalinong bata ay matutuwa sa kaniya.
25 Let thy father and thy mother be glad, and let her that bare thee rejoice.
Hayaang matuwa ang iyong ama at ang iyong ina at hayaang magsaya ang siyang nagsilang sa iyo.
26 My son, give me thine heart, and let thine eyes delight in my ways.
Aking anak, ituon mo sa akin ang iyong puso, at hayaan mong mamasdan ng iyong mga mata ang aking mga paraan.
27 For a whore is a deep ditch; and a strange woman is a narrow pit.
Dahil ang isang bayarang babae ay isang malalim na hukay at ang asawa ng ibang lalaki ay isang makitid na hukay.
28 Yea, she lieth in wait as a robber, and increaseth the treacherous among men.
Siya ay nag-aabang katulad ng isang magnanakaw at siya ay nagdadagdag ng bilang ng mga traydor sa sangkatauhan.
29 Who hath woe? who hath sorrow? who hath contentions? who hath complaining? who hath wounds without cause? who hath redness of eyes?
Sino ang may kasawian? Sino ang may kalungkutan? Sino ang may mga laban? Sino ang nagrereklamo? Sino ang may mga sugat na walang dahilan? Sino ang may matang namumula?
30 They that tarry long at the wine; they that go to seek out mixed wine.
Silang sugapa sa alak, sila na sinusubukan ang pinaghalong alak.
31 Look not thou upon the wine when it is red, when it giveth its colour in the cup, when it goeth down smoothly.
Huwag tumingin sa alak kung ito ay mapula, kung ito ay kumikinang sa tasa at bumaba nang tuloy-tuloy.
32 At the last it biteth like a serpent, and stingeth like an adder.
Sa bandang huli ito ay tumutuklaw katulad ng isang ulupong at ito ay kumakagat tulad ng isang ahas.
33 Thine eyes shall behold strange things, and thine heart shall utter froward things.
Ang iyong mga mata ay makakakita ng kakaibang mga bagay at ang iyong puso ay magsasabi ng napakasamang mga bagay.
34 Yea, thou shalt be as he that lieth down in the midst of the sea, or as he that lieth upon the top of a mast.
Ikaw ay magiging gaya ng isang natutulog sa mataas na karagatan o humihiga sa ibabaw ng isang duyan.
35 They have stricken me, [shalt thou say], and I was not hurt; they have beaten me, and I felt it not: when shall I awake? I will seek it yet again.
“Tinamaan nila ako!” iyong sasabihin, “pero ako ay hindi nasaktan. Binugbog nila ako, pero hindi ko ito naramdaman. Kailan ako magigising? Maghahanap ako ng isa pang maiinom.”
